O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi navoiy Davlat Pedagogika Instituti


Download 463.71 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/6
Sana07.06.2020
Hajmi463.71 Kb.
#116009
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2-sinf matematika darslarida masalalar yechishni orgatish metodikasi


II.III.  Boshlang`ich  sinflarda  ko`paytirish  va  bo`lish  bilan  yechiladigan 

masalalarni ham bajarish mumkin. Masalani yechib bo'lingandan va tekshirishdan 

so'ng masala ustida qo'shimcha ishlash foydalidir (bunday ishlardan biri yu qorida 

o'qituvchi „qiziqarli" savollar berganida amalga oshirildi). 

Maktabda masalalar yechish ustida ishlashning quyidagi turlari ishlatiladi: 

1.  Masalani 

boshqacha 

usul 


bilan 

(agar 


mumkin 

bo'lsa) 


yechish. 

2. Masalani  almashtirish  —  teskari  masala  tuzish  va  uni  yechish. 

Ko'rsatilgan bu ikki xil ish usuli bir vaqtning o'zida masalani 

tekshirish usullari hamdir. 



 

66

3. Masala shartida elementlarni o'zgartirish: 



a)

 

shartlardan birini o'zgartirish; 



b)

 

berilganlardan  birini  o'zgartirish  (masalan,  yuqorida  ko'rilgan  masalada 



„qiziqarli"  savollarni  taklif  qilib,  berilganlardan  birini  o'zgartirib,  savollarga  javob 

olgan edik); 

d)  masala 

savolini 

o'zgartirish 

(„Bir 


tokchada 

12 


ta 

kitob, 


ikkinchisida  esa  undan  3  marta  kam  kitob  bor.  Ikkinchi  tokchada  nechta 

kitob 


bor?" 

degan 


masalani 

yechgandan 

so'ng, 

bolalarga 



masala 

savolini 

ikki 


usul 

bilan 


yechiladigan 

qilib 


o'zgartirishlar 

taklif 


qilinadi); 

e) yuqorida 

ko'rsatilgan 

elementlardan 

ikkitasini 

va 


bir 

nech- 


tasini o'zgartirish. 

 

Masala  ustida  qo'shimcha  ishlash  o'quvchilarning  yechilayot-gan  masala 



mazmunidagi  miqdorlarning  munosabatlarini  va  bog'lanishlarini,  masalani 

almashtirishda,  o'zgartirishda  yoki  ken-gaytirishda  hosil  bo'ladigan  o'zgarishlarni 

yaxshi tushunishlariga yordam beradi. 

 

Shu  maqsadda  o'quvchilarni  mustaqil  ishlashga  o'rgatishning  quyidagi 



tizimi amalga oshirilmoqda. 

1. O'quvchilar 

oldin 

muhokama 



qilingan 

va 


sinf 

doskasida 

yoz- 

ilgan masala yechimini o'z daftarlariga mustaqil ravishda yozadilar. 



Bu  holda  o'quvchilardan  uncha  ko'p  mustaqillik  talab  qilin-maydi,  chunki 

masala  yechilgan,  tushuntirilgan,  yozilgan.  O'quv-chiga  bunda  sinfda  o'zi 

ishtirokida qilingan ishlarni qaytarib berish-gina qoladi, xolos. 

Shunday  hollar  bo'ladiki,  bunday  ishni  ham  o'quvchilar  xa-tosiz  bajara 

olmaydilar.  Bu  holda  o'qituvchi  o'z  ishini  tahlil  qilib  ko'rishi  kerak,  ya'ni  u  o'z 

ishini  to'g'ri  olib  boryaptimi,  o'quvchilar  uni  o'rgatishlarini  tushunyaptilarmi,  bu 

ishda  sinfning  ham-ma  o'quvchilari  qatnashmoqdami,  o'rgatishda  shoshma-

shoshar-lik yo'qmi, awalgi material o'zlashtirilganmi. 

2. O'quvchilar 

mustaqil 

ishlashining 

ikkinchi 

bosqichi 

masala 


sharti 

muhokama 

(tahlil) 

qilingandan 

so'ng 

va 


yechish 

rejasini 



 

67

(tizilgandan 



so'ng 

masalani 

yechishdan 

iborat. 


Yechim 

doskaga 


vo/ilmaydi, 

og'zaki 


aytilmaydi 

ham, 


o'quvchilar 

sinfda 


yoki 

uyda 


mustaqil bajaradilar. 

3.

