O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Mustaqil ish mavzulari 
Gomer dostonlarida arxaik hayotni tasvirlanishi 
Axil qalqoni tasvirida ijtimoiy hayotniaks etishi 
Ilk yunon polis davlati tushkunligi 
Yunon kolonizatsiyasining ijtimoiy-siyosiy 
sabablari 
 
Reyting savollari
1.
Tarent 
shahriga 
yunonlarning qaysi 
qabilasi asos slogan 
koloniyalar 
( 
manzilgohlar) ni 
ko`sating ? 
A) axeyyaliklar 
B) 
afinaliklar 

---

539 
S) miletliklar 
C) 
spartaliklar 
D) to’g’ri javob 
yo’q 
2. Janubiy Italiyadagi 
yunon shaharlarini 
ko’rsating? 
A) Metapont, Siris 
B) 
Sibaris, 
Posidoniya 
C) 
Rim, Xalkida
D) Zefir, Massiliya 
E) 
A va b 
3. Sirakuza shahri asos 
slogan koloniyalar 
(manzilgohlar)ni 
ko’rsating? 
A) Akr va Metapont 
B) 
Kamerina, Siris 
C) 
Akr, Kamerina 
D) Leontida, 
Naksos 
E) 
Tarent, 
Posidoniya 
4. Yunonlarning 
koloniyalar barpo 
qilsh 
siyosatini 
g’arbda to’xtatgan 
davlatni ko’rsating?
A) Karfagen 
B) 
Misr 
C) 
Ahamoniylar 
D) Rim 
E) 
Finikiya 
5. Rodosliklar asos 
solgan koloniyani 
ko’rsating? 
A) Solunt 
B) 
Palermo 
C) 
Motiya
D) Agrigent 
E) 
Appoloniya 
6. Koloniyalardan 
qaysi biri savdoga 
iqtisoslashgan edi? 
A) Milet 
B) 
Sirakuza 
C) 
Megara 
D) Kamerina 
E) 
Katanu 
7. Hokimiyatni 
zo’ravonlik bilan 
bosib olish nima deb 
ataladi? 
A) demokratiya 

---

540 
B) 
tiraniya 
C) 
respublika 
D) imperiya 
E) 
to’g’ri javob 
yo’q 
8. Tiraniya 
keng 
tarqalgan 
asrni 
ko’rsating? 
A) er. avv. VII asr 
B) 
er. avv. VI asr 
C) 
er. avv. V asr 
D) er. avv.IV asr 
E) 
er. avv. VIII asr 
9. Er. avv. VII asrda 
Afinada qancha 
aholi yashagan? 
A) 26 ming kishi 
B) 
25 ming kishi 
C) 
30 ming kishi 
D) 40 ming kishi 
E) 
50 ming kishi 
10.
Ko’p 
yuk 
ko’taradigan 
palubali kemalar 
nechanchi asrda 
paydo bo’lgan? 
A) er. avv. VII 
asrda 
B) 
er. avv.VI asrda 
C) 
er. avv. V asrda 
D) er. avv. IV asrda
E) 
er. avv. III asrda 
11. Nechanchi asrda 
port va gavanlar 
qurilib, yakordan 
foydalanila 
boshlandi? 
A) er. avv. VIII 
asrdan 
B) 
er. avv. VII 
asrdan 
C) 
er. avv. VI 
asrdan 
D) er. avv. V asrdan 
E) 
er. avv.IV asrdan 
12. Birinchi to’la 
qonli tangalar qaerda 
zarb qilingan? 
A) Rimda 
B) 
Afinada 
C) 
Lidiyada 
D) Eronda 
E) 
Misrda 
13. Er.avv. VIII 
asrda 
O’rtayer 

---

541 
dengizi 
savdosi 
kimlar qo’lida edi? 
A) yunonlar qo’lida 
B) 
rimliklar qo’lida
C) 
karfagenliklar 
qo’lida
D) finikiyaliklar 
qo’lida 
E) 
to’g’ri javob 
yo’q 
14. Yunonlar 
o’lchov birliklari va 
yozuvni qaerdan 
o’zlashtirdilar? 
A) Xitoy 
va 
Hindistondan 
B) 
Bobil 
va 
Misrdan 
C) 
Eron 
va 
Markaziy Osiyodan 
D) Rim va Shimoliy 
Afrikadan 
E) 
To’g’ri javob 
yo’q 
15. Yunon eksport 
maxsulotlari to’g’ri 
ko’rsatilgan javobni 
aniqlang? 
A) keramika va 
zaytun moyi 
B) 
qog’oz va zaytun 
moyi 
C) 
metall 
va 
gazlama 
D) choy va bug’doy 
E) 
dehqonchilik, 
chorvachilik 
mahsulotlari. 
16. Eramizdan 
avvalgi VI asrda 
Yunoniston 
pul 
birligi 
qanday 
nomlangan? 
A) doriy 
B) 
mina 
C) 
dinor 
D) krona 
E) 
to’g’ri javob 
yo’q 
17. “Qonga – qon, 
jonga – jon” xun 
olish qadimgi qaysi 
huquqda mavjud 
edi? 
A) talion huquqida 

---

542 
B) 
Afina fuqarolik 
huquqida
C) 
Drakont 
qonunlarida
D) Solon 
qonunlarida
E) 
to’g’ri javob 
yo’q 
18. Arxaik davr 
qachon tugadi ? 
A) er. avv. VI asrda 
B) 
er. avv. XI asrda 
C) 
er. avv. VII 
asrda 
D) er. avv. XX 
asrda 
E) 
er. avv. XII 
asrda 
19. Sibaris shahrida 
necha kishi 
yashagan? 
A) 50 ming kishi 
B) 
25 ming kishi 
C) 
70 ming kishi 
D) 75 ming kishi 
E) 
85 ming kishi 
20. Er. avv. VIII-VI 
asrda yunon 
kolonizatsiyasiga 
qaysi yunon davlati 
qatnashmadi? 
A) Afina davlati 
B) 
Evbeiston 
davlati 
C) 
Milet davlati 
D) Eron davlati 
E) 
Fiva davlati 
21. Er. avv. VII asrda 
dengizchilik ishida 
qanday yangiliklar
paydo bo’ldi ? 
A) yuk ortiladigan 
kemalar 
B) yelkanli kemalar 
C) portlar 
D) eshkakli kemalar 
E) yakor 
22. Qachondan 
boshlab port va 
gavanlar qurilib, 
yakordan foydalanila 
boshlandi? 
A) er. avv. XIII 
asrdan 
B) er. avv. XVIII 
asrdan 

---

543 
C) er. avv. XV asrdan 
D) er. avv. XVI asrdan 
E) er. avv. VIII asrdan 
23. Panorm, Motiya 
koloniya 
shaharlariga qaysi 
davlat? 
A) Finikiyaga 
B) Marselga 
C) Liguriyaga 
D) Eleyaga 
E) Afinaga 
24. Qora dengiz 
bo’yidagi qaysi
koloniya savdoga 
ixtisoslashgan? 
A) Millet koloniyasi 
B) Akr koloniyasi 
C) Agrigent koloniyasi 
D) Ol`viya koloniyasi 
E) 
Gerakleya
koloniyasi
25.Quyidagilardan kim 
Afinada arxont bo`lgan? 
A) Kimon 
B) Alkey 
C) Solon 
D) Filipp II 
E) Filipp III. 
26. Yunonlar VIII 
asrda qanday 
mahsulotlarni
chetga chiqardilar? 
A) gazlama, zaytun va 
vino 
B) pul - tangani 
C) qullarni 
D) metall buyumlarni
E) kemalarni

---

544 
Sparta 
Sparta jamiyati 
Qadimgi Sparta arxaik va klassik davrlarda
Yunonistonning eng katta polislaridan biri edi. Sparta 
polisi va davlatchiligini boshlanishi doriylar bosqinini 
tugallanish vaqtiha to’g’ri keladi. Doriy qabilalari er. 
avv. XII-XI asrlarda Peloponnes hududiga 
o’rnashdilar va er. avv. XI-VIII asrlarning birinchi 
yarmi davomida mahalliy qabilalar bilan hukmronlik 
uchun uzoq kurash olib bordilar. Er. avv. X asrda 
Peloponnes janubidagi Lakonikada Yevrot daryo 
vodiysining o’rta qismidagi unumdor yerlarga Sparta 
manzilgohi paydo bo’ldi. Qadimgi yunonlar Sparta 
davlatini odatda Lakedemon deb atadilar. Ko’pchilik 
doriylar-bo’lg’usi Sparta polisining fuqarolari 5 
qishloqni birlashtirgan Sparta manzilgohiga 
o’rnashdilar.
Mahalliy axey aholisining bir qismi bo’ysundirilib,
bir qismi qirib tashlandi. Sparta davlatining paydo 
bo’lishi qisqa vaqt ichida boshqa bepoyon hududlarni 

---

545 
bosib olish bilan belgilandi. Doriylar ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyotning quyi bosqichida urug’ 
munosabatlarini yemirilish davrida turar edilar. Bu hol 
Spartra davlatida urug’chilik tuzumi qoldiqlarini uzoq 
vaqt saqlanishi uchun shart-sharoit yaratdi.
Peloponnes yarim orolida arxaik davrdan boshlab 
Sparta davlati yetakchi o’ringa chiqib oldi va bu erda 
tashkil topgan shaharlar ittifoqiga boshchilik qildi. Er. 
avv. VIII asrda Sparta janubiy Lakoniyaning bir 
qancha viloyatlarini, Kifera orolini, keyin esa Pamis 
daryosi vodiysidagi hosildor Messeniyani bosib oldi. 
Bu boy o’lka Spartaning kam sonli to’la huquqli 
fuqarolari tomonidan bo’lib olindi, mahalliy aholi 
huquqsiz qaram ilotlarga aylantirildi.
Spartaliklar o’zlariga tegishli bo’lgan ekin yerlarini 
9000 ta ulushga bo’ldilar. Har bir to’la huquqli 
spartalik shunday yer ulushini bu yerdagi bosib 
olingan mahalliy aholi-ilotlar oilasi bilan umrbod 
mulk qilib oldi. Ilotlar xo’jayinlarga hosilning yarmini 
berishga majbur edilar. Yuz yildan so’ng Sparta 
g’arbiy Messeniyani egalladi, keyin esa sharq va 
shimoldagi Agros, Arkadiya viloyatlarini ham o’ziga 
qo’shib oldi. Arkadiyaning janubiy qismidagi bir 
qancha viloyatlar ham Sparta tarkibiga kirdi. Tergiya, 
Korinf, Sikion, Megara, Egina va Elida kabi shahar va 
davlatlar Sparta bilan simmaxiya-ittifoqga kirishga 
majbur bo’ldilar. Ittifoq majlisida har bir polis bir 
ovozga ega bo’lib, qaror ko’pchilik ovoz bilan qabul 

---

546 
qilinar edi va har bir shahar – davlat Sparta podsholari 
ixtiyoriga o’zining uchdan bir qism qo’shinini 
berishga majbur edi. Ittifoqchilar o’rtasida aloqa zaif 
bo’lib, alohida polislar bir – biri bilan urush olib 
borar, boshqa ittifoqchilar bunga aralashmas edilar. 
Sparta Peloponnes yarim orolining 1/3 qismini (8000 
km) bevosita o’z hukmronligi ostida olgan edi. 
Spartaning ittifoqdagi yetakchilik mavqei kuchli edi. 
Spartaning ittifoqdagi yetakchilik o’rniga hech kimga 
shubha yo’q edi. Bu ittifoq o’sha davrda 
Yunonistonda eng kuchli edi. 
Sparta jangchilar davlati edi. Spartalik o’g’il bola 
yoshligidayoq davlat homiyligi ostida edi. Davlat 
hokimiyatini eng avvalo intizomli, jismonan kuchli 
jangchiga ega bo’lish uchun spartalik go’dakni 
yoshligidan jismonan kuchli qilib tarbiyalar edi. Zaif, 
kuchsizlar davlatga kerak emas edilar, shu sababli 
zaif, kasal bolalardan ularni yoshligidayoq qutilishga 
harakat qilinar edi. Gerodot tarixida Demokrit 
aytganidek, Spartaliklar erkin edilar, lekin barcha 
munosabatda emas, ular davlat qonunlariga bo’ysunar 
edilar. 
Bu qonunlar spartalik bolani yetti yoshligidan ota-
onasidan uzoqda o’z tengqurlari ichida, 20-30 yoshli 
kattalar boshchiligida harbiy manzigohda yashashni 
belgilab qo’ygan edi. Asosiy e’tibor gimnastika 
mashqlari, jangovar madhiyalar va harbiy marshlarni 
xor bo’lib aytishga qaratilgan edi. Tarbiyaning 

---

547 
qattiqligi o’smirlarni Artemida ibodatxonasida har yili 
o’tkaziladigan qiynoq sinovlarda o’z aksini topgan 
edi. Sinalayotgan o’smir og’riqni sezdirmasligi shart 
edi. 
Yosh yigit 20 yoshga yetgach Sparta (“tenglar 
jamiyati”)ning to’la huquqli a’zosi hisoblanar edi. 
Endi u kattalar bilan birgalikda o’tkaziladigan 
ovqatlanish (fiditiyasi yoki filitiyalar)ga ishtirok 
qilishi majburiy edi. Fiditiya uchun har bir spartalik 
har oy ma’lum miqdorda pishloq, arpa, vino, anjir va 
pul berar edi. Spartaliklar birgalikda o’tirib uksus, tuz 
qo’shilib qonda tayyorlangan chuchqa go’shti 
bo`tqasini iste’mol qilar edilar. Spartalilar o’z 
vaqtlarini doimiy muntazam harbiy mashqlar va ovda 
o’tkazib chodirlarda yashar edilar. Qattiq, shafqatsiz 
tarbiya natijasida spartaliklarning ongida boshqa 
yunon polislari aholisida nisbatan jismoniy va 
ma’naviy ustunlik his-tuyg’usini shakllantirilar edi. 
Spartaliklarni yunon dunyosida qat’iy intizomi uchun 
hurmat qilar edilar, ammo yoqtirmas edilar. 
Bosib olingan qaram viloyatlarning ilotlarga 
aylantirilgan aholisining qo’zg’olonlaridan 
xavfsiragan spartaliklar har yili ilotlarga dahshat 
solish va ularning ongida bo`ysunish hissini tug’dirish 
uchun ularni tunda o’ldirishni (kriptiy) e’lon qilganlar. 
Er.avv. XI asrdayoq spartaliklar o’zlarini har xil 
“yangiliklar”dan himoya qilish, an’anaviy turmush 
tarzini saqlash maqsadida tashqi dunyodan ajralib 

---

548 
yashashga urindilar. Qadimgi an’anaviy holatini 
o’zgarmasligi uchun Sparta faqat mayda temir tangani 
muomalaga kiritdi. Sparta uylarining eshik va tomlari 
faqat yog’ochdan bo’lib, ularni faqat bolta va arra 
bilan tayyorlashga ruxsat etildi. Hashamatli kiyimlar 
qonundan tashqari edi. Jamiyatdagi mavqeiga qarab
bir xildagi kalta yoping’ich (plash) kiyar edilar va bu
bilan o’zlarini teng deb hisoblardilar.