O'zbekiston tarixi
«Chig‘atoy gurungi» uyushmasi 1919-yilda tashkil topgan. Uning faoliyatida Fitrat
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
«Chig‘atoy gurungi» uyushmasi 1919-yilda tashkil topgan. Uning faoliyatida Fitrat, Abdulqayum Ramazoniy, Mashriq Yunusov - Elbek, Mo‘minjon Muhammadjonov (Mo‘min Kofir), Mannon Majidiy - Uygur, Mirmulla Shermuhamedov, Laziz Azizzoda, Shorasul Zunnun, G‘ulom Zafariy, Tangriqulhoji Maqsudiy, Ramz, Mahmud Xodiyev (Botu) ishtirok etganlar. Fitrat va Abdulqosim Ramazoniy uyushmaning rahbari edi. Bu uyushma Sho‘rolarga qarshi kurashmagan, uning dasturi ham yo‘q edi. «Chigatoy gurungi»ning asl maqsadi xalqning umumiy madaniy saviyasini oshirish, savodsizlikni tugatish uchun kurashish, eski alifboni isloh qilish, o‘zbek tilining sofligi uchun kurash, uni yot so‘zlardan tozalamoqdan iborat edi. Ammo har bir milliylikdan hadiksiraydigan Sho‘ro hukumati «Chig‘atoy gurungi» uyushmasi qatnashchilariga «panturkizm» va «millatchilib> aybini qo‘yib nazorati ostida o„tganligini yozadi. Huddi shuningdek, Zaki Validiy To„g„on ham o'zining «Xotiralarim»ida 20-yillarning boshida ziyolilar ustidan qattiq nazorat o„matilganligi vajidan Buxoroda Choipon bilan uchrasha olmaganligini eslaydi. Ammo ular har qanday ta‟qib va tazyiqqa qaramasdan haq va adolat yo„lida kurashni davom ettirdilar. Buni biz jadid ijodkorlaming adabiyot sohasidagi ko„p qirrali faoliyatlarida yanada toiaroq ko„ramiz. Ular badiiy ijodning barcha yo„nalishlarida: publisistika, she‟riyat, drama, proza kabi sohalarda barakali ijod namunalarini qoldirganlar. 0„zbek adabiyotida publisistika yangi janr (1900-yillardan so„ng paydo boigan) boisa-da, 20-yillarda katta muvaffaqiyatlarga erishildi. Bu yutuq va muvaffaqiyatlar birinchi navbatda va eng awalo Abdurauf Fitrat va Abdulhamid Sulaymon Choipon nomlari bilan bogiiqdir. Ular matbuot sahifalarida o„nlab publisistik maqolalar bilan chiqdilar va ularda millat, vatan taqdiri bilan bogiiq dolzarb masalalami ilgari surdilar. Jadidlar publisistikasida xalqni g„aflat uyqusidan uyg„otish va xalqqa o„zligini tanimogini orzu qildilar. Birgina misol: Abdurauf Fitrat 1917-yil 5-dekabrda «Hurriyat» gazetasida e‟lon qilingan «Muxtoriyat» maqolasida bunday deb yozadi: «Ellik yildan beri ezildik, tahqir etildik, qoiimiz bogiandi, tilimiz kesildi, og„zimiz qoplandi, yerimiz bosildi, molimiz talandi, sharafimiz yemirildi, nomusimiz g„asb qilindi, huquqimizga tajovuzlar boidi, insonligimiz oyoqlar ostiga olindi, to'zimlik turdik, sabr etdik, kuchga tayangan har bir buymqqa bo„ysundik, butun borligimizni qoidan berdik. Yolgiz bir fikmi bermadik, yashintirdik, imonlarimizga avrab saqladik: «Turkiston muxtoriyati!» Huddi shuningdek, Abdulhamid Sulaymon o„g„li Choipon ham 20- yillarda yozgan publitsistik asarlarida dolzarb muammolarga qalam urdi, mustamlakachilar siyosatini fosh qildi. Xalqni ilm-ma‟rifatga chorlash, milliy o„zlikni anglashga da‟vat, xalqni g'aflat uyqusidan uyg„otish istagi 20-yillardagi jadidchilik adabiyotining yo„naltimvchi mavzusi boigan. Masalan, S.Ayniy 1919- yil 22-martda «Mehnatkashlar tovushi» gazetasida bosilgan bir she‟rida yozadi: Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|