 



Uchinchi bosqich o'quvchilarning masala yechish rejasini mustaqil tuzishlari 

va  masalani  mustaqil  yechishlaridan  iborat.  O'qituvchi  sinfda  faqat  masalaning 

shartini tahlil qiladi. 

4.

 



Mustaqil ishlashning to'rtinchi bosqichi —bu darslikdan nomeri ko'rsatilgan 

masalani yoki o'qituvchi sinf doskasiga yoz-gan masala sharti bo'yicha masalalarni 

mustaqil yechish. 

Agar  bolalarning  mustaqil  ishlarini  turli  masalalarni  yechish  bo'yicha  tashkil 

qilinsa,  o'tilayotgan  dars  yanada  samaraliroq  bo'ladi.  Buni  darslikdan  bir  qancha 

o'xshash masalalarni tanlab olish orqali amalga oshirish mumkin. O'zbekistonning 

ilg'or  o'qituv-chilari  ish  tajribasida  ushbu  ish  usuli  qo'llanilmoqda:  o'qituvchi-

larning  o'zlari  masalalarni  tuzadilar  va  tanlaydilar  hamda  ularni  alohida 

ko'rgazmalarga yozadilar, darsda bolalarga turli masalalarni beradilar, bu vaqtda bir 

partada  o'tirgan  qo'shni  o'quvchilar  boshqa-boshqa  masalalarni  yechishadi.  Bu 

o'quvchilarga individual yondoshishni ta'minlaydi va to'la mustaqillik uchun qulay 

sharoit  va  har  bir  o'quvchining  o'z  qobiliyati  bo'yicha  ishlashiga  qulay  imkon 

beradi. 

O'qituvchi bolalarning masalani to'g'ri yechishlarini kuzatib turadi, yo'l qo'ygan 

xatolarini  tuzatishni  aytadi,  navbatdagi  ish  uchun  har  bir  o'quvchiga,  ularni  yo'l 

qo'ygan  xatolarini  tuza-tishga  yordam  beradigan  topshiriqlarni  tanlaydi.  Bunday 

ishlar masala yechish malakasini oshiradi va mustahkamlaydi. 

Matematika  o'qitishni  turmush  bilan  bog'lash,  bolalarda  umumlashtirish 

malakasini  rivojlantirish,  bir qator  matematik tushunchalarni  chuqur  o'zlashtirish, 

miqdorlar  orasidagi  funk-sional  aloqa  va  bog'lanishlarni  yaxshi  tushunish  uchun 

o'quvchilarni o'zlari masala tuzishlari katta ahamiyatga ega. 

Berilgan  masalaga  teskari  masala  tuzish  uchun  sonli  ma'lumotlarni 

o'qituvchining  o'zi  beradi  yoki  o'quvchilar  o'zlarining  o'quv,  mehnat,  o'yin 


 

68

faoliyatlaridan  tanlab  oladilar.  Teskari  masalalar  tuzishda  o'qituvchi  bolalar 



tanlagan mazmun hayot bilan mos tushishini kuzatib borishi kerak.  

Berilgan  masalaga  teskari  masala  tuzish  ko`nikmalarini  shakllantirishda 

o`quvchilarga  quyidagi  mazmunda  topshiriqlar  tizimini  tavsiya  etiash  maqsadga 

muvofiq. 

Quyidagi masalalarga teskari masalani yeching: 

1.Kamayuvchi 80, ayriluvchi 2. Ayirmani toping. 



Ayirma 78 ayriluvchi 2 kamayuvchini toping 

2.30 soni 3 dan necha marta  ortiq? 



3 soni 30 dan necha marta kam? 

3.30 sonini hosil qilish uchun 6 ni qanday songa ko`paytirish kerak? 



 6 ni hosil qilish uchun 30 ni qanday songa bo`lish kerak? 

4. 7 soni 70 dan necha marta  kichik? 



70 sonini hosil qilish uchun 7 ni qanday songa ko`paytirish kerak? 

5.20 sonini hosil qilish uchun qaysi sonni 10 ga ko`paytirish kеrak? 



2sonini hosil qilish uchun 20 ni qanday songa bo`lish  kerak? 

6.Qopdan 55 kg shakar sotilganidan kеyin unda 5 kg shakar qoldi. Sotilgan shakar 

qolgan shakardan qancha ko`p? 

60 kg shakardan qopda 5 kg shakar qolgan bo`lsa qancha shakar sotilgan?  

7.20 soni noma'lum sondan 4 marta  ortiq. Noma'lum sonni toping. 



