O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini

 
Аdabiyotlar: 
1. Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (Organization for Economic Cooperation and 
Development, OECD) veb-sayti. www.oecd.org/edu  
2. The Human Development Report 2020. United Nations Development Programme. 2020 
3. Global Innovation Index 2018 Report. www.globalinnovationindex.org  
 
 
 
UZLUKSIZ MА’NАVIY TАRBIYA – MILLIY YUKSАLISH KАFOLАTI 
Bozorova Nazokat Mamasoatovna – Surxondaryo viloyati XTXQTMOHM 
“Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar metodikasi” kafedrasi katta o‘qituvchisi 
Annotatsiya: Mazkur maqolada zamonaviy dunyoda yoshlar tarbiyasi juda 
dolzarb bo‘lib, O‘zbekiston ham bundan istisno emas. Bundan tashqari, O‘zbekiston 
ulkan salohiyat va cheksiz istiqbolga ega yoshlar mamlakati hisoblanadi. Maktab 
ta’limi sifatini yaxshilash va o‘quvchilarning odob-axloq qoidalariga rioya qilishlari 
hamda yoshlar tarbiyasida buyuk ajdodlar me’rosidan foydalanilgan. 
Keyingi yillarda mamlakatimizda yoshlar tarbiyasiga eʼtibor davlat siyosati 
darajasiga ko‘tarildi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida 23-avgust 2019-
yilda bo‘lib o‘tgan xalq taʼlimi tizimini rivojlantirish, pedagoglarning malakasi va 
jamiyatdagi nufuzini oshirish, yosh avlod maʼnaviyatini yuksaltirish masalalariga 
bag‘ishlangan videoselektor yig‘ilishida taʼlim va tarbiyaning ahamiyati haqida so‘z 
bordi. Mazkur yig‘ilishda davlatimiz rahbari yosh avlod tarbiyasi, odob-axloqi haqida 
to‘xtalib, “Maktab - bu hayot-mamot masalasi, kelajak masalasi. Bu masalani davlat, 
hukumat va hokimlarning o‘zi hal qilolmaydi. Bu butun jamiyatning ishi, burchiga 

