O'zbekiston respublikasi

Mavzuga doir tayanch iboralar: 

 

- ilmiylik  

- mustahkamlik 

- sistemalilik   

  

- izchillik 

- tushunarlilik  

  

- prinsip 

- amaliyot bilan bog'liqlik 

 

ONA TILI O'QITISHNING AHAMIYATI 

 

REJA: 

 1. Ona tili va uni o'qitish haqida. 

 2. Ona tili boshqa fanlarni o'rganish vositasi sifatida. 

 3. Bolaning shakllanishida ona tilining ahamiyati. 

 4. Xulosa. 

 

 Har  bir  fan  o'z  o'rganish  ob'yektiga,  maqsad  va  vazifalariga  ega  bo'lib,  o'ziga  xos  alohida 

ahamiyat kasb etadi. O'zbek tili o'qitish metodikasi ham o'quvchilarga ona tilidan bilim va malaka 

berish  yo'llarini  o'rgatadi.  O'quvchilarga  o'zbek  tili  grammatikasi,  leksika  va  fonetikasi  haqida 

ma'lumot  berish  va  bu  jarayonda  olingan  bilimlarni  amalda  tadbiq  etishni  o'rgatish  o'zbek  tili 

o'qitishning muhim vazifalaridandir. O'quvchilar amalda xatosiz  yoza olsalar, ifodali o'qiy olsalar, 

adabiy  tilda  so'zlay  olsalargina  ularning  ona  tilida  olgan  bilimlari  haqiqiy  va  mustahkam 

hisoblanadi.  O'quvchilarga  shuningdek,  tinish  belgilarini  to'g'ri  qo'yish,  o'z  fikrlarini  aniq  va 

tushunarli bayon etishni o'rgatish ahamiyatlidir, aks holda o'quvchilar savodsiz bo'lib koladi. 

Eng  avvalo,  O'zbekiston  Respublikasi  fuqarosi  bo'lgan  har  bir  inson  o'zbek  tilini  bilishi 

kerak,  chunki  u  o'zbek  bo'lishi  yoki  bo'lmasligidan  qat'iy  nazar  kishilar  bilan  ijtimoiy 

munosabatlarga  kirishadi  va  muloqotda  bo'ladi.  O'z  ona  tilini  bilmagan  kishi,  "ona",  "vatan"  kabi 

tushunchalarning  mohiyatiga  tushunmaydi,  bu  kishi  hech  qachon  "men  o'zbekman"  deb  faxrlana 

olmaydi.  O'z  ona  tilini  bilmagan  xalq  nafaqat  kelajagini  barpo  etadi,  balki  o'z  tarixini  ham  bila 

olmaydi.  O'tmishsiz  esa  kelajak  bo'lmaydi.  Bir  olim  shunday  degan  ekan:  "Agar  xalqni  yo'q 

qilmoqchi  bo'lsang,  uning  tilini  yo'qotgin".  Demak,  o'z  tiliga  ega  bo'lmagan,  ona  tilini  bilmagan 

xalq hech qachon  xalq bo'la olmaydi. 

O'quvchilar  ona  tilini  qunt  bilan  o'rganish  orqali  fan  asoslarini  ongli  o'zlashtirib,  fikr 

doirasini kengaytirib umumtaraqqiyot darajasini uzluksiz oshira boradilar. 

Ular qayerda ishlamasin, qayerda o'qimasin, baribir o'zbek tiliga murojaat qiladilar. Ona tili 

barcha  bilimlarni  o'rganishda  eng  muhim  vositadir,  u  insonning  ijtimoiy  hayotida  uchraydigan 

barcha  ishlar  uchun  zarurdir.  Ona  tili  boshqa  fanlarni  o'qitish  vositasi  hamdir.  Jamiyat  tarixi, 

tarbiyaviy va boshqa gumanitar fanlar ham ona tili yordamida o'rganiladi. Ona tili bolaning umumiy 

taraqqiyotida ham, bilim va mehnatga havasini uyg'otishda ham ahamiyatlidir. 

Ona  tili,  ayniqsa,  uning  yozma  shakli  butun  madaniyatimiz  boyliklarini,  fan-texnika 

yutuqlarini avaylab saqlovchi va avloddan avlodga yetkazuvchi yagona xazinadir, ya'ni u orqali biz 

milliy  qadriyatlarimiz  haqida  ma'lumot  olishimiz,  bugungi  fan  taraqqiyoti  natijasida  vujudga 

kelayotgan yangiliklar bilan tanishishimiz mumkin. 

 Demak,  adabiyot  ham,  tarix  ham,  madaniyat  ham-hamma  meros  ona  tilida  o'rganiladi. 

Bundan  tashqari,  ona  tilini  chuqur  va  to'la  o'rganmay  turib  boshqa  bir  chet  tilini  puxta  o'rganish 

mumkin emas, chunki o'z ona tilini bilmagan inson o'zgalar tiliga tushuna olmaydi. 