Nomalum son 20 sonidan 5mar ta kam. Nomalum sonni toping 

Savolni shunday qo`yingki masala, ayirish amali bilan yеchilsin 

11.12,16,18 sonlari qaysi sonlarning yigindisi bo`ladi? 



  

12,16,18 sonlari qaysi sonlarning ayirmasi bo`ladi? 

12.25 sonini 2 ta o`nlikka kamaytiring. 



 

25 sonini 2 taga kamaytiring 

13.Bir savatchada 8 kg,  ikkinchi savatchada 7 kg nok bor. Ikkala savatchada nеcha 

kg nok bor? 

 

Bir  savatchada  7  kg  nok  bor.  Ikkala  savatchada  15  kg  nok  bo`lsa 



ikkinchi savatchada qancha nok bor? 

 

69

14.Bir  savatchada  8  kg,  bu  ikkinchi  savatchadagi  nokdan  7  kg  kam.  Ikkinchi 



savatchada nеcha kilogramm nok bor? 

 

Savatlarda  15  kg  nok  bor.  Birinchi  savatda  7  kg  nok  bor.  Ikkinchi 



savatda qancha nok bor?  

 

Boshlang`ich sinflarda masala yechimini eng qulay usul bilan topishga oid 



o`quvchilarda лщётшльф мФ malakalarni hosil qilishda berilgan masalaga teskari 

masala  tuzish  va  uni  yechimini  topishni  talab  qilisho`quvchilarning  matematik 

tafakkurini shakllantirishning muhim omillaridan biri bo`lib hisoblanadi. 

 

Dars ishlanmasi. 



1-sinfda matematika fanidan noananaviy dars ishlanmasi. 

2011 yil 12-aprel 

1-sinf 

Fan: Matematika 

Mavzu: Sodda masalalarni yechish. 

Darsning shiori: Matematikani o`rganib butun olam sirlarini bilib olish. 

Darsning  talimiy  maqsadi:  O`quvchilarda  sodda  masalalarni  yechishni 

o`rganishga qiziqishni shakllantirish. 



Darsning tarbiyaviy maqsadi:O`quvchilarda topqirlik zukkolik xislatlarini 

tarbiyalash. 



Darsning uslubi: Og`zaki, ko`rgazmali, amaliy. 

Darsning usuli: suhbat, savol javob yalpi fikriy hujum. 

Dars tipi: yangi mavzuni bayon qilish. 

Darsning  jihozi:  darslik,  jadvallar,  kompyuter,  test  savollari.  Rag`bat 

kartochkalari, tarqatma materiallar, qo`shimcha adabiyotlar. 



Mashg`ulotning borishi:  

1.Tashkiliy  qism-salomlashish,  xonaning  sanitariya  gigienik  holati, 

o`quvchilarning  mashg`ulotga  tayyorgarligi,  davomat  va  o`tilgan  mavzuni 

aniqlash-2-3 daqiqa. 

2.O`tgan mavzu yuzasidan o`quvchilarning bilimlarini test savollari asosida 

nazorat qilish va baholash-5 daqiqa. 



 

70

3.O`tgan mavzuni yakunlash va o`quvchilarni mashg`ulot mavzusi, maqsadi 



borishi bilan tanishtirish. 2-daqiqa. 

4. Sinf o`quvchilarini uch guruhga ajratish va har bir guruhga nom berish. 1-

daqiqa. 

 

Darsning rejasi

 

1.Psixologik  iqlim  yaratiladi,  har  bir  guruhdagi  o`quvchilarga  o`qituvchi 



tomindan savollar (og`zaki yoki yozma ) savollar beriladi. 

 

2.”Aqliy  hujum”  usuli.  Har  bir  guruhga  umumiy  tarzda  tarixiy  sanalarga 



oid savollar beriladi. 

 

3.Test sinovi. Har bir guruhga mavzuga oid test savollari beriladi. 



 

4.Xulosa. 

 

Darsning birinchi qismi-“Psixologik iqlim yaratish” -5 daqiqa

 

O`qituvchi tomonidan savollar beriladi: 



 

-Siz shu guruhga tushganingizdan xursandmisiz? 

-Guruhingizning g`olib bo`lishi nimalarga bog`liq deb o`ylaysiz? 

-Birlik  ahillik  haqida  sonlar  ishtirok  etgan  maqollardan  ayta  olasizmi? 

(Bilagi zo`r birni yiqar, bilimi zo`r mingni yiqar)  

 

Guruhlardan bir  nafardan  o`quvchi  yozuv  taxtasi  yoniga  taklif  qilinadi va 



ularga topshiriq beriladi. 

