P. Berdanova, P. Abdalieva, Sh. Oteniyazova Didaktika

Kórseriw metodı úyrenilip atırǵan ob'ekt háreket dinamikasın ashıp beriwde qol keledi hám sol waqıtta predmettiń sırtqı kórinisi hám ishki dúzilisi haqqında tolıq maǵlıwmat beriwde keń qollanıladı. Tábiyiy ob'ektlerdi kórsetiwde ádette onıń sırtqı kórinisi (forması, kólemi, muǵdarı, reńi, bólekleri, olardıń óz ara qatnasıqları)na itibar qaratıladı, soń ishki dúzilisi yaki ayrıqsha ózgesheliklerin úyreniwge ótiledi. Kórsetiw kóp jaǵdaylarda úyrenilip atırǵan ob'ektlerdiń sub'ekti yaki sızılması járdeminde baqlanadı. Tájiriybeler kórsetiwi bolsa klass taxtasına sızıw yaki oqıtıwshınıń arnawlı zatlar járdeminde kórsetip beriwi esabına ámelge asadı, bunda sol tájiriybe tiykarında jatıwshı principlerdi túsiniw ańsatlasadı.
Predmetler, hádiyse yaki processlerdi tábiyiy halatda kórsetiw jáne de kóbirek didaktikalıq nátiyje beredi, biraq, bunday kórsetiwdi ámelge asırıw hár dayım da
áhmiyetli bola bermeydi. Sonlıqtan oqıtıwshılar tábiyiy predmetlerdi kórsetiwde jasalma ortalıqqa múrajaat etedi (máselen, haywanlar menen haywanat baǵında, túrli ósimlikler menen bolsa ıssıxanalarda tanısıw) yaki jasalma túrde jaratılǵan ob'ektler (maket, model, skelet hám basqalar)dan paydalanıladı.
Bul metod járdeminde oqıtıwshı oqıwshılardı óz betinshe ob'ektlerdi úyreniw, zárúriy ólshew islerin alıp barıw, hádiyselerdiń mánisin ańlap jetiwge bir sóz benen aytqanda aktiv biliw procesine baǵdarlawı lazım.
Illyustraciya kórsetiw metodına tıǵız baylanıslı bolsa da, didaktikada ayrıqsha úyreniledi. Illyustraciya nárse, hádiyseler hám processlerdi olardıń shártli kórinisleri – sızılma, port, súwret, fotosúwret, modeller hám basqalar járdeminde kórsetiwdi usınadı.
Kórsetiw hám illyustraciya metodları óz ara baylanıslıqta bir-birin tolıqtırǵan halda qollanıladı. Eger hádiyse hám processti oqıwshı ulıwmalıq túrde qabıl etiwi zárúr bolsa kórsetiwden paydalanıw, eger hádiyse mánisi hámde onıń elementleri ortasındaǵı baylanısların ańlaw talap etilse illyustraciyaǵa qaratıladı.
Illyustraciyanıń nátiyjesi kóbinshe oqıtıwshı tárepinen kórsetiw texnologiyası qay dárejede ózlestirilgenligine baylanıslı boladı. Kórsetpelerden paydalanıwdıń biliw procesindegi didaktikalıq áhmiyeti úyrenilip atırǵan ob'ekt mánisin tolıq jarıta alıwı menen belgilenedi.
Kórgizbeli metodlardan paydalanıwda nátiyjelilikke erisiw ushın tómendegi shártlerge ámel etiw maqsetke muwapıq:
kórgizbeliliktiń oqıwshılar jası hám rawajlanıw dárejesine sáykes keliwi; kórsetilip atırǵan ob'ektler barlıq oqıwshılarǵa jaqsı kórinip turıwı; kórsetiwde onıń baslanǵısh basqıshı hám tiykarǵı processlerdiń ajıralıp
turıwı; tájiriybeler kórsetiwi maket, zatlar, qurallar yaki tájiriybe sxemasın sızıp
kórsetiw tiykarında shólkemlestiriliwi; kórsetiw hám illyustraciya oqıw materialınıń mazmunı menen uyǵın bola
alıwı lazım.
Ámeliy metodlar oqıwshılar tárepinen ózlestirilgen teoriyalıq bilimler járdeminde olarda ámeliy kónlikpe hám uqıplılıqlardı payda etiwde ayrıqsha áhmiyetke iye.

16 - sızılma. Ámeliy metodlardıń túrleri
Atap ótilgenindey, bul metodlar oqıwshılarda ámeliy kónlikpe hám uqıplılıqlardı qáliplestiriwge járdem beredi.
Shınıǵıw - aqılıy yaki ámeliy (fizikalıq) háreketlerdi orınlaw kónlikpelerin iyelew jolındaǵı kóp márte tákirarlanıwlar bolıp, shınıǵıwsız kónlikpe hámde uqıplılıqlardı qáliplestiriw múmkin emes. Shınıǵıwlar awızeki, jazba, grafikalıq, jámiyetlik-paydalı, fizikalıq hám basqa túrlerge bólinedi.