O‘zbekiston respublikasi yoshlar siyosati va sport vazirligi

1 – jadval
SHug‘ullanuvchilarni jismoniy tayyorgarligi va halqada bajariladigan mashqlarni o‘zlashtirganlik ko‘rsatkichi (tadqiqot boshida)

№		Tajriba guruhi		Nazorat guruhi
		X	± 		X	± 
	20 m ga yugurish	4,0	0,2		4,0	0,7
	Arqonga chiqish	4,0	0,6		4,0	0,1
	Oyoqlarni ko‘tarish	3,0	0,5		3,0	0,5
	Halqada tebranishlar	3,5	0,3		3,5	1,2
	Yoysimon sakrab tushish	4,0	0,5		4,0	0,5
	Kuch bilan ko’tarilish	2,0	0,7		2,0	0,8
	Burchak ushlash	3,0	0,6		3,0	0,6
	Halqada orqaga salto bajarib qo‘nish	3,0	0,8		3,0	0,8
	X	3,3	0,5		3,3	0,7

Tadqiqotdan oldingi natijalardan ikkala guruhda farq yo‘qligini ko‘rsatdi. Aytish mumkinki ikkita guruhni tayyorgarligi darajasi va halqadagi mashqlarini bajarishda mashg‘ulotlarni o‘tishda ayrim qo‘shimcha va o‘zgartirishlarni kiritishni taqozo etadi.
Biz pedagogik kuzatuv davomida tajriba guruhi shug‘ullanuvchilariga mashg‘ulotlarida halqada bajariladigan mashqlarini o‘rgatish ketma-ketligini tavsiya etdik.
Tajriba guruhiga mansub o‘quvchilarni jismoniy tayyorgarligi va halqada bajariladigan mashqlarini o‘zlashtirganligi sezilarli darajada rivojlanganligi kuzatildi (2-jadval). Ammo jismoniy sifatlar bo‘yicha bunday o‘zgarish nazorat guruhida deyarli o‘zgarmadi. Boshqacha aytganda, ushbu o‘zgarish bir ozgina o‘sgan natijalar bilan ifodalandi.
2 – jadval
SHug‘ullanuvchilarni jismoniy tayyorgarligi va halqada bajariladigan mashqlarni o‘zlashtirganlik ko‘rsatkichi (tadqiqot keyin)

№		Tajriba guruhi		Nazorat guruhi
		X	± 		X	± 
	20 m ga yugurish	8,5	0,5		5,0	1,6
	Arqonga chiqish	9,0	0,7		4,5	1,0
	Oyoqlarni ko‘tarish	7,5	1,2		3,7	1,1
	Halqada tebranishlar	8,7	1,3		5,0	1,8
	Yoysimon sakrab tushish	8,3	1,2		4,8	1,8
	Kuch bilan ko’tarilish	8,0	1,2		4,0	1,0
	Burchak ushlash	8,5	1,5		5,0	1,5
	Halqada orqaga salto bajarib qo‘nish	8,7	1,2		4,0	1,4
	X	8,4	1,1		4,5	1,4

Tajribadan so‘ng tavsiya etilgan halqada bajariladigan mashqlarni o‘rgatish metodikasi o‘tkazilgan mashg‘ulotlarda o‘z samarasini berdi. Tajriba guruhida bajarilgan mashqlar ancha katta miqdorga teng bo‘ldi va o‘rgatish uslubiyatning samarali ekanligini tasdiqladi.

