O’zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi Toshkent tibbiyot akademiyasi


Download 6.33 Kb.
Pdf ko'rish
bet15/18
Sana13.02.2017
Hajmi6.33 Kb.
#381
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
O”QUV MATERIALLARI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
160 
 
XORIJIY ADABIYOTLAR 
 
1. Goncharuk. E.I.  «Kommunalnaya gigiena». M. 2006 god  
2. Kommunalnaya gigiena. Pod redaksiey V.T. Mazaeva. M. Chast 2. 2007. 
3. Kommunalnaya gigiena. Pod redaksiey V.T. Mazaeva. M. Chast 1. 2005. 
4.  Goncharuk  E.I.  "Rukovodstvo  k  laboratorno’m  zanyatiyam  po  kommunalnoy  gigiene",  M., 
1990 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
161 
 
KURS ISHI MAVZULARI: 
 
1.
 
Aholisifatliichimliksuvibilanta’minlash bosh inshootlarini sanitariya gigiena tekshirish 
2.
 
Shaxarchiqindi suvlarini tozalash aeratsiya stansiyalarini ish samaradorligini gigienik baholash. 
3.
 
Aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizimlarini ekologo-gigienik baholash 
4.
 
Avtomagistrallarda avtomobillardan chiқadigan is gazlarini xisob yўllari bilan aniqlash. 
5.
 
Turar joy va jamoat binolarini sanitariya – gigienik baholash. 
6.
 
Aholi turar joylarida fizik omillarni gigienik baholash. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
162 
 
 
ANNOTATSIYALAR 
 
Ma’ruzaninig mavzusi: “KOMMUNAL GIGIENA FANINING MAZMUNI, 
MASALALARI, USULLARI” 
Ma'ruzaning maqsadi: Tibbiy profilaktika fakulteti talabalarini fan haqidagi ma'lumotlar 
bilan tanishtirish.  
Tarbiyaviy  maqsadi:  Kommunal gigiena bo‘yicha shifokor keng fundamental va amaliy 
tayyorgarlikka ega bo‘lishi kerak.  
Ma'ruzaning vazifasi: 

 
talabalarni fanning mazmuni, masalalari, usullari va rivojlanish tarixi bilan tanishtirish; 

 
talabalarga  kommunal  gigiena  fanining  zamonaviy  muammolari  to‘g‘risida  tushuncha 
berish; 

 
kuzatuv  ob'ektlarida  DSN  tashkil  qilish  va  o‘tkazishda  shifokorning  huquklari,  etika  va 
deontologiyasi haqida ma'lumotlar berish.  
Ma'ruzaning qisqacha mazmuni: 
Ilmiytexnikaviy  taraqqiyot  jamiyat  hayotida  yangiyangi  masalalarni  yuzaga  keltirib, 
jamiyat va tabiat o‘rtasidagi munosabatlarni tubdan o‘zgartirib bormoqda.  
Shu  sababli,  aholining  turmushiga  va  sihatalomatligiga  tashqi  muhit  omilining  ta'sirini 
o‘rganish,  unga  har  tomonlama  baho  berish    kommunal  gigiena  faninin  asosiy  maqsad 
hisoblanadi.  
Kommunal gigiena  ko‘p qirrali fan bo‘lib, uning har bir bo‘limida ilmiy asosga tayangan 
holda  insonning  sihatsalomatligini  sakdash  va  yanada  sog‘lomlashtirish  uchun  turli  gagaenik 
tadbirchoralar  ishlab  chiqilgan.  Bu  fan  bajarilishi  qonuniy  bo‘lgan  turli  gigienikmeyoriy 
xujjatlarni  tayyorlash  va  turli  vazirliklar  yordamida  bu  xujjatlarni,  sanitariya  qoidalari, 
ko‘rsatmalar  va  qo‘llanmalarni  tayyorlab,  tasdiklatib,  ularni  amaliyotga  joriy  etilishi  bilan 
shug‘ullanadi  va  shularni  kuzatadi.  Bu  xujjatlarning  asl  maqsadi  sanitariyagigiena  tadbirlarini 
amalga oshirish, yuqumli va yuqumsiz kasalliklar tarqalishining oldini olish va tashqi muhitning 
ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslikdir.  
 
