Ozmu ijtimoiy fanlar fakulteti falsafa yonalishi 3-kurs talabasi Xasanboyev Xasanboyning tabiatshunoslik fanidan tayorlagan mustaqil ishi

LEYBNIS (Leibniz) Gotfrid Vilgelm (1646.1.7, Leypsig – 1716.14.11, Gannover) — nemis faylasufi, fizik, matematik, tarixchi. Berlin FA ning asoschisi va prezidenti (1700). 1676-y. dan Gannover gersoglari xizmatida. Petr I iltimosiga koʻra, Rossiyada maorif va davlatni boshkarishni rivojlantirish loyihalarini ishlab chiqqan.
Leybnis fikricha, real dunyo oʻzaro boʻlinmas ruhiy substansiya — monadalardan iborat. Monadalar barcha narsalarning, hayotning asosini tashkil qiladi. Tabiat quyi darajadagi, inson esa oliy darajadagi monadalardan tashkil topgan. Bilish nazariyasida ratsionalizm mavqeida turgan. Lokk sensualizmiga qarshi chiqqan. Umumiy, zaruriy bilimning asosi faqat akl boʻlishi mumkin deb hisoblagan. Fizikada fazo va vaqt harakatnshg nisbiyligi toʻgʻrisidagi, mantikda analiz va sintez toʻgʻrisidagi taʼlimotni rivojlantirdi, yetarli asos qonuniii birinchi boʻlib izohlab berdi. U matematik mantiq asoschilaridan biridir.
Leybnis differensial hisob va integral hisobni kashf qildi, katta sonlarni hisoblash mashinasini yaratdi. Tilshunoslikda tillarning paydo boʻlish tarixini, genealogik tasnifini yaratdi, nomlarning kelib chiqishi haqidagi taʼlimotni rivojlantirdi. Siyosat va huquq sohasida tabiiy huquq konsepsiyasi va ijtimoiy kelishuv haqidagi taʼlimotni himoya qilgan. U optik asboblar va gidravlik mashinalar loyihasini yaratgan. 1926-y. dan Berlinda Leybnis jamiyati mavjud.
Leybnits falsafasi individualizatsiya printsipida umumlashtiriladi. U 1660-yillarda amalga oshirilgan va o'zida bir butunlikni tashkil etuvchi individual qiymat mavjudligini himoya qiladi. Buning

sababi shundaki, to'plamdan farqlash mumkin. Bu nemis monadalar nazariyasiga birinchi yondashuv edi. Bu fizika bilan o'xshashlikdir, unda monadalar fizik sohada atomlar mavjud bo'lgan aqliy sohadir. Ular koinotning yakuniy elementlari va quyidagi xususiyatlar orqali borliqqa muhim shakl beradigan narsa: monadalar abadiydir, chunki ular boshqa oddiy zarrachalarga ajralmaydi, ular individual, faol va o'z qonunlariga bo'ysunadilar.

Epistemologiya va modal mantiq asosida hissa qo'shgan. U o'zining matematik tayyorgarligiga sodiq edi va inson mulohazasining murakkabligi hisob-kitoblar tiliga o'girilishi mumkinligi haqida yaxshi bahslasha oldi. Ushbu hisob-kitoblarni tushunib bo'lgach, odamlar o'rtasidagi fikrlar va tortishuvlarning farqlarini hal qilish uchun mukammal echim bo'lishi mumkin. Shu sababli, u Aristoteldan beri o'z davrining eng muhim mantiqchilaridan biri sifatida tan olingan.

U boshqa narsalar qatorida u birlashma, inkor, to'plam, qo'shilish, identifikatsiya va bo'sh to'plam va disjunksiya kabi turli lingvistik resurslarning xususiyatlari va usulini tasvirlay oldi. Hammasi foydasiz edi, ular bir-biriga yaroqsiz asosli mulohazalarni va mulohazalarni tushunish va qilish. Bularning barchasi epistemik mantiq va modal mantiqni rivojlantirishning asosiy bosqichlaridan birini tashkil etadi.

Isaak Nyuton bilan bir qatorda Leybnits hisobni yaratuvchilardan biri sifatida tan olingan. Integral hisobdan birinchi marta foydalanish to'g'risida 1675 va Men Y = X funktsiya ostidagi maydonni topish uchun foydalanar edim. Shu tarzda, integral integral tsikl kabi ba'zi bir yozuvlarni yaratish mumkin edi va aynan differentsial hisoblash mahsulotining qoidasi sifatida Leybnits qoidasi paydo bo'ldi. Shuningdek, u biz cheksiz kichiklar deb ataydigan turli xil matematik shaxslarning ta'rifiga va ularning barcha algebraik xususiyatlarini aniqlashga o'z hissasini qo'shdi. Hozircha XIX asrda qayta ko'rib chiqilishi va qayta tuzilishi kerak bo'lgan ko'plab paradokslar mavjud edi.