O`zbekiston respublikasi xalq talimi vazirligi termiz davlat instituti kimyo fakulteti kimyo kafedrasi

2. Kuchsiz kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuz. Misol sifatida natriy sianidning godrolizlanishini ko’rib chiqamiz.
NaCN + H₂O ↔ HCN + NaOH
Yoki ionli shaklda
CN^- + H₂O ↔ HCN + OH⁺
Gidroliz natijasida eritmada kam dissotsilanuvchi kislota sianid hosil bo’ldi va OH^- ionlari to’planadi. Demak, kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuzlarning gidrolizlanishi natijasida eritmada OH^- ionlarining konsentratsiyasi ortadi. Bunday tuzning eritmasi ishqor xossasiga ega bo’ladi; pH>7. Masalan; KCN 0,1 M eritmasining pHi 11,1 ga teng.
Kuchli asos hamda ikki yoki ko’p negizli kislotadan hosil bo’lgan tuz ham bosqich bilan gidrolizlanadi, masalan, Na₂CO₃ odatdagi konsentratsiyali eritmalarda amalda faqat birinchi bosqich bilan gidrolizlanib, nordon tuz hosil qiladi;
Na₂CO₃ + H₂O ↔ NaHCO₃ + NaOH
Yoki ionli shaklda
CO₃^2- + H₂O ↔ HCO₃^- + OH
Na₂СO₃ juda suyultirilgan eritmalarda qisman ikkinchi bosqich bilan gidrolizlanib, karbon kislota hosil qiladi.
NaHCO₃ + H₂O ↔ H₂CO₃ + NaOH
Yoki ionli shaklda
HCO₃^- + H₂O ↔ H₂CO₃ + OH^-
Bunda ham xuddi NaCN ning gidrolizlanishi kabi gidroksil ionlarning konsentratsiyasi ortadi va eritma ishqoriy xossaga ega bo’ladi.
Demak kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar anion bo’yicha gidrolizga uchraydi, muhit ishqoriy muhitda beradi. pHi >7 bo’ladi.
M; KNO₂, Li₂SO₃, K₂CO₃, BaS, K₂SiO₃ va boshqa tuzlar.
3. Kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuz. Kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzga ammoniy atsetat CH₃COONH₄ ni misol qilib keltirish mumkin. U CH₃COO^- va NH₄⁺ ionlariga dissotsilanadi. Bunda ikkita kuchsiz elektrolit: sirka kislota va ammoniy gidroksid hosil bo’ladi.
CH₃COONH₄ + H₂O ↔ CH₃COOH + NH₄OH
Yoki ionli shaklda
CH₃COO^- + NH₄⁺ + H₂O ↔ CH₃COOH + NH₄OH
Hosil bo’lgan kislota bilan asosning dissotsilanish konstantalari ayni holda bir-biriga juda yaqin K_CH3COOH = 1,75∙10^-5; K_NH4OH = 1,8∙10^-5 bo’lgani uchun suvning ionlari CH₃COO^- anionlari hamda NH₄⁺ kationlari bilan o’zaro deyarli bir xil tasirlashadi. Natijadagi eritmadagi erkin H⁺ va OH^- ionlari konsentratsiyasi deyarli o’zgarmaydi. Shuning uchun CH₃COONH₄ eritmasi amalda neytral bo’lib qoladi.
Juda kuchsiz kislota va juda kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuz deyarli to’liq gidrolizlanadi. Masalan, ammoniy sulfid (NH₄)₂S suyultirilgan eritmada 99,9 % gidrolizlanadi. Reaksiya quyidagi tenglamalar bilan ifodalanadi.;
(NH₄)₂S + H₂O ↔ NH₄HS + NH₄OH ( 1 bosqich )
NH₄HS + H₂O ↔ H₂S + NH₄OH ( 2 bosqich )
Alyuminiy sulfid Al₂S₃ yoki xrom sulfid Cr₂S₃ kabi tuzlar tto’liq gidrolizlanadi, chunki ularning gidrolizlanishi natijasida qiyin eriydigan asos va kam dissotsilanadigan kislota hosil bo’ladi. Al₂S₃ ning suv bilan o’zaro tasiri quyidagi tenglama bilan ifodalanadi;
Al₂S₃ + 6H₂O ↔ 2Al(OH)₃↓ + 3H₂S↑
Demak kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuzlar: ham kation va ham anion bo’yicha gidrolizga uchraydi, muhit neytral bo’ladi. pHi = 7.
M; Fe(NO₂)₂, Fe(NO₂)₂, NH₄S, Al₂S₃, (NH₄)₂SO₃, NH₄NO₂, ZnF₂, Al₂(SO₃)₃