Suv tashqi muhitning asosiy omilidir.  
Ma'ruzaning  maqsadi;  Tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalarini  suvning  fiziologik  va 
gigenik ahamiyati bilan tanishtirish.  
Tarbiyaviy  maqsadi;  Komunal  gigena  bo’yicha  shifokor  keng  fundamental  va  Amaliy 
tayrgarlika ega bo’lishi kerak.  
Ma'ruzaning  vazifasi;  Talabalvr  ichimlik  suvning  fiziologik  ahamiyati  bilan  tanishtirish  
Talabalarga  ichimlik  suvining  gigenik  ahamiyati  to’g’risida  ma'lumot  berish.  Ichimlik  suviga 
qo’yiladigan gigenik talablar bilan tanishi    
Ma'ruzaning  qisqacha  mohiyati.  Suvning  fiziologik  ahamiyati  faqatgina.  Chanqoqni 
qondirish va tanani toza tutishgina emas balki ko’p miqdordagi suv sanitariya va ichimlik xujalik 
maqsadlarida  foydalfniladi.  suv  taminotining  dolzarb  masalalari  butun  dunyoda  xususan 
O‘zbekistonda birinchi navbvtda uning sifatiga va miqdoriga kelib takaladi.  
 
Suv taminoti manbalarini sanitariya gigenik baholash. Suv taminoti manbalarina 
kiyosiy gigenik tafsiloti. Ichimlik xujalik suv ta'minoti manbalarini tanlashda qo’yiladigan 
gigenik va texnik talablar.  
Ma'ruzaning  maqsadi:  Tibbiy  profilaktika  talabalari  markazlashtirilgan  ichimlik xujalik 
suv taminoti uchun manbalarni tanlash koidalari bilan tanishtirish.  
 
Tarbiyaviy maqsadi:  Kommunal gigena bo’yicha shifokor keng fundamental va amomit 
tayorgarlikka ega bo’lishi kerak.  
Ma'ruzaning vazifasi: Talabalarni yer osti suv manbalarining vujudga kelishini uziga xos 

 
163 
tomonlari bilan tanishtirish.  

 
Talabalarga  ochiq  suv  manbalarining  vujudga  kelishini  uziga  xos  tomonlari  to’g’risida 
ma'lumotberishi.  

 
Talabalarni  suv  ta'minoti  uchun  manbalarni  tanlab  olishda  qo’yiladigan  gigenik  talablar 
bilan tanishtirish.  

 
Talabalarni suvtaminoti uchun suv manbalarini tanlab olishda qo’yiladagan gigenik talablar 
bilan tanitirish.  
Ma'ruzaning  qisqacha  mohiyati:  Suv  manbasi  suvning  sifati  tabiiy  holatda  yoki 
tozalangandan  sung  yuqumli  kasalliklarning  kuzgatuvchilarni  tarkibi  zaharli  va  radioaktiv 
moddalarni inson salomatlikka zarar yetkazadigan miqdori bulmasligi, kafolatlanishi zarur.  
Orgonoleptik xususiyatlari aholini ta'm jixatdan koniktirishi,  
boshqa sifat ko’rsatkichlari (fizik bakteriologik parazitologik) me'yorlashtiriladi.  
 
Ichimlik suvini inson salomatligiga va turmush tarziga ta'siri.  
Ma'ruzaning  maqsadi:  Tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  suv  orqali  tarqaladigan 
yuqumli kasalliklar haqida ma'lumotlar berish. Ichimlik suvi orqali yuzaga keladigan noyuqumli 
kasalliklarni kelib chiqishi haqida tushuncha berish.  
Tarbiyaviy 
maqsadi: 
Kommunal 
gigiena 
bo’yicha 
shifokor 
keng 
fundamental va amaliy tayyorgarlikka ega bo’lishi kerak.  
Ma'ruzaning vazifasi: 

 
talabalarga yuqumli kasalliklarni tarqalishida suv omilining roli haqida ma'lumotlar berish.  

 
epidemiologik jixatdan ichimlik suvini xavfsizligini ta'minlovchi ko’rsatkichlarni asoslash.  