---

- 102 - 
aylanishi kerak. Maktabni o‘zgartirmasdan turib, odamni, jamiyatni o‘zgartirib 
bo‘lmaydi”, - deya alohida taʼkidladi. 
Ko‘plab olimlar o‘z tadqiqotlarida maʼnaviy tanazzulning asosiy omillari 
bo‘yicha qator izlanishlar olib bormoqda. Lekin bularning ichida eʼtiborsizdek 
tuyiladigan, biroq oqibati tanazzulga, jaholatga olib boradigan bir omil, yaʼni oilada 
farzand tarbiyasiga eʼtiborsizlik illati millatning maʼnaviy tannazulining asosi, desak 
mubolag‘a bo‘lmaydi.
Darhaqiqat, uzoq yillar davomida tarbiya bolalar taʼlimdan bo‘sh vaqtida amalga 
oshiriladigan qo‘shimcha yuklamaga – ikkinchi darajali ishga aylanib, uzuq-yuluq 
jarayon bo‘lib kelganligi sir emas. Tarbiyada yo‘l qo‘yilgan xatolar asoratlari 
kundalik hayotda, ommaviy axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda keng 
muhokama qilinib, jamoatchilikning haqli eʼtirozlariga sabab bo‘lmoqda. 
Uzluksiz maʼnaviy tarbiya konsepsiyasining asosi milliy tarbiyamiz Unsur Ul 
Maoliy Kaykovus, Yusuf Xos Hojib, Аbu Rayhon Beruniy, Imom Buxoriy, Аlisher 
Navoiy, Husayn Voiz Koshifiy, Аbu Nasr Farobiy, Аbdulla Аvloniy, Mahmudxo‘ja 
Behbudiy, Аbdurauf Fitrat kabi ulug‘ mutafakkirlarimizning maʼnaviy-ilmiy 
merosiga asoslangan. Аyni vaqtda dunyoning rivojlangan davlatlari tajribasida 
sinovdan o‘tgan zamonaviy tarbiya texnologiyalaridan foydalanish Konsepsiyaning 
zamon bilan hamnafasligiga xizmat qiladi. 
“Tarbiya yo hayot, yo mamot, yo najot, yo halokat, yo saodat yo falokat 
masalasidur”, degan edi milliy pedagogikamizning buyuk darg‘asi Аbdulla Аvloniy. 
Konsepsiya ana shu hikmatga hamohang bo‘lib, unda farzandlarimizda milliy 
yuksalishimiz uchun eng zarur fazilatlar: Vatanga sadoqat, tadbirkorlik, mafkuraviy 
immunitet, mehr-oqibatlilik, masʼuliyatlilik, bag‘rikenglik, huquqiy madaniyat, 
innovatsion fikrlash, mehnatsevarlik kabi fazilatlar bolalikdan boshlab bosqichma-
bosqich rivojlantirib boriladi. Voyaga yetgan o‘g‘il-qizlarimiz mustaqil hayotga ana 
shu fazilatlari bilan kirib boradilar. Bu fazilatlari ularning o‘zlarini ham, xalqimizni 
ham baxtli, farovon qiladi. 
Uzluksiz maʼnaviy tarbiya konsepsiyasida tarbiya bolalar taʼlimdan bo‘sh 
vaqtida amalga oshiriladigan qo‘shimcha yuklamaga – ikkinchi darajali ishga aylanib, 
buning oqibatida tarbiya uzuq-yuluq jarayon bo‘lib kelganligi hamda jamiyatning 
pedagogik madaniyati pasayib, maktabgacha taʼlim, maktab pedagoglari, ota-
onalarning tarbiyaga oid pedagogik-psixologik bilimlari zamon talablariga javob 
bermayotganligi qayd qilinib o‘tiladi. Buning oqibatida yo‘l qo‘yilgan xatolardan eng 
ko‘p tarqalgani – og‘zaki tarbiya davom etayotganligi, ota-onalar, maktabgacha 
tarbiya muassasalari tarbiyachilari, maktab o‘qituvchilari bolalarga Vatanga sadoqat, 
masʼuliyat, tadbirkorlik va boshqa fazilatlar nazariy maʼlumotlarga aylanib, 
bolalarning odatlariga aylanmayotganligi, ezgu fikr, ezgu so‘z, ezgu amalga 
erishmayotganligi natijasida yoshlarning Vatanga sadoqat, masʼuliyat, tadbirkorlik, 
mehr-oqibat haqida so‘zlari bilan yoshiga mos amallari orasida tafovut namoyon 
bo‘layotganligi qayd qilinadi. Konsepsiyada tarbiyada yo‘l qo‘yilgan xatolar 
birdaniga ko‘rinmasligi, noto‘g‘ri tarbiyaning asoratlari oradan ko‘p yillar o‘tgach, 
jamiyatda inson omili tufayli yuzaga keladigan ijtimoiy muammolarda ko‘rinishi 
mumkinligi qayd qilib o‘tilgan. 

---

- 103 - 
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, farzandlarimizni ilm-fan va taʼlim-tarbiya 
asosida voyaga yetkazish maqsadga muvofiq ekan, o‘z o‘rnida tarbiya esa, 
maʼnaviyat bilan chambarchas bog‘liqdir. Zero, yoshlar kelajak egalari hisoblanadi. 
Yoshlarimiz taʼlim-tarbiyasida esa, maʼnaviy tarbiya katta ahamiyatga ega. Eng 
muhimi, farzandlarimiz tarbiyasiga etiborli bo‘laylik, aynan shu mezon bolalarimizni 
maʼnan, ruhan sog‘lom, o‘z ota-bobolariga, tariximizga, Vatanimizga, ona tilimizga, 
o‘z milliy qadriyatlarimizga hurmat bilan qaraydigan barkamol bo‘lib o‘sib 
unishining asosidir.