O'zbekiston tarixi
‘zR. MDA, R-71-fond, 1-ro‘yxat, 2-ish, 28-30-varaqlar
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
0‘zR. MDA, R-71-fond, 1-ro‘yxat, 2-ish, 28-30-varaqlar.
212 gashi, Xorazm kompartiya MQ Ijroiya byurosining qo„shma majlisida XShSR MIQning 11 kishilik hay‟ati va Nozirlar Kengashi shakllantirildi. MIQning 11 a‟zosidan 5 nafari o„zbek, 4 nafari turkman, 1 nafari qozoq, 1 nafari qoraqalpoq va 1 kishi dindorlaming vakili edi. MIQ hay‟atining raisi lavozimiga Sultonqori Jumaniyozov, uning muovini etib esa Matkarim Abdusalomov va Bekchon Nazarovlar tayinlandilar. Shuningdek nozirlar va nozirliklar ham yangidan shakllantirildi. Yangidan tashkil etilgan Xorazm Respublikasi oldida bir qator murakkab masalalami hal qilishga to„g„ri keldi. Bu eng awalo Markaziy Osiyoning boshqa respublikalari oldida ham ko„ndalang bo„lib turgan milliy davlat chegaralanishini o„tkazish masalasi edi. Bu masala mahalliy tub yerli xalqning istak-xohishi va intilish-qiziqishlari bilan hisoblashmagan holda Markaz tomonidan o„rtaga qo„yildi. XShSR hukumati va Xorazm kompartiyasi Markaziy Osiyoda milliy davlat chegaralanishini o„tkazilishiga birinchi kundan boshlab qarshi turdilar. Ammo, Markaz mahalliy rahbarlar bilan hisoblashishni istamadi va milliy davlat chegaralinishiga qarshilik ko„rsatgan xodimlami turli bahonalar bilan o„z yo„lidan uloqtirishga erishdi. 1924- yil 15-iyunda RKP(b) MQ 0„rta Osiyo byurosi qaroriga asosan Xorazm kompartiyasi MQning kotibi Qalandar Odinaev 0„rta Osiyo byurosi ixtiyoriga chaqirib olindi va uning o„miga Moskvada Sharq xalqlari Kommunistik universitetini tamomlab kelgan Isoq Xonsuvorov qo„yildi. 1924- yil avgust oyining oxirlarida XShSR MIQ hay‟atining raisi Sultonqori Jumaniyozov ishdan olinib, turkman ziyolilaridan chiqqan, Adliya noziri vazifasini bajarayotgan Nedirboy Aytakov uning o„miga tayinlandi. Shuningdek, XShSR Nozirlar sho„rosining raisi Bekchon Nazarov o„z vazifasidan chetlatilib, Savdo noziri vazifasini bajarib kelayotgan Sa‟dulla Tursunxo„jayevga Nozirlar Kengashi raisi lavozimi topshirildi. Ana shundan so„ng 1924- yil 26-iyulda Xorazm kompartiyasi MQ Ijroiya byurosi milliy davlat chegaralanishi haqidagi masalani qaytadan ko„rib chiqdi va Qalandar Odinaev hamda uning sheriklari fikrini xato deb topdi, XShSRda ham milliy davlat chegaralanishini o„tkazishni maqsadga muvofiq, degan qaror qabul qildi. Mazkur qaromi 1924-yil 18- sentabrda RKP(b) MQ siyosiy byurosi ma‟qulladi va XShSRni ham Markaziy Osiyoda o„tkaziladigan milliy davlat chegaralanishiga qo„shish lozim deb topdi. Markazdan turib tiqishtirilgan milliy 213 davlat chegaralanishini o„tkazish to„g„risidagi tashkiliy masala har tomonlama qiyomiga yetkazildi. Endi bu masalani Butun Xorazm Sho„rolarining navbatdagi qurultoyini chaqirib, unga «qonuniy» tus berish kerak edi. Ana shu maqsadda 1924-yil 2-sentabrdan to 2 oktabrga qadar davom etgan Butun Xorazm Sho„rolarining V qurultoyi chaqirildi. Bu Xorazm Sho'ro Sotsialistik Respublikasi tarixida eng uzoq - roppa-rosa bir oy davom etgan qurultoy bo„ldi. Qurultoy kun tartibidagi bosh masala milliy davlat chegaralanishi va 0„zbekiston Respublikasi qurultoyiga deputatlar saylashdan iborat edi. Milliy davlat chegaralanishining o„tkazilishi masalasida RKP(b) MQ 0„rta Osiyo byurosi raisi A.Udarov so„zga chiqdi. U o„z nutqida Xorazmda «inqilobiy» harakat tarixi va Markaziy Osiyo Respublikalarida o'tkazilayotgan milliy davlat chegaralanishining «olamshumul tarixiy ahamiyati» haqida gapirdi. Mazkur masala yuzasidan qabul qilingan qarorda Xorazm Sho„ro Sotsialistik Respublikasini tugatish va uning o„miga o„zbek, turkman, qozoq va Qoraqalpoqlardan iborat viloyatlarga o„z millatlarining nomi bilan ataluvchi muxtoriyatli viloyatlar va milliy Respublikalarga qo„shilish g„oyasini ilgari surdi 1 . Qurultoyda Xorazm Respublikasining «o„zbeklar yashaydigan» hududlaridan 0„zbekiston Sho„rolarining birinchi qurultoyiga 60 deputat vakil etib saylandi. Xorazm Sho'ro Sotsialistik Respublikasi Ijroiya Qo„mitasining 1924- yil 22-noyabrda boiib o„tgan V plenumi qaroriga asosan 0„zbekiston tarkibiga Xorazmdan 23 tuman kirdi. Bular: Bog„ot, Pitnak, Yangiariq, Yangi Urganch, G„ozovot, Go„ja, Xazorasp, Mang„it, Ko„k- Chag„a, Qilichboy, Mo„ynoq, Qipchoq, Hirot, Gurlan, Aqdarband, Astana, Xiva tumanlari edi 2 . Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|