Chet tilini o'rganishda esa ona tiliga qiyoslab o'rganish katta samara beradi. 

 Demak,  biz  o'zbek  tili  vositasida  boshqa  chet  tillarini  o'rganish  imkoniyatiga  ham  ega 

ekanmiz. 

---

 

10 

 Yoshlikda olingan ilm toshga o'yilgan naqsh kabidir, deydi dono xalqimiz. Bola yoshligida 

2-3 yil ichida shuncha narsani urganib, kup narsa bilib oladiki, 20 yil qunt bilan va metodik jihatdan 

juda  to'g'ri  o'qitganda  ham  uning  yarmicha  o'rgana  olmaydi.  Demak,  ona  tilini  bolaga  yoshligidan 

o'rgatish ham muhim ahamiyat kasb etadi. 

Shuning  uchun  quyi  sinflarda  ona  tili  o'qitish  uchun  ajratilgan  soatlar  ko'proqdir.  Ona  tili 

o'quvchilarni  aqliy,  axlokiy  va  estetik  tarbiyada  juda  katta  o'rin  tutishi  bilan  maktab  ta'limida 

yetakchi  hisoblanadi  va  bundan  buyon  ham  ona  tili  o'qitish  muhim  ahamiyatga  ega  bo'lib  qoladi. 

Ayniqsa,  har  bir  bolaning  shakllanishida  ona  tili  ulkan  ahamiyatga  ega.  Yuksak  ma'naviyatli  va 

madaniyatli  kishini,  avvalo,  uning  og'zaki  va  yozma  nutqi  boshqalardan  ajratib  turadi. 

O'quvchilarning ijodiy kuchi va bilish qobiliyatini, mustaqil ishlash malakasini oshirishda ham ona 

tili alohida ahamiyatga egadir. 

Bundan  tashqari,  ona  tili  o'qitish  o'quvchilarni  g'oyaviy-siyosiy  jihatdan  tarbiyalashda  ham 

alohida o'rin tutadi. 

O'quvchilar  maktabga  kelgunlariga  qadar  ham  ona  tilidan  foydalana  olish  ko'nikmasiga 

ma'lum  darajada  ega  bo'ladilar.  Maktab  ona  tili  kursi  esa  bolalardagi  ana  shu  ko'nikmalarni 

rivojlantiradi,  takomillashtiradi  va  adabiy  til  normalari  tomon  yo'naltiradi.  Ona  tili  orqali  har  bir 

o'quvchining  nutq  qobiliyati  o'sib,  so'z  boyligi  oshib  boradi.  O'quvchilar  ilmiy,  siyosiy,  badiiy 

kitoblarni o'qish bilan o'z bilim saviyalarini oshirib boradilar. Bu, albatta, til orqali amalga oshadi. 

Grammatika  o'qitish  va  nutq  o'stirish  bo'yicha  olib  borilgan  ishlar  o'quvchilarning  fikrini  tartibga 

soladi,  ya'ni  mantiqiy  fikrlashga,  bilimlarini  yozma  va  og'zaki  tarzda  maqsadga  muvofiq  ravishda 

bayon  etishga  o'rgatadi.  O'quvchi  ona  tilini  o'rganib  borib,  dunyoni  bilish  va  fikrni 

shakllantirishning  eng  qulay  vositasi  bilan  qurollanadi.  Shubhasiz,  ona  tili  bilan  jiddiy 

shug'ullangan kishi yuksak saviyali, madaniyatli bo'ladi, chunki ona tili, ayniqsa, o'quvchining aqliy 

mehnat malakalarini o'stiradi. 

Xulosa aytish mumkinki, ona tilini o'quvchilarga o'qitish juda katta ahamiyatga ega: 

1.  Ona  tilini  o'qitish  jarayonida  o'quvchilarga  fonetika,  leksika,  morfologiya,  sintaksis, 

punktuasiya,  uslubiyat  kabi  bir  qator  til bo'limlarining  jihatlari  haqida  ma'lumot  beriladi,  ularning 

o'xshash  va  farqli  tomonlarini  faxmlashga  o'rgatiladi,  tilning  jamiyat  hayotidagi  ahamiyati, 

taraqqiyoti haqida ma'lumot beriladi. 

2. Ona tili o'qitish o'quvchilarning mantiqiy fikrlashini o'stirishga yordam beradi. 

3.  Ona  tili  o'qitish  orqali  o'quvchilarga  so'zlarga  ehtiyotkorona  munosabatda  bo'lish 

o'rgatiladi. 

4. Ifodali o'qishga o'rgatiladi. 

5. Ona tilini o'qitish o'quvchilarning savodxonligini o'stirishga yordam beradi. 

Ona tilini o'qitish kabi masuliyatli kabi vazifa pedagoglarning zimmasiga yuklatilgan ekan, 

bu mas'uliyatni his qilgan holda sidqidildan, jonkuyarlik bilan xizmat qilish zarur.