O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
 
Janubiy-sharqiy Osiyo mamlakatlari 
qadimda 
Botqoqli vodiylar, kichik tog` daryolari, tropik
o’rmonlar bilan qoplangan baland tog`lar janubiy-
Sharqiy Osiyo uchun xarakterli hol. Bu yerda
eramizdan avvalgi VIII ming yilikdayoq mezolit 
davrida o’troq manzilgohlar paydo bo’lgan. Neolit 
davrida esa sholikorlik xo’jaligi qadimgi janubiy-
sharqiy Osiyoda keng tarqalgan. 
Janubiy-sharqiy Osiyoning kontinental qismida 
yashagan qadimgi xalqlar austroosiyoliklar (monlar, 
kxmerlar va boshqalar) orollarda austroneyziylar 
(malayalar, yavalilar va boshqalar), etnograflar 
ularning barchasini qo’shib austri xalqlari deb
ataydilar. 
Qadimda eng rivojlangani austroosiyo 
viloyatlaridan janubiy hindi-xitoy tekisliklaridir. Bu 
yerda eramizdan avvalgi III ming yillikda aholi 
dastlab mis keyinchalik jez davriga mustaqil
o’tadilar. Er. avv. II ming yillikda janubiy-sharqiy 
Osiyo taraqqiyotda qo’shni viloyatlardan orqada
qola boshlaydi. Daryolarning murakkab tizimi

---

457 
xo`jalikning bosh yo`nalishi bo’lgan sholikorlik zarur 
bo’lgan sun'iy sug`orish tizimini barpo qilishni 
qiyinlashtirgan. Uzoq vaqt jamiyatning asosiy 
bo`g`ini bo’lib, sholikorlik bilan shug`ullanadigan 
kichikroq qishloq jamoalari qolavergan.
Faqat so’nggi jez asrida er. avv. I ming yillikda 
Dongshon sivilizatsiyasi vaqtida (Dongshon qishlog`i 
yonida bu madaniyatning birinchi qabri topilgan) 
janubi-sharqiy Osiyoning katta va o’rta daryolari
vodiylarida katta-katta dehqonchilik manzilgohlari
paydo bo’ladi. Bu davrda omoch dehqonchiligi paydo 
bo’ladi, jamiyat ijtimoiy tuzilmasi murakkablashadi. 
Yaqinda topilgan juda kam sonli o’ziga xos
iyerogliflarga o`xshash yozuvlardagi qadimiy yozma 
manbalar mavjud. Janubi-sharqiy Osiyoning qadimgi
tarixini qayta tiklashda ilk o’rta asr (vyet, mon va 
boshqalar) xronikalari hamda qadimgi Xitoy, qadimgi 
hind, antik mualliflar asarlari va manbalari muhim rol
o`ynaydi. Ilk sinfiy jamiyatlar qadimgi austroosiyo 
va ularga qarindosh qadimgi vyetlarda paydo bo’lib 
Garbiy Hindixitoyda hozirgi shimoliy Vetnam orqali 
Yanszi quyi oqimigacha cho`zilib ketgan. Ularning 
orasida davlatlarning to’rt guruhini ko’rsatish 
mumkin: shimoli-sharqiy Hindixitoy va janubiy Xitoy 
dengiz qirg`og`i: janubiy Hindixitoy davlatlari; 
Malakka yarim oroli va arxipelagida qadimgi 
Indoneziya davlatlari; shimoliy Hindixitoyning 

---

458 
markaziy qismi va tay tilli, birma tilli xalqlar 
joylashgan qo’shni hududlar davlatlari.