O'zbekiston tarixi
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
- Bu sahifa navigatsiya:
- To‘rtinchidan
|
Uchinchidan,
Sharof Rashidov vafotidan so„ng hayot paytida uning etagini tutib sigingan ayrim noqobil va sotqin shogirdlar bu atoqli rahbaming obro„sini to„kish orqali mamlakatda norozilikni kuchaytirish, odamlami chalgitish, ulaming mhiyatini sindirish, millatni boiib tashlash maqsadida hech narsadan toyishmadi. Jumladan, ba‟zi tumanlar, viloyatlar va turli vazirliklami qo„shib yuborish orqali ana shu niyatlariga yetmoqchi boiishdi. Tuman va viloyatlaming qo„shib yuborilishi mamlakat iqtisodiy taraqqiyotiga keskin zarba berish bilan birga odamlar kayfiyatiga ham juda qattiq salbiy ta‟sir ko„rsatdi. Nafaqaxo„rlar, nogironlar, ko„p bolali onalar oddiy bir hujjat uchun yuzlab kilometrlab yoi bosib, sarson- sargardon kezishardi. Bu ulaming ko„pdan-ko„p noroziliklariga sabab boigan boisa, ikkinchi jihatdan, respublika boshqamv tizimining o„zida ham qator muammolami keltirib chiqardi. Chunki yuzlab boshqarmalar, birlashma, trestlar, boshqa idora hamda muassasalami tarqatib yuborish shu soha mutaxassislari orasida ishsizlikni keltirib chiqarar, qolaversa, tashkiliy-hududiy muammolami battar chuqurlashtirardi. Xullaski, boshqamvdagi bu nomaqbul «islohot» aholining turli tabaqasi o„rtasida xilma-xil parokandalikka sabab boidi. To‘rtinchidan, aholi tigiz joylashgan, moddiy jihatdan qator yetishmovchiliklar qurshovida qolgan mintaqalarda millatlararo nizolami keltirib chiqarish va shu yoi bilan aholini asosiy maqsad va yo„nalishlaridan chalgitib, o„z hukmdorligini saqlab turishga intilgan Kreml respublikamiz o„sha paytlardagi rahbariyatining 667 noshudligidan ustomonlik bilan foydalandi. Yurtimizda vujudga kelgan turli xildagi tangliklar, jumladan, mesxeti turklarining o„z tarixiy vataniga qaytishdek adolatli talablari yuzasidan kelib chiqayotgan noroziliklami chuvalashtirib qonli to„qnashuvga olib keldi. Bu munofiq siyosat o„zini hech narsa bilan oqlolmaydi, tarix hamisha uni la‟natlab o„tadi. Qo„g„irchoq rahbarlar butun millatni, ming-minglab xonadonlami o„zlarining vaqtinchalik amal kursilari uchun qurbon qildilar. 0„zbekiston Kommunistik partiyasining birinchi kotibi R.Ni- shonov ana shu mojarolarga befarq qaraganligi yoki unga atay yoi ochib berganligi uchun boshi «silandi». SSSR Oliy Sovetining Millatlar Sovetiga rais qilib qo„yildi. Ayni millatlararo nizolami kuchaytirgani, odamlar yostig„ini quritgani evaziga! Beshinchidan, kommunistik mafkura arboblarining jazavasi bilan «qayta qurish» yillari xalqimiz qon-qoniga, jon-joniga singib ketgan, kundalik turmush tarziga aylangan islom diniga qarshi kurash yanada keskinlashdi. U bid‟at va xurofot sifatida qoralandi. «Din - afyundir» degan dahriylik shiori odamlar qalbini jarohatladi. Biroq iymon va e‟tiqodi kuchli boigan xalqimizning asosiy qismi yuragida dinga munosabat o„zgarmadi, uni asrab-avaylab yurdi. Ammo dindan o„z manfaati yoiida foydalanuvchi ayrim aqidaparast kimsalar islom dinini himoya qilish niqobida qo„poruv- chilik ishlari bilan shug„ullanishdi. Allaqanday diniy partiyalar, diniy hokimiyat xususida gaplar tarqatildi. Moddiy qiyinchiliklar girdobiga tushib qolgan aholining kayfiyatidan foydalanishga, hukumat bilan xalq o„rtasiga nifoq solishga urinishdi. Namangan, Andijon, Farg„ona va Toshkentda turli- tuman mitingbozliklar avj olib ketdi. Oxir-oqibat soxta dindorlaming niqobi yirtildi. ...Jamiyatning obyektiv rivojlanish qonunlari boiadiki, ular hamma vaqt ham shaxslar, siyosiy guruh yoki partiyalaming istagi, xohishi va irodasiga bogiiq boimaydi. Ayniqsa soxta va yuzaki g„oyalarga tayanganlarga bo„ysunmaydi. 