 
noyuqumli 
epidemiologik 
kasalliklarni 
rivojlanishida 
ichimlik 
suvining kimyoviy tarkibini ahamiyati haqida tushuncha berish.  
Ma'ruzaning qisqacha mohiyati.  
Suv  muhiti  patogen  mikroorganizmlar  va  parazit  jonivorlar  saqlanishiga  va  ko’payishiga 
sharoit yaratadigan muhit xisoblanadi. Suvning mazkur sharoitlariga xarorati, UB nurlari organiq 
uglevodorodni biorganiq parchalanishi va boshqalar ta'sir ko’rsatadi.  
Suvda salmonella, shigella, patogen ichak tayoqchalari, vabo vibrioni, viruslar va boshqa . 
patogen  mikroorganizmlar  bo’lishi  mumkin.  Inson  salomatligiga  ta'sir  ko’rsatadigan  keyingi 
omil  bu  zaharli  kimyoviy  moddalarning  suvda  bo’lishidir.  Buning  mikroorganizmalar  keltirib 
chiqaradigan xatardan farki shuki, kimyoviy moddadlarning hammasi ham organizmnmng utkir 
buzilishiga olib kelmaydi.  
Ichimlik  suvi  tarkibida  kimyoviy  moddalarning  mavjud  bo’lishi  va  uning  uzoq  vaqt 
organizmga ta'sir etishi natijasida organizmda noxush holatlarni keltirib chiqarishi mumkin.  
 
Ichimlik suvining sifatini me'yorlashtirishning gigienik asoslari.  
Ma'ruza tibbiyot profilaktika  fakultetining  3 kurs  talabalari  uchun  mo‘ljallangan. 
Ma'ruzaning  maqsadi:  Talabalarga    ichimlik    suvining    sifatini    me'yorlashtirishning  
ilmiy    asoslarini  o‘rgatish  ,  hamda    “”  Ichimlik    suvi  “9502000”    davlat  standarti    talablariga  
suvning  sifatini  tekshirishdagi   me'yorlashtirishning ilmiy  asoslari  bilan  tanishtirish. 
Tarbiyaviy   maqsadi  :   Kommunal  gigiena  sohasi  bo‘yicha  shifokorlar   yuqori  kasb  
mahoratiga  va nazariy  tayyorgarlikka  ega bo‘lishi  kerak, ayniqsa  aholini  toza  ichimlik  suvi  
bilan  ta'minlanishi  muammolarini  to‘g‘ri  yecha  bilishlari  kerak,  shuning  uchun  mutaxassis  
berilgan  majburiyatlarga  ma'suliyat  bilan  qarashi  kerak. 
Ma'ruzaning    vazifasi:    Talabalarni  aholini    toza    ichimlik    suvi    bilan    ta'minlashda  
suvning    sifatini   me'yorlashtirish  ilmiy  asoslarini  suv  ta'minoti  masalalarini  sanitariya  holatiga 
gigenik baho berish usullariga o‘rgatish. 
Mavzuning  qisqacha  mohiyati:  Xalqaro  sog‘likni  saqlash  tashkilotining  aniqlashicha 
XXI  asrda  eng  №  1  muomma  dunyo  aholisni  sifatli  ichimlik  suvi  bilan  ta'minlash  masalasi 
yotadi. Bizga ma'lumki planetada chuchuk suvlarni zaxiralari chegaralangandir. Bundan tashqari 
ichimlik suvi sifatiga mos keluvchi suvlar  yer kurrasida notekis joylashgan,  yani suvning 80%, 

 
164 
asosan  ijtimoiy  rayonlarga,  ammo  ushbu  rayonlarda  aholi  tarqoq  joylashgan,  hamda  sanoat 
yaxshi  rivojlanmagan.  Ushbu  masalani  UzR  sharoitda  ko‘rsak  ushbu  muomma  ham  birinchi 
o‘rinda turadi.  
 