Xulosa
1.Zamonaviy halqalar – ginastikachidan harakat ko‘nikmalari majmuasini ishlab chiqish, elka bo‘g‘imlarida yuqori harakatchanlik va kuch talab qiluvchi sifatlarning o‘zaro bog‘liqligi haqida hulosa chiqaruvchi snaryad. Bu bilan bog‘liq muammolardan biri, aytilgan hususiyatlarni geteraxron rivojlanishidadir: bolalik davridyoq sensomotor sifatlar tez egallanadi, kuch imkoniyatlari esa o‘smir yoshda haqiqatdan “gullab-yashnaydi”.
2.Halqalarda tayyorgarlikning ilg‘or dasturiy-uslubiy ta’minotini yillar bo‘yicha puxta ishlab chiqish maqsadga muvofiq. Xususan, kuch tayyorgarligini, oxirgi o‘n yillik tajribalar ko‘rsatganidek ancha erta boshlash lozim, ammo u o‘ta oshib ketmasligi, ya’ni kuchni rivojlantirishga yo‘naltirilgan mashqlar hilma-hil bo‘lishi, gimnastikachining nafaqat kuch va dinamik imkoniyatlarini oshiradi, balki mushak to‘qimalarini to‘la qonli rivojlanishiga halal beradi. Demak, o‘z vaqtida va to‘g‘ri o‘ylangan kuch tayyorgarligi – halqalarda ishlash strategiyasining muhim tarkibi hisoblanadi.
3.Halqalarda boshqa muhim tarkibiy qismlar:

• 
  Osilishni va unda samarali tebranishni o‘zlashtirish – “uzilishlar” siz, chayqalishlarsiz va tanani tayanchdan yuqoriga ko‘tarish bilan;
  
• 
  Tayanish va unda tosni elka darajasidan baland ko‘tarib va oldinga siltanishda tanani kuchli bukmasdan tebranishlarni o‘zlashtirish;
  
• 
  Tayanchdan kuch bilan va orqaga siltanish bilan qo‘llarda turishni o‘zlashtirish: turishga chiqishning bir nechta usullarini (to‘g‘ri qo‘llar bilan bukilib, bukilgan qo‘llar bilan kerilib va boshqalar).
  

Amaliy tavsiyalar
1.Halqalarda umumiy talablarni bajarish bilan bog‘lovchi ko‘tarilishlarning barcha turlarini o‘zlashtirish: tayanchga chiqishni fiksatsiyalab va qo‘llarni elka qismi tana og‘irligi bilan yuklanishidan oldin to‘g‘rilab unga tezkor va dinamik chiqish mashqlarni yordam bilan bajarish tavsiya etiladi (endi o‘zlashtirishni boshlaganlarga).
2.Orqaga va oldinga baland buralishlarni o‘zlashtirishda: o‘zlashtirish mezonlari; elkalar bilan tayanch darajasidan yuqori ko‘tarilish, bunday buralishlar (osilishdan tanyanch orqali osilishga o‘tish) seriyasini, siltanish amplitudasini hamda qulay temp va ritmni yo‘qotmasdan bajarish kerak.
3.Baland buralishlar, orqaga siltanib ko‘tarilish bilan tayanish va turish, oldinga katta aylanish, oldinga salto sakrab tushishlarda orqaga uloqtiruvchi siltanishni amalga oshirish bilan elkalarda yarim buralish asosida orqaga uloqtiruvchi siltanishni o‘zlashtirish tavsiya etiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 23-dekabrdagi Gimnastika sport turlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari PQ-449-son qarori
   
2. 
   Karimov X.A.,Yusupov G‘.A., Toshmurodov M.X., Jonqobilov O.A., Umarov X.X., Abdullayev B.B. Sport pedagogik mahoratini oshirish (Gimnastika) Darslik. T.”Barkamol fayz media” nashryoti 2017 yil, 326 b.
   

3. 
   Eshtayev A.K. “Sport gimnastikasi mashg`ulotining nazariy asoslari”.O‘quv qo’llanmaT.: O‘zDJTI nashr.: 2000 yil.
   

Qo`shimcha adabiyotlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 20 apreldagi “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2909-sonli qarori.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 3 iyundagi “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 3031-sonli qarori.
3. Karimov X.A., Yusupov G’.A., Toshmurodov M.X., Jonqobilov O‘.A., Umarov X.X., Abdullayev B.B., “Sport pedagogik mahoratini oshirish” (Gimnastika) Darslik. «Barkamol Fayz media nashriyoti» 2017 yil 326 b.
4. Toshmurodov M.X. “Sport pedagogik mahoratini oshirish” (Gimnastika) O‘quv qo‘llanma. «O‘zkitobsavdonashriyoti» 2020 yil 150 b.