 

Birinchi  guruh  azosiga  uch  xonali  eng  kichik  son  bilan  ikki  xonali  eng 



kichik sonning yig`indisini topishga oid sodda masala. 

 

Ikkinchi  guruh  azosiga  uch  xonali  eng  kichik  son  bilan  ikki  xonali  eng 



kichik sonning ayirmasini topishga oid sodda masala. 

Uchinchi guruh azosiga uch xonali eng kichik son bilan bir xonali eng katta 

sonning yig`indisini topishga oid sodda masala. 

 

Topshiriqlar  o`qituvchi  tomonidan  tekshiruiladi  va  topshiriqlarni  bajargan 



o`quvchilarga  rag`bat  kartochkalari  beriladi.  Har  bir  guruhdan  yana  bittadan 

o`quvchi  taklif  qilinadi.  Ularga  yozuv  taxtasidagi  misollarni  bajarish  topshiriladi. 

Topshiriqni to`liq bajargan o`quvchilarga ham rag`bat kartochkalari beriladi. 

 

Darsning ikkinchi qismi-“Aqliy hujum” -15 daqiqa 



 

71

 



1.Bir  xil  raqamlar  bilan  ifodalangan  barcha  ikki  xonali  sonlarni  o`sib 

borish tartibida va kamayib borish tartibida yozing. 

 

2.Oxiri 5 raqami bilan tugaydigan barcha ikki xonali sonlarni o`sib borish 



tartibida va kamayib borish tartibida yozing. 

 

3.Oxiri 0 bilan tugaydigan barcha ikki xonali sonlarni o`sib borish tartibida 



va  kamayib  borish  tartibida  o`sib  boorish  tartibida  va  kamayib  boorish  tartibida 

yozing. 


 

Shundan  so`ng  yozma  topshiriqlar  o`qituvchi  tomonidan  tekshiriladi  va 

javoblar  umumlashtiriladi.  To`liq  javob  bergan  guruhga  rag`bat  kartochkasi 

beriladi. 

 

So`ngra  o`qituvchi  mavzu  yuzasidan  ketma  –ket  “aqliy  hujum”  asosida 



savollar beradi: 

1. 50,88,70,79,16,37  sonlarini  7ta  kamaytiring. 

2. 8,16,24 sonlarining  har  birini  64gacha  davom  ettiring. 

3. 7,5,9,30,42,22sonlarini  2 marta  orttiring. 

4. 16,22,28 sonlarining har  birini  64 gacha  davom  ettiring. 

5. 24dan  5 va 6 sonlarining  yig’indisin  ayiring. 

6. 8 soniga  7 va 2 sonlarining  yig’idisini  qo’shing. 

7..16 va 29  sonlarining  yig’indisiga  4ni  qo’shing. 

8. 20 va 9 sonlarining  yig’indisidan  7 ni  ayiring. 

9. Kamayuvchi 8,  ayiriluvchi  2.  Ayirmani  toping. 

10. 39 soni  50dan  qancha  kichik? 

11 .7 soni 70dan  qancha  kichik? 

6.

 

30 sonini hosil qilish  uchun  qanday  songa  4ni  qo’shish  kerak? 



7.

 

20 sonini  hosil  qilish  uchun  qaysi  sonni  10ta  kamaytirish  kerak?1 



8.

 

Qopdan    55  kg    shakar    sotilgandan    keyin    unda    5  kg    qoldi.Sotilgan  



shakardan  qolgan  shakar  qancha  ko’p? 

9.

 



15  soni  noma’lum  sondan  4 ta  ko’p.Nom’lum  sonni toping. 

 

Mavzuni  mustahkamlash  uchun  slaydlar  asosida  o`quvchilarga  savollar 



ham beriladi.  

 

72

1.Ikkita onlik bilan 22 ta birlikni taqqoslang 



2.Bitta o`nlik bilan 10 ta birlikni taqqoslang. 

3.Bitta yuzlik bilan 10 ta birlikni taqqoslang. 

 

O`quvchilar 



javoblari 

tinglanadi 

va 

o`qituvchi 



tomonidan 

umumlashtiriladi. 

 

Darsning uchinchi qismi. 10- daqiqa 

 

O`qituvchi har bir guruhga test savollarini tarqatadi 



  1. 

