O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz filologiya 1/4/1 2023 245
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
12-88-PB
|
Tahlil va natijalar. Terminologik lug‘atlar asosan
qaysi manbalar orqali boyib boradi. Nemis tilida soha lug‘atlari lotin va yunon tillaridan kirib kelgan o‘zlashgan so‘zlar qatlami hisobiga boyiydi. Terminologik lug‘atlardagi terminlar umumadabiy lug‘at ichidagi so‘zlardan olinadi. Ilmiy tadqiqotlar natijasiga ko‘ra hozirgi davr soha tillarida xorijiy so‘zlarninig ulushi nisbatan kamroq. O‘zlashgan leksikada nafaqat lotin va yunon tillarining, balki shu bilan birga ingliz tilining ham ulushi beqiyosligini keltirish mumkin. O‘z navbatida ingliz tilida ham lotin tilidan kirib kelgan so‘zlar ulushi juda yuqori. Bularni quyida agrar terminlari orqali keltirilgan misollar orqali yanada aniqlashtiramiz: Der Pächter, die Periode, die Prognose, das Basilikum, der Boykott, die Saison va boshqalar. Lug‘atlarning yana bir boyish manbai bu terminlarni boshqa xorijiy tillardan tarjima qilish yo‘lidir. Chet tilidagi so‘zlar maqsadli tilga tarjima qilinadi. Tarjima qilish jarayonida ona tilida bilvosita tarjima qilishga yo‘l qo‘ymaslik, ona tili imkonyatlaridan keng foydalangan holda o‘zbek tilidagi mutonosib terminlarni muqobil varianlarini berish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu metoddan nemis tilshunosligida qaraganda rus tili tilshunosligida ko‘p foydalanilgan. Shuningdek tarjima qilish jarayonida kalkalash yoki aralash tarjima shakllari ham uchraydi. Fikrimizni quyidagi misollar orqali aniqlashtirdik:das Getreide, die Linse, der Ingwer, der Sotier-Misch-Generator va boshqalar. Metafara usuli ham soha tillarini boyitadi, yuqorida takidlaganimizdek terminlarning umumadabiy til leksikasidan kelib chiqib so‘z yasalish formasi bir xil, ammo so‘z funksiyasi o‘zgarib yangi ma’no oladi. Bunga misol tariqasida hayvonlarning nomlari die Muschel, der Fuchsschwanz, die Schnecke hamda asboblar uchun tana belgilarini das Auge, der Zahn hamda matematikada das Bündel, der Halm, der Keimlarni keltirib o‘tish mumkin. Soha mutaxassislari fanda yangiliklar kiritadilar yoki yangi ixtirolar qiladilar. Ular o‘zlari qilgan ixtirolarga o‘z nomlarini berishlari fanda juda ko‘p kuzatiladi va bunday holatda leksikani boyishi atoqli otlarni transformasiya qilish yo‘li orqali amalga oshadi. Bunga ko‘plab misollar keltirish mumkin: Volt, Hertz, Gauss, Parkinsonsyndrom, Diesel, Mendeleyev va boshqalar. Shunday so‘zlar borki, umumadabiy tilda ma’nosini tushunish juda oson kechadi, lekin bu so‘zlar soha mutuxassislari tomonidan fan taraqiyotida ishlatiladi va bu lingvistikada so‘zlarni terminlashtirish orqali soha leksikasini boyitadi. Terminlashtirish usuliga ham ko‘plab misollar keltirish mumkin: die Gruppe, die Funktion, die Menge, die Wärme, die Kurve va boshqalar. Bunday holat har bir tilda uchraydi. Hozirga vaqtda fan va ishlab chiqarishning uyg‘unlashuvi davrida bunga ko‘plab misollar keltirish mumkin: xom-ashyo nomlari biogumus, moderna, pfizer, mashinasozlikda yangi mashina, traktor turlari Slass, Onix, Eicher hamda zamonaviy asbob uskunalarga ko‘plab misollar keltirish mumkin. Har bir tilda bo‘lganligi kabi nemis tilida ham so‘z yasalishi orqali soha leksikasini boyishi eng muhimlaridan biri sanaladi. Lingvistikada mavjud bo‘lgan so‘z yasalish usullari bilan soha leksikasi boyib boradi. Nemis tilida kompozisiya (Komposition), derivasiya (Derivation), konversiya (Konversion), abbreviatura (Kurzwortbildung), Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|