120
Vaqtinchalik
bog'lanishlarning
turg'un
tizimini
-
dinamik
stereotiplarini ishlab chiqish ko'nikmalarni shakllanishining fiziologik
mexanizmi bo'lib xizmat qiladi. Dinamik stereotip o'rganilgan (o'zlashtirilgan)
xatti-harakatni bajarish vaqtida reaktsiyalar ketma-ketligining qat'iyligida namoyon
bo'ladi, oldingi (dastlabki) operatsiya reflektor ravishda ong tomonidan nazorat
qilinmaydigan navbatdagi operatsiyani yuzaga keltiradi.
Ko'nikmalardan yangi sharoitlarda foydalanish malaka hisoblanadi.
Odam yangi sharoitlarda o'z xatti-harakatlarini shu yangi sharoitga mos holda
qanday o'zgartirish haqida o'ylaydi. Odam o'z xatti-harakatlarini
ongli ravishda
boshqara boshlaydi. Bunda bu xatti-harakatlar ayrim elementlarining bog'liqligi,
bajarilish tezligi va sh.k. sifatlarini yo'qotadi.
Shakllanib qolgan ko'nikmalar yangi xatti-harakatlarni o'zlashtirib olishga
ijobiy ta'sir ko'rsatadi - ko'nikmaning ko'chib o'tishi amalga oshadi. Masalan,
velosiped
haydash
ko'nikmasi
mototsiklni
boshqarish
ko'nikmasining
o'zlashtirilishiga yordam beradi. Lekin ayrim holatlarda oldindan o'zlashtirilgan
ko'nikmalar nafaqat yangi ko'nikmalarning ishlab chiqilishiga yordam beradi, balki
ularga halaqit ham qiladi. Ko'nikmalar interferentsiyasi (lot. “
enter” - o'zaro va
“
ferio” - uraman) ro'y beradi. Masalan, bir imloda yozish ko'nikmasi,
boshqa
imloda yozish ko'nikmasini ishlab chiqilishiga halaqit qiladi (masalan,
kompyuьterda kiril harflari bilan yozishga shakllangan ko'nikma, lotin harflarida
yozishga ko'nikishni qiyinlashtiradi). Odamning qayta o'rganishi,
unga yangitdan
o'rganishdan ko'ra qiyinroq.
Xatti-harakatlarni qayta-qayta takrorlanishi natijasida ko'nikmalar bilan bir
qatorda odatlar ham shakllanadi.
Odatlar - mustahkamlanib qolingan xatti-
Do'stlaringiz bilan baham: 