Ortiqcha so'zni belgilang: 

a) santimetr   b) detsimetr   d) doira   e) metr 

2.Taqqoslang:   1) 1 so'm * 99 tiyin                                     2) 80 sm * 1 m  

                                 a) > b) <  d) =                                           a) > b) <  d) =  

                    3) 3 dm * 40 sm                                        4) 60 tiyin * 6 tiyin  

                      a) > b) <  d) =                                            a) > b) <  d) = 

3. Tushirib qoldirilgan so'zni belgilang: 

Bir kunda bir sigirdan 12 ... sut sog'ib olish mumkin. 

a) litr 


b) santimetr 

d) so'm 


4. 

O'rdakning massasi 4 kg, quyonning massasi esa 2 kg 

ko'p. Quyonning massasi qancha? 

a) 2 kg       b) 4 kg 

d)  6 kg 

5. 


Bolalar bog'chasida birinchi kuni 15 litr sut ishlatildi. 

Ikkinchi kuni esa 3 litr kam. Ikkinchi kuni necha litr sut ishlatildi? 

a) 18  

b) 12  


d) 20  

6. Qaysi biri og'ir: 1 kilogramm paxtami yoki  1      kilogramm temirmi?     a) paxta       

b) temir  

          d)bir 

  O`quvchilarning javoblari tinglanadi va o`qituvchi tomonidan to`ldiriladi. 

  Darsning yakuniy qismi-5 daqiqa. 

  O`quvchilarga  o`tilgan  mavzuni  mustahkamlovchi  savollar  beriladi. 

O`quvchilarning  javoblari  tinglanadi.  To`g`ri  javob  bergan  o`quvchilarga  rag`bat 

kartochkalari beriladi. 


 

73

  O`qituvchi  tomonbidan  guruhlarning  rag`bat  kartochkalari  hisoblanib 



go`lib  guruh  aniqlanadi.  Darws  jarayonida  faol  ishtirok  etgan  o`quvchilar 

baholanadi va baholari e`lon qilinadi.  

Dars yakunida uyga vazifa beriladi. 

 

   



 

 

O`z ish tajribamdan. 

 

Bizga  ma`lumki  boshlang`ich  sinflarda  matematika  o`qitish  jarayonida  



sodda  masalalarni      tashkil  etish  asosiy  o`rinni  egallaydi.  Agar  bolalarning 

mustaqil ishlarini turli masalalarni yechish bo'yicha tashkil qilinsa, o'tilayotgan dars 

yanada samaraliroq bo'ladi. Buni darslikdan bir qancha o'xshash masalalarni tanlab 

olish orqali amalga oshirish mumkin. Ilg'or o'qituvchilari ish tajribasida ushbu ish 

usuli  qo'llanilmoqda:  o'qituvchilarning  o'zlari  masalalarni  tuzadilar  va  tanlaydilar 

hamda  ularni  alohida  ko'rgazmalarga  yozadilar,  darsda  bolalarga  turli  masalalarni 

beradilar,  bu  vaqtda  bir  partada  o'tirgan  qo'shni  o'quvchilar  boshqa-boshqa 

masalalarni  yechishadi.  Bu  o'quvchilarga  individual  yondoshishni  ta'minlaydi  va 

to'la mustaqillik uchun qulay sharoit va har bir o'quvchining o'z qobiliyati bo'yicha 

ishlashiga qulay imkon beradi. 

 

O'qituvchi  bolalarning  masalani  to'g'ri  yechishlarini  kuzatib  turadi,  yo'l 



qo'ygan  xatolarini  tuzatishni  aytadi,  navbatdagi  ish  uchun  har  bir  o'quvchiga, 

ularni yo'l qo'ygan xatolarini tuza-tishga yordam beradigan topshiriqlarni tanlaydi. 

Bunday ishlar masala yechish malakasini oshiradi va mustahkamlaydi. 

Matematika  o'qitishni  turmush  bilan  bog'lash,  bolalarda  umumlashtirish 

malakasini  rivojlantirish,  bir qator  matematik tushunchalarni  chuqur  o'zlashtirish, 

miqdorlar  orasidagi  funk-sional  aloqa  va  bog'lanishlarni  yaxshi  tushunish  uchun 

o'quvchilarni o'zlari masala tuzishlari katta ahamiyatga ega. 

 

Berilgan  masalaga  teskari  masala  tuzish  uchun  sonli  ma'lumotlarni 



o'qituvchining  o'zi  beradi  yoki  o'quvchilar  o'zlarining  o'quv,  mehnat,  o'yin 

faoliyatlaridan  tanlab  oladilar.  Teskari  masalalar  tuzishda  o'qituvchi  bolalar 

tanlagan mazmun hayot bilan mos tushishini kuzatib borishi kerak.  


