P. Berdanova, P. Abdalieva, Sh. Oteniyazova Didaktika

Evristikalıq oqıtıw metodın qollanıwda oqıtıwshı tárepinen túrli qurallar járdeminde jańa bilimlerdi izlep tabıw talap etiledi. Oqıtıwshı bilimlerdiń bir bólegin oqıwshılarǵa beredi, qalǵanın bolsa oqıwshılar tapsırmalardı sheshiw procesinde sorawlarǵa juwaplar tabıw tiykarında ózlestiredi, ózleri bilimlerdi óz betinshe iyeleydi. Oqıtıwshı tárepinen qoyılǵan máseleni bir neshe pikirlerge ajıratılıwı, olardı orınlawda oqıwshılardıń izbe-izlikke tiykarlanıwı áhmiyetli metodikalıq tárepi sanaladı. Sonlıqtan bul metod izleniwsheńlik metod dep te ataladı.
Evristikalıq metodtı qollawda oqıtıwshı hám oqıwshılar tárepinen tómendegi háreketler ámelge asırıladı:

Oqıtıwshı xızmetiniń dúzilisi	Oqıwshı xızmetiniń dúzilisi
oqıwshılardı máseleniń mazmunın úyreniwge qatnastırıw; sheshim jobasın anıqlawda pikir júritiw úlgisin kórsetiw; máseleni basqıshlarǵa ajıratıw; -evristikalıq gúrriń	evristikalıq gúrrińde qatnasıw; máseleni sheshiw jobasın alǵa súriw; izleniwsheń háreket usılların iyelew; máseleler sheshiw jolların izlep tabıw

Mashqalalı metodtıń mánisi shınıǵıwlar procesinde mashqalalı jaǵdaylardı jaratıw hám sheshiwden ibarat bolıp, onıń tiykarında didaktikalıq qaramaqarsılıqlar jatadı. Qarama-qarsılıqlardı joq etiw tek ǵana ilimiy biliw jolı menen emes al sonıń menen birge oqıw jolı menen de saplastırıw múmkin. Bul metodtı tómendegi sızılma járdeminde kórsetiw múmkin:

Mashqalalı oqıtıw koncepciyasınıń tiykarǵı túsinikleri «mashqalalı jaǵday», «mashqala», «mashqalanı tabıw» h.t.b. esaplanadı. Sızılmadan ańla ы=итиш ǵanınday,
mashqalalı jaǵday bul metodtıń dáslepki kórinisi esaplanıp, ózinde sub'ekttiń anıq yaki bir bólegin túsinip jetilgen mashqalanı túsindiredi, onı saplastırıw jańa bilimler, usıllar hám háreket kónlikpelerin ózlestiriwdi talap etedi. Eger oqıwshıda qıyınshılıqlardı joq etiw jolların izlep tabıw ushın bashlanǵısh maǵlıwmatlar bolmasa, mashqalalı jaǵday sheshimin ol qabıl etpeydi, yaǵnıy, mashqalanıń sheshimi onıń sanasında sáwlelenbeydi. Pikirlew mashqala mánisin túsinip jetiwi, túsindiriliwi, bar bilim hám kónlikpeler jıyındısı hám izleniw tájiriybesi tiykarında mashqalalı jaǵdaydı qabıl etiw menen baslanadı. Bul jaǵdayda mashqalalı jaǵday mashqalaǵa aylanadı. Hár bir mashqala mashqalalı jaǵdaydıń ózinde payda etedi, biraq, barlıq mashqalalı jaǵday mashqalaǵa aylana bermeydi.
Bul metodtan paydalanıwda mashqala sheshimin tabıwǵa járdem beriwshi baǵdarlar kórsetilmeydi hám shegaralanbaydı. Bul ózgeshelik mashqalalı máselege tán qásiyet. Mashqalada sheshimniń qandaydur parametrleri kórsetilse, ol mashqalalı másele esaplanadı. Hár qanday mashqalalı tapsırma belgili mashqalanı, demek, mashqalalı jaǵdaydı da qamrap aladı. Biraq, joqarıda atap ótilgenindey, barlıq mashqalalı jaǵday mashqala bola almaydı. Insan hár dayım mashqalalı máselelerdi sheshedi. Eger onıń aldında mashqala payda bolsa, onı mashqalalı máselege aylandıradı, yaǵnıy, onıń sheshimi ushın ózindegi bilimler sistemasına tayanadı hám belgili kórsetpelerdi belgilep aladı.
Oqıtıw procesinde mashqalalı metodtı qollawda oqıtıwshı hám oqıwshılar tárepinen tómendegi háreketler ámelge asırıladı:

Oqıtıwshı xızmetiniń dúzilisi	Oqıwshı xızmetiniń dúzilisi
oqıw materialına tiyisli ózgesheliklerdiń usınılıwı; mashqalalı jaǵdaylardı dúziw; mashqalanıń barlıǵın anıqlap beriw; mashqalalı tapsırmalardı proekrlestiriw	oqıw materialı mánisin ańlap jetiliwi; mashqalalı jaǵday haqqında pikirlew; bar bilimler hám tájiriybeni qayta tiklew; mashqalalı máselege ótkeziw; tapsırmanı orınlaw

Izertlewshilik oqıtıw metodın qollawda oqıtıwshı oqıwshılar menen birgelikte sheshiliwi zárúr bolǵan máseleni anıqlap aladı, oqıwshılar bolsa óz betinshe usınılǵan máseleni izertlew procesinde zárúrli bilimlerdi ózlestirip aladı hám onıń sheshimi boyınsha basqa jaǵdaylar menen salıstıradı. Ornatılǵan máseleni sheshiw dawamında oqıwshılar ilimiy biliw metodların ózlestirip izertlewshilik xızmetin alıp barıw kónlikpesi, tájiriybesin iyeleydi.
Oqıtıw procesinde izertlewshilik oqıtıw metodın qollawda oqıtıwshı hám oqıwshılar tárepinen tómendegi háreketler ámelge asırıladı:

Oqıtıwshı xızmetiniń dúzilisi	Oqıwshı xızmetiniń dúzilisi
oqıwshılarǵa oqıw mashqalasın usınıw; oqıwshılar menen birgelikte izertlew máselelerin ornatıw; oqıwshılardıń ilimiy xızmetin shólkemlestiriw	oqıw mashqalaları mánisin ańlap alıw; izertlew mashqalasın oqıtıwshı hám oqıwshılar menen birgelikte ornatıwda aktivlik kórsetiw; olardı sheshiw usılların tabıw; izertleniwshi máselelerdi sheshiw usılların ózlestiriw

Evristikalıq hám izertlewshilik metodları oqıwshılardan dóretiwsheńlik qásiyetke iye joqarı dárejedegi biliw xızmetin shólkemlestiriwshi kónlikpe hám uqıplılıqlarǵa iye bolıwdı talap etedi. Bunıń nátiyjesinde oqıwshılar óz betinshe jańa bilimlerdi ózlestire aladı. Olar ádette joqarı klass oqıwshılarınıń ózlestiriw dárejelerin esapqa alǵan halda belgili jaǵdaylarda qollanıladı.
Didaktikada oqıtıw metodlarınıń binar (eki)lik hám kópbinarlı faktor tiykarında sistemalastırıwǵa bolǵan urınıwlardı da ushıratıw múmkin.
M.I.Maxmudov tárepinen oqıtıw metodları hám oqıw metodları ajıratıladı
М.I.Maxmudovtın` binarlı oqıtıw metodları

Oqıtıw metodları Oqıtıw metodları 1. Axborotlı-ma ǵlıwmatlı. 1. Orınlawshı. 2. Túsindiriwshi. 2. Reproduktiv Produktiv –ámeliy.

3. 
   Kórsetpeli-ámeliy. 3.
   
4. 
   Túsindiriwshi-shaqırıwshı. 4. Bir tárepleme izleniwshi.
   
5. 
   Shaqırıwshı 5. Izleniwshi