O„zbekiston respublikasi xalq ta‟limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                           

1

 Aytmatov Ch. Tanlangan asarlar. Toshkent.Adabiyot va san‟at nashriyoti. 1978 y. 313-bet. 

---

47 

 

II BOB BO‟YICHA XULOSALAR 

 

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, yozuvchi “Oq kema” qissasida folklor 

an‟analarining ayrim janrlaridan unumli foydalangan.  Chingiz Aytmatovning  “Oq 

kema” qissasi tom ma‟nodagi  ramziy obrazlarga burkangan, milliy zamin ruhida 

yaratilgan  asar  hisoblanadi.  Unda  keltirilgan  rivoyatlar  ham  badiiy  qimmati, 

didaktik  ahamiyati  bilan  ajralib  turadi.  Rivoyatlarning  asar  voqealari  bilan 

uyg‟unlashib  bir  butunlikni  hosil  qilishi  ham  asarga  o‟zgacha  ruh  bag‟ishlaydi. 

Asar  tarkibida  muallif  voqelikni  kuchaytirish  maqsadida  xalq  og‟zaki  ijodining 

besh    rivoyatidan  unumli  foydalangan.  Ayniqsa,    markaziy  o‟rinda  turuvchi 

Shoxdor  ona  bug‟u  haqidagi  rivoyatda  olijanoblik,  mehr-oqibat,  go‟zallikka 

bo‟lgan intilish kabi g‟oyalar o‟z ifodasini topadi. Shuningdek, ushbu rivoyatning 

atrofida voqeilikni ifodalash vositasi va mantiqiy davomi sifatida “Boyning o‟limi” 

haqidagi  rivoyatni  keltirib  o‟tadi.  Bundan  tashqari  bolaning  tilidan  aytilgan   

“Shamol” haqidagi, “Cho„pon qo„shig‟i” va  “Chipalak”  haqidagi rivoyatlar ham 

asarga  o‟zgacha  joziba  ta‟minlashda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.    Bu  rivoyatlar 

o‟zining badiiy qimmati va didaktik ahamiyati bilan qissa mazmunini yoritib, tarix 

va zamonaviylik munosabatlarini anglash uchun bir vosita vazifasini o‟taydi.  

Har bir bobning oldida keltirilgan rivoyatlar shu bobning g‟oyaviy yo„nalishi 

bilan  bog‟liqlikda  bo„lishidan  tashqari  asardagi  barcha  rivoyatlar  ham  bir-birlari 

bilan    o„zaro  bog‟liq.  Romandagi  rivoyat,  afsonalar  mantiqan  yaxlit  bir  guruhni 

tashkil  etadilar  va  dam  biror  g‟oyani  ta‟kidlash,  tasdiqlash  yoki  inkor  etishdek 

vazifani o„taydilar.