 

74

 Shuni  e`tiborga  olgan  holda  dars  jarayonida  o`quvchilarda  matematik 



tafakkurni  shakllantirishda  o`quvchilarning  bilimini  e`tiborga  olgan  holda  bir 

qator ish turlaridan foydalandim, jumladan: 

 

Masalani tanlashda o’rganish va uni mustaqil o’qiy olish; 



 

Masalani dastlabki taxlil qilish, ma’lumni noma’lumdan, muhimni 



nomuhimdan  ajratish,  berilgan  bilan  izlanayotganlar  orasida 

bog’lanish o’rnatish; 

 

Masalani qisqa yozish malakasi; 



 

Sodda  masalalarni  yechishda  amal  tanlashni  asoslab  berish  va 



murakkab  masala  tahlilini  amalga  oshirish,  so’ngra  yechish 

rejasini tuzish; 

 

yechimni bajarish, uni o’qituvchi talabiga mos qilib daftarga yoki 



doskaga yozib masala savoliga javob berish; 

Kichik  tadqiqot  ishiga  oid  tajriba  sinov  ishlarini  Nqvoiy  shahridagi  3-

umumta`lim  maktabida    ikkita  parallel  sinflarda  amalga  oshirdim.    Yuqorida 

ta`kidlab  o`tilgan  uslubiy  tavsiyanomalar  hamda  tajribali  boshlang`ich  sinf 

o`qituvchilari ko`rsatmalari asosida tashkil etilgan mashg`ulotlar tajriba sinflarida 

oddiy sinflarga nisbatan bir muncha samarali natijalarga erishilganligini ko`rsatdi.  

Tajriba  sinov  ishlari  natijalarini  ushbu  ko`rsatkichlar  orqali  ifodalashimiz 

mumkin: 


t/r  Sinflar va o`quvchilar soni 

A`lo 


yaxshi  O`rta 

qoniqarsiz  izoh 

2-a  sinf  30  nafar  o`quvchi 



(oddiy) 

14 



 



2-b  sinf  30  nafar  o`quvchi 

(tajriba)  

15 



 



 

 

 



 

 

 



 

 Xulosa qilib aytganda boshlang`ich sinf o`qituvchisi har bir darsni didaktik 

o`yinlar asosida tashkil etgan holda o`tishi o`quvchilarda tafakkur mazmundorligi 


 

75

kabi  ijobiy  xususiyatlarning  tarkib  topishi  uchun  muhim  omil  bo`lib  xizmat 



qiladi.  Chunki  o`tilayotgan  darslar  qanchalik  samarali  bo`lsa,  ilg`or  pedagogik 

texnologiyalarni  darslarga  joriy  etishga  qanchalik  jiddiy  e`tibor  berilsa  bu 

ko`zlangan maqsadga erishish demakdir. 

 

                                    



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

     X U L O SA 

Matematika  o’qitishda  tashkil  etilgan  sodda  masalalarni  yechish 

o’quvchilarning matematik bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirish, murakkab 

misol  va  masalalarni  yechshni  mashq  qilish,  matematikaning  hayot  bilan  bog`liq 

bo’lgan tomonlarini  tushunishlariga imkon beradigan faoliyat turlaridan  biridir. 


 

76

Hozirgi  paytda  yangi  axborot  va  pedagogik  texnologiyalar  rivojlangan  bir 



paytda  boshlang`ich  sinf  o’quvchilarini  majburiy  itoatkorlikka  asoslangan 

an`anaviy  usulda  o’qitish  emas  balki,  o’quvchilarning  o’qishga,  bilim 

o’zlashtirishga  bo’lgan  ongli  munosabatini  tarbiyalashni  amalga  oshirishga 

qaratilgan  o’qitishning  noan`anaviy  shakllarini  ta`lim  jarayoniga  tadbiq  etishdek 

muhim vazifalar qo’yilgan. 

Masala  ustida og'zaki  ishlagandan  keyin  masala  mazmunini  matematik 

atamalar  tiliga  o'tkazish  kerak  va  uning  matematik  tuzilishini  qisqa  yozuv 

(chizma, 

jadval) 

shaklida 

ifodalash 

kerak. 


