O'zbekiston respublikasi profi universitety

Analizator sezgirligining ichki (psixik) omillar ta'siri ostida ortishi 
sensibilizatsiya deyiladi. Masalan, zaif (kuchsiz) maza-ta'm sezgilari ko'rish 

---

133 
sezgirligini oshiradi. Bu esa mazkur analizatorlarning o'zaro aloqasi, ularni 
tizimli ishlashi bilan tushuntiriladi. 
Sensibilizatsiya, sezgirlikning kuchayishi, nafaqat sezgilarning o'zaro 
munosabati bilan, balki fiziologik omillar, organizmga u yoki bu moddaning 
kiritilishi bilan ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, ko'rish sezgirligining ortishi 
uchun A vitamini muhim ahamiyatga ega. 
Sezgirlik, agar odam ma'lum bir zaif qo'zg'atuvchini kutayotgan bo'lsa, 
unga qo'zg'atuvchilar o'rtasidagi farqni aniqlash topshirig'i berilgan vaqtlarda ham 
ortadi. Odamning sezgirligi mashq qilish natijasida takomillashadi. Masalan, 
degustatorlar (sinovchi ichuvchilar), o'zlarining maza-ta'm va hid bilish sezgirligini 
maxsus mashq qilishlar orqali shu darajada rivojlantiradilarki, ular turli xil vino, 
choy va boshqa ichimliklarning navlarini farqlay oladigan, bu mahsulotlar qachon 
va qayerda ishlab chiqilganligini aytib bera oladigan darajaga yetadilar. 
Biron bir sezgirlikdan maxrum bo'lgan odamlarda bu kamchilikni boshqa 
analizatorlar sezgirligining ortishi hisobiga kompensatsiya (o'rnini qoplash, 
to'ldirish) qilish amalga oshadi (Masalan, ko'zi ojizlarda hid bilish va eshitish 
sezgirligining 
ortishi). 
Sezgilarning 
o'zaro 
munosabati 
bir 
holatlarda 
sensibilizatsiyaga, sezgirlikning ortishiga, boshqa bir holatlarda esa uning 
pasayishiga, ya'ni desensibilizatsiya olib keladi. Bir xil analizatorlarning kuchli 
qo'zg'alishi doimo boshqa analizatorlarni sezgirligining pasaytiradi. Masalan, 
“sershovqin sexlardagi” shovqinning balandligi ko'rish sezgirligining pasayishiga 
olib keladi. 
Sezgilarning o'zaro munosabatini namoyon bo'lishining ko'rinishlaridan biri 
sezgilarning kontrastligidir.