O’zbekiston Respublikasi Transport Vazirligi Toshkent Davlat Transport Universiteti

 
Bu tizim muvaffaqiyatga qanday erishadi? Jamiyat, albatta, iqtisodiy 
yuksalishni (ko'proq mahsulot ishlab chiqarish) va insonlarni turmush darajalarini 
oshishini istaydi (kishi boshiga ko'proq daromadga erishilishi). Bozor tizimi 
jamiyatdagi insonlarni turmush darajalarini oshishini belgilovchi omillaridan 
hisoblangan ham texnologiyalarni takomillashuvi ham davlat byudjetini 
to'planishiga qanday erishadi? 
Texnologiyaning 
takomillashuvi. 
Bozor 
tizimi 
texnologiyaning 
takomillashuvi uchun kuchli turtki bo'ladi va sifatsiz tovarlarni o'rniga 
yaxshiroqlarini almashtirishga imkoniyat yaratadi. Ishlab chiqaruvchi yoki korxona 
raqobatchilarni hisobiga daromad va iqtisodiy foydaga erishadilar. Birinchi yili 
samaradorlik bilan ishlayotgan korxona keyingi bir necha yil mobaynida moliyaviy 
muammolarga yuz tutishi mumkin. Texnologiyaning takomillashuvi, shuningdek, 
ishlab chiqarish va yetkazib berish bilan bo'g'liq xarajatlarni qisqartirish 
ко'maklashuvchi yangi usullardan foydalanishni ham o'z ichiga oladi. Iste'molchiga 
o'zining narx qisqarishim pastroq mahsulot narxi orqali singdirib yuborib, korxona 
savdo ko'lamini oshiradi va raqobatchi firm alar hisobiga iqtisodiy foydaga erishadi. 
Bundan tashqari, bozor tizimi sanoat bo'уlab texnologiyaning takomillashuvining 
tez sur'atda kengayishini ta'minlaydi. Raqobatchi firmalar tez sur'at bilan 
rivojlanayo’ligan firmalarga taqlid qiladi yoki tez orada bankrotga ushrashlari 
mumkin. Ba'zi hollarda, tanazzul bo'lib chidadi: yangi turdagi mahsulotlar va ishlab 
chiqarish usullari avvalgilarini tamomila barbod qiladi. Masalan: kompakt disklarini 
savdoga ehiqarilishi gramplastinkalarni muomaladan chiqarib yubordi yoki MP3 va 
boshqa turdagi raqamli texnikalar CD disklarini siqib chiqardi. 
 
Kapitalning jamg'arilishi. Ko'p texnologik takomillasuv qo'shimcha capital 
tovarlarini talab qiladi. Bozor tizimi kapital tovarlarga talabni oshishi hisobiga 
mahsulotlarni o'shanday tovarlarni ishlab chiqarish uchun kerakli resurslar bilan 

---

ta'minlaydi. Ya'ni, bozor tizimi ham iste'mol ham kapital tovarlarga talab bor 
ekanini biladi. Ammo kapital tovarlarga bo'lgan talabni kim belgilaydi? Javob: 
korxona egalari va tadbirkorlar. Foydali daromadga ega bo’lganligidan, ular o'sha 
daromadni bir qismini kapital tovarlari ishlab chiqarishga sarflaydi. Agar texnologik 
innovatsiyalar muvaffaqiyatli bo'lsa bunday yo'l tutish kelajakda foydali daromadni 
yanada ko'paytiradi. Shuningdek, foizlami to'lash yoki aksiyalarni sotib olish orqali 
firma yoki korxona daromadni ba' zi qismini ко' proq capital tovarlarga talabni 
oshirishga asrab qo'yadi.