Ichimlik suvi sifatini yaxshilash usullarini gigienik tavsifnomasi.  
Ma'ruzaning  maqsadi:    Tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  aholini  toza  ichimlik 
suvi  bilan  taminlashda  suv  ta'minoti  tizimlari  suvning  sifatini  yaxshilash  usullari,  ularning 
gigienik va texnik samaradorligini baholash usullari bilan tanishtirish. 
Tarbiyaviy maqsadi:  Kommunal gigiena bo’yicha shifokor keng fundamental va amaliy 
tayyorgarlikka ega bo’lishi kerak.  
Ma'ruzaning 
vazifasi: 
Talabalarga 
suv 
ta'minoti 
tizimlarining, 
xususan 
markakzlashtirilgan va maxalliy qo’llaniladigan inshoatlar, ularning ish samaradorligi va ularni 
baholash usullari hamda suvni sifatini  yaxshilashda qo’llaniladigan usullar haqida ma'lumotlar 
berish.  
Ma'ruzaning qisqacha matni: Suvni suvning sifatini yaxshilashda oxirgi boyokich bulib 
bunda  suv  batamom  mikroorganizmlardan  xoli  buladi.  Zararsilantirishning  asosiy  vazifasi  suv 
tarkibidagi  patogen  mikroorganizmlarning  bartaraf  kilish  ya'ni  suvni  epidemik  tomondan 
xavfsizligini  ta'minlash  xisoblanadi.  Amaliyotda  ko’prok  suvni  xilorlash,  ultrabinafsha  nurlar 
bilan  ta'sir  etish,  azonni  kullash  usullari  keng  joriy  etilgan.  Xozirgi  vaqtda  suvning 
zararsizlantirishning  xlorlash  usuli  arzonligi,  ishlitilishining  oddiyligi  va  ishonchliligi  bilan 
ajralib  turadi.  Suvning  xlorlashning  turlari:  Oddiy  xlorlash,  ikki  marta  xlorlash, 
xlorammonizatsiya, super yoki giperxlorlash bor. 
 
Ichimlik suvini zararsizlantirish.  
Ma'ruzaning  maqsadi:  talabalarni,  zararsizlantirish  usullari  va  uning  gigenik  ahamiyati 
bilan  tanishtirish  hamda  suvni  zararsizlantirishning  samaradorligi  ustidan  nazorat  olib  borish 
usullari bilan tanishtirish. 
Tarbiyaviy maqsadi: Kommunal gigiena bo’yicha shifokor keng fundamental va Amaliy 
tayyorgarlikka ega bo’lishi kerak. 
Ma'ruzaning  vazifasi:  Talabalarga  aholining  toza  ichimlik  suvi  Bilan  ta'minlashda 
suvning  zararsizlantirish  va  uning  gigenik  ahamiyati  to’g’risida  ma'lumotlar  berish  hamda 
suvning zararsizlantirishning samaradorligi ustidan nazorat olib borishga urgatish. 
Ma'ruzaning  qisqacha  mohiyati:  Suvni  zararsizlantirish  suvning  sifatini  yaxshilashda 
oxirgi boyokich bulib bunda suv batamom mikroorganizmlardan xoli buladi. Zararsilantirishning 
asosiy  vazifasi  suv  tarkibidagi  patogen  mikroorganizmlarning  bartaraf  kilish  ya'ni  suvni 
epidemik  tomondan  xavfsizligini  ta'minlash  xisoblanadi.  Amaliyotda  ko’prok  suvni  xilorlash, 
ultrabinafsha  nurlar  bilan  ta'sir  etish,  azonni  kullash  usullari  keng  joriy  etilgan.  Xozirgi  vaqtda 
suvning  zararsizlantirishning  xlorlash  usuli  arzonligi,  ishlitilishining      oddiyligi      va   
ishonchliligi    bilan    ajralib   turadi.    Suvning xlorlashning turlari: Oddiy xlorlash, ikki marta 
xlorlash, xlorammonizatsiya, super yoki giperxlorlash bor.  
 
Issiq suv ta'minotini gigienik baholash. Ichimlik suv ta'minoti ustidan DSN.  
Ma'ruzaning  maqsadi:  Tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  aholini  issiq  suv  bilan 
ta'minlash  hamda  suv  ta'minoti  ustidan  davlat  sanitariya  nazoratini  to’g’ri  tashkillashtirish  va 
o’tkazish bilan bulgan masalalarni to’g’ri yechishga urgatish.  
Tarbiyaviy  maqsadi:  Kommunal  gigiena  sohasi  bo’yicha  shifokorlar  yukori  kasb 
maxoratiga  va  nazariy  tayyorgarlikka  hamda  jamiyat  siyosiy  ta'limiga  ega  bo’lishi  kerak. 
Mutaxasis  yukori  ma'daniyatga  va  fukorolik  sifatlariga  ega  bulib  berilgan  majburiyatlarni 
ma'suliyat bilan karashi kerak.  
Ma'ruzaning  vazifasi:  talabalarga  aholini  issiq  suv  bilan  ta'minlashda  qo’llanadigan 
gigienik  talablar  uni  gigienik  baholash  usullari  bilan  tushuntirish.  Aholini  toza  xujalik ichimlik 
suvi  bilan  ta'minlashda  Davlat  sanitariya  nazoratini  to’g’ri  tashkillashtirish  va  o’tkazishni 

