O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
NEMIS VA O‘ZBEK TILLARIDA UY HAYVONLARI NOMI BILAN SHAKLLANGAN DENGIZ HAYVONLARI
- Bu sahifa navigatsiya:
- O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz FILOLOGIYA 1/5 2023
|
O‘ZBEKISTON MILLIY
UNIVERSITETI XABARLARI, 2023, [1/5] ISSN 2181-7324 FILOLOGIYA https://science.nuu.uz/ Social sciences O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz FILOLOGIYA 1/5 2023 - 332 - SHe’r lirik qahramonning o‘zi ko‘rgan tushidan hayratlanish bilan boshlanadi va tushdagi voqealar tasvirlanadi. Voqealarda hayotda ro‘y berishi mumkin bo‘lmagan holatlarni kuzatamiz. YA’ni folklorning ertak janriga xos bo‘lgan, odamga xos xususiyatlarni hayvonlarga ko‘chirish orqali badiiy tasvirning jonlantirish usulidan foydalanilgan. SHe’rdagi: Qo‘y so‘yib, yozib To‘kin dasturxon, Qashqirni tozi Qilmoqda mehmon. ...Asal qutida Qovoq arilar... Kiyinib ukpar, Cho‘p ushlab qo‘lga, Qo‘shiq o‘rgatar Qarg‘a bulbulga[5],- fikrimizga dalil bo‘la oladi. She’rdagi “Agar halolsan, Tilingni tiyma!” misralari xalqimizdagi “Boshingga qilich kelsa ham rost gapir”, “Chumchuqdan qo‘rqqan tariq ekmaydi” maqollarining shoirona talqinidir. Tush hodisasi tasvirlangan she’rlarni shoir ijodida ko‘plab uchratamiz. Hatto shoirning “Tush” sarlavhali hazil shaklida yozilgan she’ri ham mavjud bo‘lib, bunda u yumor bilan tush hodisasini uyg‘un holda ifodalaydi. SHe’r 1980 yilda yozilgan bo‘lib, unda o‘sha davrdagi har bir shaxsning ijtimoiy turmush tarzi tasvirlanadi. Voqealar go‘yoki tushda sodir bo‘layotgandek, kosa tagida nimkosa usulida mahorat bilan hikoya qilinadi. 80-yillardagi ijtimoiy-siyosiy tuzum va undagi xalqning ahvoli bir shaxs misolida atroflicha ko‘rsatiladi[6] va bevosita “dahshatli tush”ga qiyos etiladi. Shoirning tasvirlashicha, she’rdagi lirik qahramon roman yozayotgan yozuvchi asarining bosh qahramoni bo‘lib, yozuvchi uni qanday istasa u shu holatda namoyon bo‘ladi. Shoir ta’biri bilan aytganda: U ne desa, to‘tiqush monand Men ham tilga jo qilarmishman. Jarliklardan sakrab bepisand, Tekis yo‘lda qoqilarmishman. Nasib bo‘lmay mahbub visoli, Chekmoq kerak chog‘i nolalar Nutq so‘zlayman yorga, misoli, Gazetdagi bosh maqolalar. Lirik qahramon o‘z holatiga o‘zi hayron, hech bir ishni o‘z ixtiyori bilan bajarmayapti. Oxir oqibat “bozingarning o‘yinchog‘i”ga aylanadi. Bozingar – tojikcha so‘z bo‘lib, o‘yinchi, hiylagar, fokuschi, qimorboz[7] ma’nolarini bildiradi. O‘z-o‘zidan ma’lumki, roman yozayotgan yozuvchining rejalari bo‘yicha borayotgan lirik qahramon bozingarning qo‘g‘irchog‘iga o‘xshab qoladi: O‘zim hayron o‘z qilmishimga, O‘zim bilmam, nedir matlabim. Hozir qilib turgan ishimga To‘g‘ri kelmas hozirgi gapim. La’natlayman qaro iqbolim, Chidolmayman yurak dog‘iga, Bora-bora aylanib qoldim Bozingarning qo‘g‘irchog‘iga[8]. “Tush hodisasiga olis o‘tmishdan bugunga qadar hech bir ijodkor, u xoh og‘zaki, xoh yozma adabiyot vakili bo‘lsin, befarq qaramagan. ... Hozirgi zamon, jumladan, o‘zbek adabiyotining eng iqtidorli vakillari inson ruhiy olamini badiiy yoritish, qayta mushohada qilish, insoniyat taqdiri va kelajagini talqin etishda tush motiviga tobora ko‘proq murojaat qila boshladilarki, bu ham tarixan xalq og‘zaki ijodi bilan bog‘liq...”[9]. Yaxshiyamki, lirik qahramon uyg‘onib, barchasi tush ekanligini anglab yetadi. Manqurt misol topshiriqni bajaruvchi zamonlarning tush bo‘lishini orzu qiladi, istaydi. Bu o‘sha davrdagi ko‘pchilik vatanparvar, fidoyi insonlarning yurak dardi, orzularining badiiy talqinidir. Tahlillar natijasida anglashiladiki, Erkin Vohidov xalq og‘zaki ijodining tush motiviga murojaat qilish orqali insoniyatning ijtimoiy hayot davomidagi turli holatlarini tasvirlaydi. Real hayotda uchraydigan ayrim nohaqliklar, shaxsga nisbatan noto‘g‘ri munosabatni tush orqali tasvirlash bilan xalq dardiga malham izlaydi, ayrim odamlarni insofga chaqiradi. Download 1.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|