0„zining adolatli, hayotiy ta‟sirini o„tkazadi. Shu boisdan ham shoio hukumati, Kommunistik partiya va uning yoiboshchilari tarix hukmi bilan halokatga mahkum etilgan tuzumni «qayta qurish» siyosatini amalga oshirish yoii bilan har qancha urinmasin saqlab qola olmadi. To„g„ri, yuzaki qaraganda «qayta qurish» siyosati yuqorida aytganimizdek mamlakatda «demokratiya»ni chuqurlashtirgandek tuyuladi. Ammo masalaga jiddiyroq va teran qaraladigan boisa, 668 M.S.Gorbachyov ilgari surgan «qayta qurish» siyosati sho„ro Rossiyasining tub mohiyati mustamlakachilik va ulug„ davlat- chilikdan iborat bo„lgan siyosiy tuzumda qanday o„zgarish yasadi?, degan qonuniy savol tug„iladi. Albatta, «qayta qurish» yillarida sho„ro jamiyatining mohiyatida hech qanday tub o„zgarish amalga oshirilmadi. U ilgari qanday zo„ravonlikka, shovinistiklikka tayangan mustamlakachi va «ulug„ davlatchilik» siyosatini yurgizgan bo„lsa shundayligicha o„zgarmasdan qolaverdi. Shu ma‟noda «Qayta qurish» siyosati sobiq ittifoqdagi barcha milliy respublikalar singari 0„zbekistonga ham hech narsa bermadi va berishi mumkin ham emas edi. Shunday ekan, Sovet hukumati va Kompartiya amalga oshirgan «qayta qurish» siyosati yillarini shu paytga qadar matbuotda chop etilgan, adabiyotlarda talqin etilganidek milliy tariximizning alohida bir davri deb qarash siyosiy va ilmiy kaltabinlikdan boshqa narsa emas. «Qayta qurish» yillari ham uzoq yillar davomida Sovet hukumati va kommunistik partiya amalga oshirgan mustamlakachilik va ulug„ davlatchilik siyosatining bevosita davomi va tarkibiy qismi edi. Shu boisdan ham bu siyosat «ko„p vaqt o„tar-o„tmas 1988-yillarga kelib ijtimoiy-siyosiy hayotning barcha sohalarida misi chiqib barbod bo„ldi. Sovet jamiyati iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma‟rifiy- ma‟naviy hayotning barcha ko„rinishlarida tanazzul sari yuz tutib uning istiqboli so„nib bordi. Albatta, 0„zbekiston umumittifoq jarayonidan chetda alohida qonunlar bilan rivojlanaolmas edi. Bu davrda 0„zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-ma‟rifiy, ma‟naviy- mafkuraviy sohalaming barchasida mustamlakachilik va shovinistik ulug„ davlatchilik siyosati o„zining jirkanch qiyofasini yanada ochiqroq ko„rsatdi. «Qayta qurish» amaliyotidan hech qanday natija chiqmadi va mamlakat ijtimoiy hayotining hamma sohalarida inqiroz sari yuz tuban ketdi. Buni quyidagi aniq raqamlarda yorqin ko„rish mumkin. Agar 1981-1985-yillarda respublikada yalpi ijtimoiy mahsulotning o„sishi 3,4 foizni tashkil etgan bo„lsa, 1986- 1990-yillarda bu ko„rsatkich 2,75 foizga teng bo„ldi. Ko„rsatilgan davrda sanoat mahsuloti ishlab chiqarishi 4,2 foizdan 2,3 foizga pasaydi va qishloq xo„jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishi 1,0 va 1,3 foizni tashkil etdi 1 . Huddi shuning singari achinarli ahvol mehnat unumdorligida ham ko„zga tashlanadi. Chunonchi 0„zbekistonda Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|