 
165 
tushuntirish.  
Ma'ruzaning  qisqacha  mazmuni:  Ilim  fantexnikka  tarakkiyot  etgan  sari  sanoat 
korxonalari,  kishlok  xujaligi  va  xalk  xujaligining  boshqa  tarmoklarida  suvga  bulgan  talab  ortib  
bormokda. Chunki inson sixat salomatligini saqlashda suvning ahamiyati katta. Shu bilan birga 
aholi  yashash  punktlarini  yaxshilash  obodonlashtirish  darajasini  kutarish  maqsadida  aholining 
Issiq  suvga  bulgan  talabi  ham  oshib  bormokda.  Aholini  toza  ichimlik  suvi  bilan  ta'minlashda 
DSNni  tashkillashtirish  va    o’tkazish    sanitariya  shifokorining  mas'ul  vazifalaridan  biri 
xisoblanadi.  Chunki  aholini  toza  suv  bilan  taminlashda  vodoprovod  inshoatlarini  to’g’ri 
loyixalashtirish va ularni to’g’ri eksplotatsiya kilish katta ahamiyatga ega. 
 
Cuv havzalarini sanitariya muxofazasi muammolarini yangicha holati.  
Ma'ruzaning  maqsadi:  Tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  dunyoda,  shuningdek 
O‘zbekistonda  suv  havzalarini  sanitariya  muxofazalash muammolarini  yuzaga  kelishi  sabablari 
va ularni oldini olish to’g’risida ma'lumot berish. 
Tarbiyaviy  maqsadi:  Suv  havzalarini  ifloslanishi  insonlarni  salomatligiga,  maishiy 
turmush  tarziga,  atrofmuhitga  va  ekologik  muvozanatga  kanday  ta'sir  ko’rsatishi  haqida 
tushuntirish ishlarini olib borish. 
Ma'ruzaning  vazifasi:  Bulajak  sanitariya  shifokori  va  epidemiologlarga  suv  havzalarini 
ifloslanishini  oldini  olish  choratadbirlarini  ishlab  chiqish  va  suv  havzalarini  sanitariya 
muxofazalashda davlat sanitariya nazoratini o’tkazish. 
Ma'ruzaning qisqacha mohiyati: Suv havzalari, ularning zaxiralari foydalanish koidalari 
hamda ifloslanish jarayonlarini inson salomatligiga ta'sir ko’rsatishi haqida ma'lumot berish. 
 
Suv  havzalarini ifloslantiruvchi manbalari. 
Ma'ruzaning  maqsadi:  Tibbiyprofilaktika  fakulteti  talabalariga  suv    havzalarini 
ifloslantiruvchi  manbalar,  ularning  tavsifnomasi,  hamda  suv    havzalarini  ifloslanish  aholi 
sanitariya  turmush  tarziga,  hamda  salomatligiga    kanday  ta'sir  ko’rsatishi  haqida  ma'lumot 
berish. 
Tarbiyaviy  maqsadi:  suv    havzalarini  ifloslanishi  aholi  sanitariya  turmush  tarziga 
salomatligiga,  atrof    muhitga  kanday    salbiy  ta'sir  ko’rsatishi  va  bu  muammoni  oldini  olish 
haqida tushuntirish ishlarini olib borish. 
Ma'ruzaning    vazifasi.Talabalarga  suv    havzalarini  ifloslanishi  oldini  olishga  karatilgan   
choratadbirlar  ishlab  chiqish  va  suv    havzalarini  sanitariya  muxofazalashda  davlat  sanitariya 
nazorat o’tkazish to’g’risida ma'lum berish. 
Ma'ruzaning  qisqacha  mohiyati:  Suv    havzalarini  ifloslantiruvchi  manbalar,  ularni 
o’zaro  farklari,  tafovutlari  hamda  suv    havzalarining  chiqindi  suvlar  bilan    ifloslanganda 
aholining turmush tarziga, salomatligiga  va tashki muhitga kanday ta'sir ko’rsatishi hamda, bu 
muammo O‘zbekiston respublikasida kay axvolda ekanligi to’g’risida ma'lumot berish. 
 