Ikkinchi 

sinfda, 


matem 

atik 


model 

masalalar 

bilan 

tanishtirishda 



yoki 

murakkabroq 

ma 

salalarni 



yechishda 

to'la 


predmet, 

ko'rsatmalilikdan 

(masalan, 

masala 


berilganlarining 

hammasi 


predmetlar 

bilan 


ko'rsatilganlik- 

dan) 


sekin 

asta 


to'la 

bo'lmagan 

ko'rsatmalilikka 

(masalan, 

masa 

laning 


hamma 

berilganlari 

to'la 

predmetlar 



bilan 

tasvirlanmagan- 

likka) 

o'tiladi, 



so'ngra 

shartli 


qisqacha 

yozishga 

(grafik 

tasvirlash- 

ga) o'tiladi. 

  Shuni  nazarda  tutish  kerakki,  hamma  hollarda  ham  qisqacha  yozishni 

bajarish bilan birga masala sharti analiz ham qilinadi. Qisqacha yozishning vazifasi 

ana  shundan  iborat.  Haqiqatdan,  masalani  qisqacha  yozish  o'quvchi  xotirasiga 

tayanch  bo'lib,  souli  ma'lumotlarni  tushunish  va  yaratish  imkonini  beradi,  bu 

ma'lu-motlarni masalada nima berilganligini va nimani izlash kerakligini aniqlashga 

yordam beradi Shunday qilib didaktik o’yinlardan matematika o’qitish jarayonida 

foydalanish  o’quvchilarning  matematik  bilimlarini  rivojlantirish  usullaridan  biri 

sifatida  qaralishi  lozim.  Shu  bilan  birgalikda  mukammal  tashkil  etilgan  didaktik 

o’yinlar  o’qitish samaradorligini  oshirishning  eng  yaxshi  ususllaridan biri sifatida 

bo’lishi  ham  mumkin.  Shu  sababli  boshlang`ich  ta`lim  o’qitishning  2-sinflarida 

matematika fanidan masalalar yechishga oiddidaktik o’yinlarni to’g`ri tashkil etish, 

undan  oqilona  foydalanish,  o’yinning  turli  shakllarini  tashkil  etish  va  unda  turli 

didaktik  vositalardan  imkon  darajasida  foydalanish  ta`lim  samaradorligini 

oshirishning muhim omillaridan biri sifatida qaralmog`i maqsadga muvofiqdir. 


 

77

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Adabiyotlar. 

1.Karimov.I.A. “O`zbekiston buyuk kelajak sari” T-“O`zbekiston” 1998 y 686 bet 

2.Kаrimov.I.A.  “O`zbekiston  XXI  asrga  intilmoqda”  T-“O`zbekiston”-  1999  y  -

240 bet 


 

78

3.Karimov.I.A.  “Barkamol  avlod  O`zbekiston  taraqqiyotining  poydevori”  T-



“Sharq” 1997 y 

4.  Каримов.И.А.  «Узбекистон  мустакилликка  эришиш  остонасида»    Т-

“Узбекистон”, 2011. 440 б 

5.Каримов.И. « Тарихий хотирасиз келажак йук»  Т-“Шарк” 1998 й 30-бет 

6. Каримов.И. « Тарихий хотирасиз келажак йук»  Т-“Шарк” 1998 й 30-бет 

7.  Prezident  Islom  Karimovning  O`zbekiston  Respublikasi  Mustaqilligining  20 

yilligiga bag`ishlangan tantanali marosimdagi ma`ruzasi. Adolat gazetasi 2011 yil 

1 sentabr   №38 son. 

8.

 

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning “Yuksak bilimli va 

intellektual rivojlangan avlodni tarbiyalash – mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish 

va modernizatsiya qilishning eng muhim sharti” mavzusidagi xalqaro 

konferensiyaning ochilish marosimidagi nutqi. Xalq so`zi gazetasi 2012 yil 

9.

 



Prezident  Islom  Karimovning  O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  19 

yilligiga bag`ishlangan tantanali marosimdagi ma`ruzasi. Adolat gazetasi 2011 yil 

8 dekabr   №51 son. 

