O’zbekistonning eng yangi tarixi kafedrasi

3.Mustaqil О‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida Islom Karimovning о‘rni va roli.

О‘zbekistonning yangi tarixi ibtidosini bevosita buyuk tarixiy shaxs Islom Abdug‘aniyevich Karimov nomi bilan boshlash tarixiy haqiqat. Yuqorida qayd qilib о‘tilganidek, aynan 1989 yil iyun oyidan respublika rahbariyatiga kelgan Islom Karimov о‘zbek xalqining milliy manfaatlaridan kelib chiqqan xolda о‘zining ijtimoiy-siyosiy faoliyatini boshlagan edi. 1989 yil respubikamizni og‘ir ijtimoiy-iqtisodiy bо‘xrondan olib chiqishda, milliy qadriyat va an’analarining xalqqa qaytarilishida Islom karimovning tarixiy xizmatlari beqiyos. Jumladan 1989 yil 21 oktabrda о‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning asriy orzularining rо‘yobi edi.

Boshlangan xayrli ishlarni yanada samarali davom ettirish maqsadida sobiq ittifoq miqyosida birinchi bо‘lib О‘zbekistonda 1990 yil 24 martda Prezidentlik lavozimi joriy qilindi. Respublika Oliy Kengashi tomonidan Islom Karimov О‘zbekistonning birinchi Prezidenti etib saylandi. Shu sanadan boshlab O’zbekistonda davlat boshqaruvining yangi, demokratik tizimini shakllantirishga kirishildi.
О‘zbekiston davlat mustaqilligi e’lon qilingach, demokratik huquqiy davlat barpo etish yo‘lini tanlagan O’zbekiston uchun tabiiy ravishda davlat boshlig‘i – Prezidentning umumxalq tomonidan saylanishini ta’minlash zarur edi.
O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991-yil 18-noyabrda bo‘lgan VIII sessiyasida “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risida” Qonun qabul qilindi.
O’zbekiston Respubikasi Prezidenti lavozimiga 35 yoshdan kichik bo’lmagan, davlat tilini yaxshi biladigan, bevosita saylovgacha kamida 10 yil O’zbekiston hududida muqim yashayotgan O’zbekiston Respubiikasi fuqarosi saylanishi mumkin. O‘zbekiston Prezidenti 5 yil muddatga saylanadi, ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq O’zbekiston Prezidenti bo’lishi mumkin emas.
(O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risidagi qonundan.)

Oliy Kengashning VIII sessiyasida shuningdek “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovini tayinlash to‘g‘risida” Qaror ham qabul qilindi va O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi 1991-yil 29-dekabr, yakshanba kuniga belgilandi. Ayni shu kuni ikkinchi bir muhim siyosiy tadbir – О‘zbekiston davlat mustaqilligiga xalqning munosabatini bilishga qaratilgan umumxalq referendumini ham о‘tkazish belgilandi.