Suv havzalari suvida zaharli moddaparni gigienik meerlashtirish tamoillari. 
Moddalarni suvdagi REM tajriba nuli bilan asoslab berish boyokichlari va zararli limit 
ko’rsatkichlari. 
Maruzaning  maqsadi    tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  suv  havzalaridagi  suvda 
kimyoviy  moddalarning  REM  urnatishni  gigienik  prinsiplari,  kimyoviy  moddalarning  REM 
aniqlash va asoslash usullari, boyokichlari. 
Suvdagi kimyoviy moddalarning zararlilik limit ko’rsatkichi to’g’risida ma'lumot berish. 
Tarbiyaviy  maqsadi  Suv  havzalardagi  suvga  turli  tuman  kimyoviy  moddalarni  tushirish 
va  tashlash,  suv  havzalarining  sifat  ko’rsatkichlariga,  aholini  sanitariya  turmush  tarziga, 
salomatligiga, atrof muhitga salbiy tasir ko’rsatishi haqida tushuntirish ishlarini olib borish. 
Maruzaning  vazifasi  talabalarga  suv  havzalardagi  suvda  kimyoviy  moddalarni  REM 
haqidagi bilimlarini mustaxkamlash, suvdagi kimyoviy moddalarning REM urnat ish 
va 
asoslash  gigienik  prinsiplari,  kimyoviy  moddalarning  zararlik  limit  ko’rsat  ki  chi  haqida 

 
166 
malumot berish 
Mavzuning qisqacha  mohiyati.  Suv havzalaridagi suvda kimyoviy moddlarning REK  gi 
gienik  meerlashtirish  prinщshlari  (usullari)  to’g’risida  tushiыcha  berish  kimyoviy  moddlarning 
zaharlilik  ko’rsatkichlari  trugrisida  malumot  berish.  REK  tibbiyotda  ilim  sohasida  va  ishlab 
chiqarish sohasidagi ahamiyati 
 
Suv havzalarini ifloslanishdan muxofaza kilish tadbiriy choralar. Chiqindi suvlarini 
mexaniq tozalash uchun inshoot turlari. 
Ma'ruzaning maqsadi: Tibbiy profilaktika fakulteti talabalariga tashki muhit omillaridan 
biri bulgan suv havzalarini turli xil ifloslanishlardan muxofaza kilish tadbirlari, ya'ni texnologik, 
sanitartexnik,  rejalashtiruvchi,  konuniyme'yoriy,  ma'muriy  va  tashkiliy  ishlarni  tashkillashtirish 
va ularni o’tkazilishini nazorat kilish hamda chiqindi suvlari mexaniq tozalashda qo’llaniladigan 
tozalash  inshoatlarini  to’g’ri  tanlash  hamda  ularning  texnik  va  gigienik  baholash  usullarini 
urgatish.  
Tarbiyaviy maqsadi: 
Talabalarga  O‘zbekiston  Respublikaeining  tabiiy  boyliklaridan  biri  suv  havzalarining 
ifloslanishini  oldini  olishda  qo’llaniladigan  choratadbirlar  ishlab  chiqish  va  ularni  kundalik 
sanitariya  nazoratida  to’g’ri  kullashga  urgatish.  Ushbu  chora  tadbirlardan  biri  sanitariyatexnik, 
ya'ni  chiqindi  suvlarni  tozalash  va  zararsizlantirish  usullarini  samaradorligini  gigienik 
baholashga urgatish. 
Ma'ruzaning vazifasi: 
Talabalarga  ochiq  suv  havzalarini  ifloslanishdan  sanitariya  muxofaza  kilish  chora 
tadbirlarni ishlab chiqishga urgatish. Ochiq suv havzalariga chiqindi suvlarni tozalashdan avval 
kerak bulgan tozalash usullari, boyokichlari va zararsizlantirish usullarini aniqlash, ularning ish 
samaradorligini gigienik baholashga urgatish. 
Ma'ruzaning qisqacha mohiyati 
Biz  bilamizki  chiqindi  suvlarni  ochiq  suv  havzalariga  tashlash  sanitariya  koida  va 
me'erlariga rioya kilishni talab kiladi, Shu sababli chiqindi suvlarni suv havzalariga tashlashdan 
avval  bir  necha  tozalash  usullarini  kullab,  chiqindi  suvning  suv  havzasining  sanitariya  holatiga 
salbiy  ta'sir  ko’rsatmaydsh  an  tozalash  boyokichlaridan  u'tkazib  tashlash  kerak.  Ma'ruzada 
chiqindi  suvlarni  tozalash,  zararsizlantirish  usullari,  tozalash  iishoatlarining  ish  samaradorligi, 
hamda ularning gigienik ahamiyati ko’rib chiqiladi. 
 
