O‘zbеkiston rеspublikаsi

Spekulyativ talab inflyatsion kutishlar yuqori bo‘lgan jamiyatlarda, kelgusida 
narxlarning oshib ketish xavfi joriy davrda qo‘shimcha talab va iste’mol hajmini yuzaga 
keltirishi bilan izohlanadi. 
Noratsional talab esa oldindan rejalashtirilmagan, lahzalik xohish, kayfiyatning 
o‘zgarishi kabi omillar ta’sirida to‘satdan paydo bo‘ladi va u iste’molchining odatdagi 
turmush tarziga mos kelmaydi.
6.3. Iste’molchining afzal ko‘rishi qoidalari 
Iste’molchining eng yaxshi iste’mol ne’matlar majmuini tanlashini, ne’matlar 
turi ikkita bo‘lgan hol uchun qaraymiz. Umuman olganda bu tahlilni keskin darajada 
cheklamaydi. Haqiqatdan ham iste’molchi tanlovini berilgan ne’mat bilan boshqa 

---

87 
qolgan barcha ne’matlar o‘rtasida qarasak ham bo‘ladi. Ikkita ne’mat uchun naflilik 
funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega (6.6-rasm).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6.6-rasm. Ikki o‘zgaruvchili naflilik funksiyasi grafigi 
 
Yuqoridagi rasmda keltirilgan naflilik funksiyasining 
)
,
(
2
1
X
X
f
TU

grafigida funksiyaning TU
1
va TU
2
qiymatlariga to‘g‘ri keluvchi chiziqlar keltirilgan. 
Masalan, ABC chizig‘i naflilik funksiyasining TU
1
qiymatiga mos keladi va shu ABC 
chiziqning har bir nuqtasiga mos keluvchi X
1
va X
2
ne’matlar miqdori 
kombinatsiyalari bir xil darajadagi naflilik TU
1 
ni ta’minlaydi. Grafikdagi ABC 
chiziqning X
1
0 X
2
tekislikdagi proeksiyasi A
1
B
1
C
1
egri chiziq naflilik funksiyasining 
TU
1 
qiymatiga to‘g‘ri keluvchi befarqlik egri chizig‘i deyiladi. Naflilik 
funksiyasining TU
1 
va TU
2
qiymatlariga mos keluvchi befarqlik chiziqlari quyidagi 
ko‘rinishga ega (6.7-rasm).