Markaziy saylov komissiyasi 1991-yil 22-noyabrda O’zbekiston Prezidentligiga O’zbekiston xalq demokratik partiyasi va kasaba uyushmalari Federatsiyasidan ko‘rsatilgan I.A. Karimov hamda “Erk” demokratik partiyasidan ko‘rsatilgan Salay Madaminov nomzodlarini ro‘yxatga oldi va yashirin ovoz berish byulleteniga kiritdi.
О‘ta muhim siyosiy jarayonga qizg‘in tayyorgarlik ketayotgan bir paytda 1991 yil dekabr oyida Namanganda xavotirli voqealar rо‘y berdi.
1991 yilning 9 dekabrida Namangan shahrida bir guruh qо‘poruvchi kuchlar viloyat ijroiya qо‘mitasi binosini egallab olib, О‘zbekistonni Islom davlatiga aylantirishni da’vo qilib chiqishadi va respublika rahbari bilan uchrashuvni talab qilishadi. Islom Karimov prezidentlikka nomzod sifatida ertasi kuni tongda Namanganga yetib keladi va ongi aqidaparastlik g‘oyalari bilan zaharlangan, jazavaga tushgan olomon orasiga soqchi va hamrohlarsiz, bir о‘zi, hech ikkilanmasdan, shijoat va shiddat bilan kirib boradi. Respublika rahbarini kurishgach, aqidaparastlar bir oz dovdirab qolishadi. Yurtboshimiz vazminlik bilan sо‘z boshlaydi va ularning barcha da’volarini aniq faktlar bi­lan rad etadi.
Shuni aytish kerakki, Islom Karimovning qatiyati va jasorati binoni boshiga kutarib baqir-chaqir qilayotgan minglab ashaddiy ekstremistlarni ham sarosimaga solib qо‘yadi. Mamlakatimiz rahbari hayajonga berilmasdan, ular talab qilayotgan yо‘l qonunga mutlaqo zid ekani va hech qachon yaxshilikka olib kelmasligini uqtiradi, salobati va irodasi bilan vaziyatni yumshatishga muvaffaq bо‘ladi.
Bebaho boylik bо‘lgan tinchlik va osoyishtalikni saqlash, uni kо‘z qorachig‘idek asrash masalasi mamlakatimiz rahbari Islom Karimovning faoliyatida doimo eng muhim, eng ustuvor yо‘nalish bо‘lib qoldi. Buni har xil buzg‘unchi kuchlar, diniy va dunyoviy niqobdagi radikal oqimlar bosh kо‘targan о‘sha notinch davrda, Islom Karimovning chuqur iztirob bilan 1992 yil 4 yanvar kuni Oliy Kengashning IX sessiyasi minbaridan turib xalqqa qilgan murojaatidagi, bugun ham о‘z ahamiyatini yо‘qotmagan, ushbu sо‘zlari yaqqol tasdiqlaydi: “Aziz dо‘stlar! Nima kerak bо‘lsa, ayting, hammasini qilib beramiz. Lekin, aziz onalar, opasingillar, otaxonlar, dо‘stlar, ukajonlar, men Prezident bо‘lsam ham sizdan tiz chо‘kib sо‘rayman, iltimos qilaman: shu masalada yordam qiling! Axir, Qur’oni Karim ham dо‘stlikka, birodarlikka chaqiradi, nizo chiqarishni qoralaydi. Janjal chiqqan yurtdan xudo ham yuz о‘girar ekan. Shu sabab baraka ham, rizq-rо‘z ham nasiya bо‘lib qolarkan. Bu yо‘lda tinchlik, totuvlik yо‘lida bizni Alloh taoloning о‘zi qо‘llasin, madadkor bо‘lsin!” (Karimov I.A. О‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. -T.: “О‘zbekiston”. 2011. 431-bet)
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovini o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish O’zbekiston Respublikasi xalq deputatlari saylovini o‘tkazuvchi Markaziy saylov komissiyasining zimmasiga yuklandi. Saylovga puxta tayyorgarlik ko‘rildi. 13 ta okrug va qariyb 7 mingta uchastka saylov komissiyalari tuzildi. O’zbekiston Prezidenti saylovi respublikada birinchi bor o‘tayotganligi inobatga olinib, bu tadbirni uyushqoqlik bilan o‘tkazish maqsadida saylov komissiyalari tarkibiga Xalq demokratik partiyasidan, O’zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasidan, yozuvchilar uyushmasi va boshqa jamoat tashkilotlaridan ko‘pgina vakillar kiritildi.
Markaziy saylov komissiyasi saylovga doir barcha hujjatlarni, 11 mln. nusxadagi Prezident sayloviga doir byulletenlatni markazlashtirilgan tartibda tayyorladi hamda okrug va uchastka saylov komissiyalari ular bilan o‘z vaqtida ta’minlandi. Prezidentlikka nomzodlar uchun saylovoldi kompaniyasida, ularning saylovchilar bilan uchrashuvlarida va o‘z dasturlarini ommaviy axborot vositalarida e’lon qilishlariga keng sharoit yaratildi. Saylovchilarning ro‘yxatlarini tuzish, binolarni ovoz berish uchun jihozlash ishlari amalga oshirildi. Prezident saylovi jarayonida Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkilotini ta’sis etgan mustaqil mamlakatlardan, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Turkiya, Malayziya va boshqa davlatlardan, xalqaro tashkilotlardan kelgan kuzatuvchilar qatnashdi. Ular O’zbekiston Prezidenti saylovi puxta tashkil etilganligini tasdiqladilar.
1991-yil 29-dekabrda demokratik meyor va tartiblarga mos ravishda, umumiy, teng, to‘g‘ridan to‘g‘ri saylash huquqi asosida tarixda birinchi marta O’zbekiston Respublikasi Prezidentiga muqobillik asosida umumxalq saylovi bo’lib o‘tdi. Saylovda 9 mln 900 ming 958 kishi yoki ovoz berish huquqiga ega bo’lgan fuqarolarning 94,2 foizi ishtirok etdi.
I.A. Karimov nomzodi uchun 8 mln 514 ming 136 saylovchi yoki saylovda qatnashganlarning 86 foizi ovoz berdi.
1991-yil 30-dekabr kuni Markaziy saylov komissiyasi okrug komissiyalari majlis bayonlarini ko‘rib chiqib, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risidagi qonunning 35-moddasiga asosan I.A. Karimovni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga saylangan deb hisoblashga qaror qildi.
1992-yil 4-yanvarda bo‘lib o‘tgan O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining navbatdan tashqari IX sessiyasida O’zbekiston Prezidenti saylovi yakunlari haqidagi masala ko‘rib chiqildi va mazkur masala bo‘yicha Markaziy saylov komissiyasining qarori tasdiqlandi.