O‘zbekistonda ikki pog‘onali bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi

O‘zbekistonda ikki pog‘onali bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi

Shohruh Abdujabborov

%

Reja:

• O’zbekiston bank tizimi
• O’zbekiston mustaqillikka erishguncha bo’lgan davr bank tizimi va uning rivojlanish boschlari
• O'zbekiston mustaqillikka erishgandan keyingi davrdagi bank tizimi va uning rivojlanish boschlari

Bank tizimi Bank tizimi - bu ma'lum tarixiy davr ichida shakllangan va tegishli huzhzhatlari asosida mamlakatda pul kredit munosabatlarini tashkil etish va tartibga solish qonun soladiganlar majmuidir.

O’zbekistonda bank tizimi ikki pogonali bo’lib, birinchi pogonassi - bu O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki, ikkinchi pogonassi - tijorat banklari hisoblanadi.

Markaziy bank- („banklarning banki“) mamlakatning jami kredit tizimini nazorat qiladi, davlat pul-kredit siyosatini amalga oshiradi, naqd pul va qimmatbaho qogʻozlar emissiyasi bilan shugʻullanadi, mamlakatning oltin-valuta zahiralarini saqlaydi, davlat va tijorat bankiga kreditlar beradi

Tijorat banki - korxonalar, tashkilotlar, fuqarolarga universal bank xizmatlari (hisob-kitob, toʻlov operatsiyalari, qoʻyilmalarni jalb etish, omonatlarni saqlash, ssudalar berish, shuningdek, qimmatli qogʻozlar bozoridagi operatsiyalar) koʻrsatadigan yirik kredit muassasasi.

Ўзбекистон мустақилликка эришгунгача бўлган даврдаги банк тизими:

– биринчи босқич ХIХ асрнинг охиридан 1930-32 йилларгача бўлган даврни ўз ичига олади. Бу давр ичида олдинги мавжуд бўлган банклар заминида Собиқ Совет Иттифоқининг кредит тизими ташкил қилинди. Бу даврда 30-йилларда иқтисоднинг ривожланишига мос келувчи банклар: тармоқ банклари, ўлка банклари, тижорат банклари, махсус банклар, давлат банклари каби банклар фаолият кўрсатган;

Иккинчи босқич 1932 йилдан 1959 йилларгача бўлган даврни ўз ичига олади

Бу даврда банклар фаолиятида ўзгаришлар юз берди ва банклар вексел орқали кредитлашдан (ўша даврларда бу кредитлаш амалиётда «эгри» кредитлаш деб ном олган) тўғридан-тўғри корхоналарни кредитлашга ўтказилган. Бу даврда хўжаликлар ўртасидаги вазифалар тақсимланган ва иқтисодиёт соҳалари бўйича банклар ташкил қилинган ҳамда бу банклар фақат шу соҳаларни узоқ муддатли кредитлаш ва молиялаштириш билан шуғулланган. Давлат банки эса асосан қисқа муддатли кредитлаш жараёнларини олиб борган.