Chiqindi suvlarni biologik tozalash va zararsizlanitirish uchun inshoot turlari. 
Ma'ruza tibbiy profilaktika fakulteti talabalari uchun muljallangan. 
Ma'ruzaning  maqsadi:  tibbiy  profilaktika  fakulteti  talabalariga  aholi  yashash 
punktlaridan xosil buladigan chiqindi suvlarni biologik tozalash usullari va prinsiplarini,  hamda  
chiqindi suvlarning zararsizlantirish usullari va samaradorligini gigienik baholashga urgatish.  
Tarbiyaviy  maqsadi:  Kommunal  gigiena  sohasi  bo’yicha  shifokorlar  yukori  kasb 
maxoratiga  va  nazariy  tayyorgarlikka  ega  bo’lishi  kerak,  ayniksa  aholii  turar  joylaridagi    xosil 
buladigan  chiqindi  suvlarni  biologik  tozalash  usullarini  to’g’ri  tanlash  hamda  suv  havzalari 
suvining  toza va sof bo’lishi va uning tarkibini tabiiy saqlab kolishga karatilgan muammolarni 
to’g’ri  yecha  bilish  kerak,  shuning  uchun  mutaxasis  berilgan  majburiyatlarga  mas'ulyat  bilan 
karashi kerak. 
Ma'ruzaning  vazifasi:  talabalarga  aholi  yashash  punktlarida  xosil  buladigan  chiqindi 
suvlarni biologik tozalash va tozalash inshoatlarini to’g’ri tanlashga urgatish.  
Ma'ruzaning  qisqacha  mohiyati.  Tarixiy  dalillar  shuni  ko’rsatadiki  yer  maydonlaridan 
yukori xosil olish maqsadida maxalliy ugitlar solinsa organiq ugitlar yerdagi mikroblar ta'sirida 
parchalanib anorganiq ugitlarga aylanadi, usimliklar uchun ozuka bulib xizmat kiladi. 
XIX  asr  ikkinchi  yarmida  tuprokda  organiq  moddalarning  parchalanish  xususiyati 
borligidan  darak  topgan  olimlar  chiqindi  suvlarni  ham  tuprok  yordamida  zararsizlantirish 
yullarini kidirganlar va tuprokdan iflosiklarni zararsizlantirish uchun foydalanganlar. 

 
167 
Tuprok yuzasining 30sm li kavatida juda ko’p mikroorganizmlar borligi aniqlangan. S. N. 
Vinogradov  fikricha  organiq  moddalarni  mineralizatsiya  kiluvchi  bakteriyalar  buladi.  Masalan, 
xatto  kumli  tuproklar  chiqindi  suvlar  bilan  sugorilsa,  ularda  mikroblar  yashay  boshlaydi, 
tarkibida  organiq  moddalar  paydo  buladi.  Mikroblar  tuprokda  shimilib,  ko’paya  boshlaydi, 
chiqindi  suvlar  tarkibidagi  oziklardan  foydalanadi,  xar  bir  tuprok  zarrachalari  atrofida  biologik 
pardalar paydo buladi, ularning maydoni juda keng bulib, chiqindi suvlar tuprok orqali filtrlanar 
ekan,  usha  biologik  filtrlar  bilan  yakindan  aloqada  bulib,  suv  tarkibidagi  kichiq  dispersli 
zarrachalar, kolloid moddalarni shimadi va minerallasha boshlaydi.  
Download 6.33 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling