O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi

Novdaning shakl o‘zgarishi. Evalyutsiya jarayonida novdaning quyidagi shakl o‘zgarishlari uchraydi.

1. 
   Tuganaklar novdaning yugonlanishi asosida hosil bo‘ladi. Tuganaklarda zahira oziq moddalar kraxmal yoki inulin shaklida to‘planadi. Unda 3-5 tadan kurtaklar joylashgan bo‘ladi..
   
2. 
   Piyozboshlar. Uni kundalang kesib ko‘rsak o‘zgargan barg va qisqargan poyadan tuzilgan bo‘ladi.
   

Piyoz tubining uchki qismida kurtak joylashgan bo‘lib, undan barg, poya va gul hosil bo‘ladi. Pastki qismidan ildiz hosil bo‘ladi. Piyozboshlarning barglarida zahira oziq moddalar to‘planib boradi.

3. 
   Ildizpoyalar gulsapsar, rovoch, salomalaykum, ajrik, gumayda uchraydi. Ular o‘zida zahira oziq moddalarni saqlab ildiz va barg hosil qiluvchi kurtaklarni oziqlantiradi.
   

Novdaning shakli o‘zgarishidan tikanaklar ham hosil bo‘ladi. masalan: limon, yantoq, nok, do‘lana, bodomda. Jingalaklar hosil qilish tokda uchraydi.
Savollar:

1. 
   Novda qanday vazifani bajaradi?
   
2. 
   Кurtak deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Novda qanday tipda shoxlanadi?
   
4. 
   Poyaning qanday shakllarini bilasiz?
   
5. 
   Poyalar shoxlanishi va yogochlanishi xususiyatiga ko‘ra necha guruhga bo‘linadi?
   
6. 
   Qanday shakli o‘zgargan novdalarni bilasiz?
   
7. 
   Novdada barglar qanday tartibda joylashadi?
   

6. MAVZU: BARG VAZIFASI VA MORFOLOGIК TUZILISHI

Reja:

1. 
   Bargning vazifasi.
   
2. 
   Bargning morflogik tuzilishi.
   
3. 
   Barglarning tomirlanishi.
   
4. 
   Barglarning hayot kechirish davri.
   
5. 
   Barg metamorfozi.
   

Adabiyotlar: 1, 3, 6.

1. 
   Barg vegetativ a’zo sifatida yuksak o‘simlilkar uchun xosdir. Barg vositasida o‘simliklarning tashqi muhit bilan munosabati amalga oshadi.
   

Barg poyada joylashgan bo‘lib, uning o‘sish konusidagi merestema hujayralarining rivojlanishi- dan hosil bo‘ladi. Ular poyada o‘ziga xos navbat bilan joylashgan bo‘lib, uning eniga va bo‘yiga o‘sishi bargning asosini va barg yaprog‘ini hosil qiladi.
Barg quyidagi funksiyalarni bajaradi.

1. 
   Fotosintez
   
2. 
   Gazlar almashinuvi
   
3. 
   Suv bug‘latish
   
4. 
   Zahira oziq moddalarni saqlash (karam, piyoz)
   
5. 
   Himoya vazifasi (tikanaklar) 6.Vegetativ ko‘payishga, xizmat qiladi.
   

(yapon binafshasi, begoniya)

Fotosintez jarayonini К. A. Temiryazov har tomonlama o‘rganib, ko‘p yillik mehnati asosida “quyosh, hayot va xlorofill” nomli asarini yozadi. Bu asarda fotosintez jarayoni tabiatda energiyaning saqlanish va bir turdan ikkinchi turga o‘tish qonuniga amal qilshi bayon qilingan.
Bu jarayonni 1840-yilda J. B. Busenko tomonidan taklif qilingan quyidagi formula bilan ifoda- lash mumkin.