10.  Karimov.I.A.  “Jahon  moliyaviy  iqtisodiy  inqirozi,  O`zbekiston  sharoitida  uni 

bartaraf etish yo`llari va choralari”  T-2009 yil mart 30 bet 

11.Каримов.И.А..  “Юксак  манавият  енгилмас  куч»  T-Манавият    2008  й  173 

bet 

12.Karimov.I.A.”Ozbekistonnig  o`z  istiqlol  va  taraqqiyot  yo`li”  T-O`zbekiston” 



1992 y 78 bet 

13.Каримов.И..А.. “Баркамол авлод орзуси” T-Шарк 1999 y 181 бет 

14.Karimov.I.A.”Biz  kelajagimizni  o`z  qo`limiz  bilan  quramiz”    T-O`zbekiston 

1999 y 412 bet 

15.Karimov.I.A.  “O`zbekistonning  siyosiy  ijtimoiy  va  iqtisodiy    istiqbolining 

asosiy tamoyillari” T-O`zbekiston 1995 y 74 bet 

16.”Узбекистон  ХХ1  аср  бусагасида  хавсизликка  тахдид,  баркарорлик 

шартлари ва тараккиет кафолатлари”. Тошкент «Узбекистон» 1997 й 325 б 



 

79

17.Ю.К.Бабанский  “Хозирги  замон  умумий  таълим  мактабида  укитиш 



методлари” Т-Укитувчи 1990 й 227 бет  

18.Н.Гайбуллаев.И.Дырченко 

“Развитие 

математических  способностей 

учащихся” Т-Укит-1988 г 243 стр 

19.Ж.Икрамов. “Математическая култура школника”  Т-Укит-1981 г 262 стр 

20.В.Н.Максимова  “Межпредметные  связи  в  процессе  обучения”    Москва. 

Просвеш-1988 г 188 ст 

21.Jumayev.M. va b.q. “Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasi” T-

2005 y 312 b 

22.Р.А.Хабиб  «Укувчиларнинг  математик  тафаккурини  шакллантириш»    Т-

Укит 1981 й 241 б   

26. Mardanova F.I. «Matematikadan test topshiriqlari»   4-sinf   T-O`qit 2007-y 

27.У.Йулдошев. «Дидактик принциплар тизимида тарихийлик» Т-Фан-2005 й 

66-бет 

28.И.Б.Михайлова «Методы и формы обучения»  М- Мысл 1968 г 110 ст 



29.Э.Гозиев. «Тафаккур психологияси» Т-Укит 1990 й 181 б 

30.  Н.Бикбаева  ва  б  «Турт  йиллик  бошлангич  мактабнинг  2-синфи  учун 

математикадан топширикли карточкалар»  Т-Укит 1995 й 174 бет 

31. Б.Фарберман «Илгор педагогик технологиялар»  Т-Фан 2000 й 124 б 

32.Дж.Икрамов. «Язык обучения математике» Т-Укит 1989 г 174 б 

33.Б.Фарберман.  Р.Мусина    «Олий  укув  юртларида  укитишнинг  замонавий 

усуллари»  Т-2002 й 192 б 

34.N.Bikbayeva K.Girfanova «Matematikadan og`zaki mashqlar» 3-sinf  T-1999 y 

35. U.Ismoilov. «Matematik jumboqlar»  T-“yangi asr avlodi” 2006 y 

36. Б.Омонов «Кизикарли математика»  Т-Укит 1994 й 

37.Вопросы  психологии  способностей  .Сборник  статей    М-ЭИздатЭ  1973  г 

214 ст 


38.Zamonaviylik  kontekstida pedagogika  fani  va  uning  metodologik  muammolari 

(resp ilmiy nazariy konfer 2005 yil) 



 

80

39.Bikbayeva.N «Matematikadan og`zaki mashqlar»  3-sinf metodik qo`llanma  T-



1999 y 

40.Boshlang`ich ta`lim 2005 yil -1 soni  

41.NDPI  professor  o`qituvchilar  va  talabalar  XXIII  ilmiy  amamliy  konfer 

materiallari to`plami N-2008 

42.Ahmedova.M,  Abdurahmonova.N,  Jumayev.M  “Umumtalim  maktablarining 

birinchi sinflari uchun darslik” “Turon Iqbol” T-2010 yil 

43.Talim menejmenti 2006-4   

44.Xalq talimi 2002-2 

 45.Xalq talimi 2008-5 

46.Xalq talimi 2001-3 

 

47.Xalq talimi 2008-3 



48.Xalq talimi 2009-6 

49 Xalq talimi 2009-5   

50.Xalq talimi 2008-2 

51. Xalq talimi 2009-1 

52.Xalq talimi 2005-6 

53.Boshlang`ich talim 1999 yil 3-may 

54.Boshlang`ich talim 2009-3 

55.Pedagogik mahorat 2007-4 

56. Pedagogik mahorat 2009-1 

57. Boshlang`ich talim 2005-4 

58.Boshlang`ich talim 2009-10 

 

 



 

 

 



 

 


 

81

  



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Download 463.71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling