Oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi kafedrasi

Zanjir elemenlaridagi kuchlanishlar

Zanjir elemenlarida asosan quyiagi kuchlanishlar xoisl bo’ladi.Sharnirdagi (valik bilan vtulka o’rtasidagi) bosim:

;

ichki plastinkalarning vtulka o’rnatiladigan qismidagi ezuvchi kuchlansh:

;

sirtki plastinkalarning valik o’rnatiladigan qismidagi ezuvchi kuchlanish:

;

valiklardagi kesuvchi kuchlanish:

Zanjir elementlaridagi kuchlanishlar

Mashinasozlikda eng ko’p ishlatiladigan vtulka-roliklar zanjirlar uchun yuqorida keltirilgan kuchlanishlardan sharnirda xosil bo’ladigan bosim ulardagi eng asosiy kuchlanishlardir, chunki bunday zanjirlarning ish kobiliyati, asosan, sharnirning eyilishi chidamliligi bilan baxolanadi. Eyilish darajasi esa, avvalo, valik bilan vtulka o’rtasidagi bosimning miqdoriga boglik. SHuning uchun, xozirgi vaktda sharnirdagi bosim zanjirli uzatmalar loyixalashda asso qilib olinadi. zanjir elementida xosil bo’ladigan kuchlanishlarning kolgan turlari ular uchun standart o’lchamlarni belgilashda e’tiborga olingan, ya’ni standartdan tanlab olingan zanjir sharnirida ta’sir etuvchi kuchdan xosil bo’ladigan bosim ruxsat etilganidan ortik bulmasa, kolgan kuchlanishlar xam me’yorida bo’ladi. Agar loyixalangan uzatmaning ishlash sharoiti normal xolatdan fark kilsa, bu fark ekspluatatsiya koeffitsienti K_e vositasida xisobga olinadi. uzatma xolda xisoblanayotgan uzatma uchun:

Reduktorlar

Mashinaning energiya manbaidan (aksariyat elektr dvigatellar) uning ish bajaruvchi qismiga aylanma xarakatni uning tezligini kamaytirib, uzatishga muljallangan va alloxida korpusga joylashgan tishli yoki chervyakli uzatmalardan tuzilgan mexanizmlar reduktorlar deb yuritiladi. Demak, odatdagi yoki chervyakli uzatmalar aloxida korpusga joylashtirilgan bo’lsa, ularni reduktorlar deyish mumkin. Reduktorning uziga xos aloxida xususiyatlaridan yana biri aylanma xarakat tezligini uzatishidir, ya’ni reduktorlarda doim uzatish soni U≥1 bo’ladi. Boshkacha qilib aytanda, reduktorning elektr dvigatelga yakin joylashgan xarorat bir valining aylanish chastotasi undan keyin joylashgan vallarning chastotasidan doimo katta bo’ladi. Ayrim xollarda vallarning aylanish chastotalari bir xil bo’lishi mumkin. Ma’lumki, quvvat miqdori uncha o’zgarmagan xolda vallardagi aylanish chastotasining kamayishi ulradagi

burovchi momentning kattalashuviga olib keladi, chunki T=9550 N/n .Reduktorlardagi bu xususiyatdan mashina va mexanizmlarni loyixalashda keng foydalaniladi. Masalan, avtomobillarning tezliklar kutisi deb ataladigan reduktorlari ana shu asosda ishlaydi. Ma’lumki, avtomobilni joydan kuzgatishda g’ildiraklardagi burovchi moment odatdagi tekis xarakat vaktidagi burovchi momentdan katta bo’lishi kerak va aksincha, joyidan kuzgalgan avtomobil ma’lum tezlikka ega bo’lgach, uning xarakatini davom ettirish uchun g’ildirak vallaridagi burovchi momentning ilgarigidek katta qiymatga ega bo’lishi shart emas. Shuning uchun reduktor vositasida etaklanuvchi valning aylanish chastotasi pogonama-pogona kattalashtiradi. Ayrim xollarda tuzilishi xuddi reduktorga uxshash mexanizmlardan aylanma xarakat tezligini oshirish uchun xam foydalaniladi. Bunday mexanizmlar multiplikatorlar yoki yoki tezlatuvchilar deb ataladi. Ularda uzatish soni doim U≤1 bo’ladi. Xozirgi vaktda mashinasozlikda ishlatilaetgan reduktorlarning xili juda ko’p, chunki xarorat bir reduktorda ishlatiladigan yoki chervyakli uzatmalarning turi, o’lchami, soni xar xil bo’lishi mumkin. Reduktorlar mashinasozlikning xar xil soxalarida keng kulamda ishlatiladi, shuning uchun ularning kinematikaviy sxemasi va tuzilishi xar xil bo’ladi.