O‘zbеkiston rеspublikаsi

Umumiy naflilik biror ne’matdan ketma-ketlikda iste’mol qilib borilganda 
ulardan olingan jami naflilik yig‘indisini ifodalaydi va u o‘sib borish xususiyatiga 
ega. Shu bilan birga iste’mol to‘yingan sharoitda umumiy naflilik o‘zining maksimal 
qiymatiga erishadi.
Chekli naflilik ne’matdan qo‘shimcha bir birlik iste’mol qilish natijasida 
olinadigan qo‘shimcha naf miqdorini ifodaladi. Chekli naflilik - bu naflilik 
funksiyasidan biror ne’mat o‘zgaruvchisi bo‘yicha olingan xususiy hosilaga teng:
i
i
X
TU
MU



.
Bu yerda: 
i
MU
- 
i
-ne’mat bo‘yicha chekli naflilik darajasi; ΔTU – umumiy 
naflilik darajasining o‘sgan qismi; 
i
X

- 
i
-ne’matni iste’mol qilish miqdorining 
o‘sgan qismi. 
Umumiy va chekli naflilikning o‘zgarishi 6.4-rasmda keltirilgan.
 
 
 
 
 
 
 
6.4-rasm. Umumiy naflilik va chekli naflilikning o‘zgarishi 
6.4-rasmdan ko‘rinib turibdiki, iste’mol qilinadigan ne’mat miqdorining (Q) 
oshib borishi bilan umumiy naflilik (TU) ham oshib boradi (a-rasm). Bunda chekli 
max TU(Q*) 
TU 
a) 
Q 
Q* 
MU 
б) 
Q 
Q* 

---

85 
naflilk (MU) kamayib boradi (b-rasm). Umumiy naflilik Q*
nuqtada maksimal 
darajaga erishganda, chekli naflilik (MU) nolga teng bo‘ladi.
Odatda, biror ne’matni iste’mol qilish oshganda (boshqa ne’matlar iste’moli 
hajmi o‘zgarmaganda), umumiy naflilik darajasi oshadi. Demak chekli naflilik 
musbat 
0

MU
. Shu bilan birga, biror ne’matdan qo‘shimcha bir birlik iste’mol 
qilganda (boshqa ne’matlar iste’moli hajmi o‘zgarmaganda), qo‘shimcha iste’mol 
qilingan birlik oldingisiga nisbatan kamroq naf beradi va uning bu xususiyatiga