O'zbekiston tarixi

partiya va sovet tashkilotlarining rahbar xodimlari, boiim boshliqlari 
Moskva «nomenklaturasi»da boiib, KPSS Markaziy Komiteti tomonidan 
tayinlanar edi. Chunki «birinchi rahbar» faqat nomigagina edi, xolos. 
Asosiy ish mahalliy boimagan ikkinchi rahbar qoiida edi. Xullas, kadrlar 
tanlashda 0„zbekistonning hech qanday o„mi va roli yo„q edi. Bu haqda 
I.Usmonxo„jayevning
1
 0‘zR MDA, 2037-fond, 6-ro‘yxat, 287-ish, 56-59-varaqlar.
2
 O'sha manba, R-2356-fond, 1-ro'yxat, 330-ish, 157-varaq.
3
 O'sha manba, 2037-fond, 6-ro‘yxat, 287-ish, 56-59-varaqlar.
4
0‘sha manba.
5
 0‘zR MDA, R-2037-fond, 6-ro‘yxat, 271-ish, 93-varaq.
596

---

quyidagi iqrori g„oyatda ahamiyatlidir: «Bir so„z bilan aytganda, hamma 
narsani markaz hal qilardi. U nima desa, shu bo„lardi. Hattoki 
obkomning boiim boshligidan tortib, raykomning birinchi kotibigacha 
Moskva ixtiyorida turardi. Moskva topshirigiga ko„ra 40 yoshdan oshgan 
kishi raykomning birinchi kotibi, 50 yoshdan oshgan kishi esa 
obkomning birinchi kotibi boia olmasdi. U har qancha ishchan boisin, 
har qancha ishbilarmon boisin, baribir Moskva uning nomzodini 
0„tkazmasdi»
1
.
Kadrlami tanlash va joy-joyiga qo„yishda asosiy oichov sifatida 
xodimning ish qobiliyati, ishbilarmonligi, saviya darajasi, kasb 
mutaxassisligi kabi zarur belgilar hal qiluvchi rol o„ynamasdi. Balki, 
birinchi navbatda, xodimning rus tilini nechogiik egallaganligi, uning 
Markazga shaxsan sadoqati va «baynalmilalligi» hisobga olinar edi.
Mustamlakachilik va milliy tahqirlash siyosatining yorqin 
ko„rinishlaridan biri 0„zbekiston KP MQsining 1984-yil iyunida boiib 
o„tgan XVI Plenumidan so„ng Markazdan respublikaga yuborilgan 
«kadrlar desanti» boidi. Bu xodimlar «0„zbekiston Kompartiyasining 
faoliyatiga musaffo oqim baxsh etmoqdalar, eng yirik partiya 
tashkilotlarining 
tajribasini 
jamlab, 
undan 
foydalanishga 
yordamlashmoqdalar»
2
deb maqtangan edi I.Usmonxo„jayev 0„z- 
bekiston KPsining XXI syezdidagi hisobot ma‟ruzasida. Bu «de-
santchilar» respublikada asosan sovet, partiya va huquq-tartibot 
idoralarida rahbarlik lavozimlarida ishladilar va «layoqatsiz» kadrlar 
o„mini egalladilar.
To„g„ri, 0„zbekistondan ham Rossiya Federatsiyasiga xodimlar 
«rejali» jo„natilgan. Ammo e‟tiborli joyi shundaki, 0„zbekistonga 
Shimoldan yuborilgan xodimlar asosan «ish o„rgatish» uchun rahbarlik 
lavozimlariga o„mashgan boisalar, 0„zbekistondan boruv- chilar esa faqat 
«qora mehnat» talab qiladigan zonalarga «doimiy» yashash va ish 
o„rganish uchun yuborilganlar. 0„zbekiston aholisini Rossiyaning turli 
oikalariga «rejali sochib yuborish» tashabbusi 30-yillarga borib taqaladi 
va «xalqlar dohiysi» I.Stalinning «oimas g„oyalari»dan biri hisoblanadi.
0„zbekiston SSR Ministrlar Soveti 1973-yilda «Ko„chirma oilalar 
uchun yengilliklar» to„g„risida maxsus qaror ham qabul qilgan. Ushbu 
qarorga asosan har bir ko„chirma oilada albatta ikkita