O‘zmu xabarlari вестник нууз acta nuuz

Ключевые слова: учитель, образование, педагогическая деятельность, толерантность, эмпатическая способность, 
мотивы успеха, знания, умени.
 
PROFESSIONAL PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS SPECIFIC TO TEACHER'S ACTIVITY 
Annotation 
The article is devoted to the socio-psychological aspects of the development of the ability for self-development in future teachers. 
The article also discusses issues such as psychological foundations, socio-psychological determinants, professional motivations 
formed by teachers, tolerance and empathic abilities that affect the ability to work on oneself in pedagogical activity.
Key words: teacher, education, pedagogical activity, tolerance, empathic ability, motives of success, knowledge, skills. 
 
Boʼlajak pedagoglarning kasbiy tayyorgarligiga 
nazariy, amaliy, metodik yondashish hamda maxsus 
tayyorlashning 
shartlari 
va 
uning 
metodikalarini 
takomillashtirish, 
boʼlajak 
pedagog 
xodimlarning 
muvaffaqqiyati uchun zarur boʼladigan kasbiy bilim, koʼnikma 
va malakalar, mustaqil ishlay olish qobiliyati kabilarni aniqlash 
masalalari 
aytarlicha 
tadqiq 
etilmagan. 
Shu 
bois, 
muvaffaqqiyatli, ijodkor oʼqituvchilarga xos oʼz ustida ishlash 
faoliyatini tarbiyalashning ijtimoiy-psixologik jihatlarini 
aniqlash va uni baholash ilmiy ahamiyat kasb etib, psixologik 
bilimlar tizimini modernizatsiyalash, uni jamiyat talablariga 
integratsiyalash, shuningdek, oʼz ustida ishlash qobiliyatini 
tarbiyalashning psixologik shart-sharoitlarini tadqiq etishga 
qaratilgan yangi psixodiagnostik metodikalarni joriy etish, ilm–
fan taraqqiyotida talaba yoshlar faolligini oshirish hamda 
ularning intellektual salohiyatini oshirishga xizmat qiluvchi, 
ilgʼor innovatsion mexanizmlarni ishlab chiqishni taqozo 
etmoqda, jumladan 2022 yil 11 maydagi PF-134-son “2022-
2026 yillarda xalq taʼlimini rivojlantirish boʼyicha milliy 
dasturni tasdiqlash toʼgʼrisida”gi Farmonlariga binoan 
boʼlgʼusi pedagoglarning oʼz ustida ishlash faoliyatini 
tarbiyalashning ijtimoiy-psixologik jihatlarini tadqiq etish 
ishlarida avvalo, ilgʼor psixodiagnostik metodikalar va 
savolnomalarning rolini oshirish, muammoga oid metodik 
taʼminotni 
modernizatsiyalash, 
yangi 
innovatsion 
yondashuvlarga asoslangan mahalliy metodikalar va shaxs 
soʼrovnomalarini joriy etish va uni yangi sifat darajasiga 
koʼtarishni talab etmoqda.
Tadqiqotchilardan B.I.Sarsenbaeva muvaffaqqiyatli 
oʼqituvchi faoliyatini tadqiq etar ekan, ularga xos boʼlgan 
quyidagi kasbiy psixologik xususiyatlarni ajratadi:
– Аnalitik va konstruktiv fikrlash usuli;
– Hissiy va ixtiyoriy barqarorlik; 
– Stressga chidamlilik va ekstremal sharoitlar va harbiy 
xizmat sharoitlariga tez moslashish;
– Hamdardlik va tolerantlilik;
– Psixofiziologik xususiyatlar; 
–Аkademik qobiliyatga ega boʼlish yaʼni boshqa 
sohalarga oid bilimlardan umumiy xabardorlik; 
– Oʼquvchilarni sevish va hurmat qilish; 
– Yuqori darajadagi pedagogik eʼtiqod (mutaxassislarni 
tayyorlashdagi fidoiylik); 
– Mafkuraviy, siyosiy, axloqiy va intellektual fazilatlar 
uygʼunligi va hokazo.
Yuqoridagi 
tasniflardan 
oʼlaroq, 
boʼlajak 
oʼqituvchilarning shaxsiy hayot yoʼli va kasbiy faoliyatining 
individual uslubi masalalari T.B.Maksimova tomonidan ham 
keng tadqiq etilgan. Muallifning fikricha, oʼqituvchi shaxsidagi 
oʼzini oʼzi yaratish va oʼzini oʼzi tarbiyalash koʼnikmasi, 
keyinchalik unda ijodkorlik sifatlarining oʼsishiga keng imkon 
beradi. Darhaqiqat, oʼqituvchi shaxsidagi ijodkorlik xususiyati 
bu taʼlim – tarbiya jarayonida muvaffaqqiyatni, samaradorlikni 
taʼminlovchi asosiy psixologik mezonlardan biri sanaladi. 
P.V.Kondratevga koʼra, umumoʼrta taʼlim maktablarining 
boʼlajak oʼqituvchilari oʼzlarida quyidagi kasbiy qobiliyatlarni 
shakllantira olgan boʼlishlari kerak: 
1. Bilish qobiliyati;