P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
-§. Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
|
10-§. Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi
Etnos, qabila, elat, millat, til oilalari va guruhlari, xalqaro so‘zlashuv tillari, din, sodda din, mahalliy din, buddizm, xristianlik, islom dini. Aholining etnik tarkibi hududlarda yashovchi etnoslar (yunoncha etnos – «xalq») salmog‘idir. Etnoslar insonlarning tarixan shakllangan, yashash hududi, madaniyati, turmush tarzi bilan o‘zaro farq qiluvchi ijtimoiy gu- ruhlar hisoblanadi. Ularning qabila, elat hamda millat ko‘rinishlari mavjud. Qabila kishilarning eng qadimiy oddiy ijtimoiy uyushmalari hisoblana- di. Ular hozirgi kunda, asosan, Amazoniya, Okeaniya, Afrikaning markaziy hududlarida saqlanib qolgan. Elat esa qabila va millat orasidagi etnik birlik bo‘lib, kam sonli etnoslardan iboratdir. Elatlar, asosan, Osiyo va Afrika davlatlarida mavjud. Yagona tili, hududi, madaniyati, mentaliteti va milliy o‘zligini anglash xususiyatlari yuqori darajada shakllangan, ko‘pchilik holatlarda o‘z siyosiy davlatchilik an’analariga ega bo‘lgan yirik etnoslar millat deb ataladi. Dunyo millatlari orasida vakillarining soni 100 mln. kishidan ortiq bo‘lgan 12 ta (5-jadval), 50–100 mln. kishi bo‘lgan 12 ta, 25–50 mln. kishi bo‘lgan 17 ta millat mavjud. Jahon davlatlari milliy tarkib xususiyatiga ko‘ra, bir millatli (masalan, Yaponiya, Islandiya, Norvegiya), bir millatning boshqalariga nisbatan katta salmoqqa ega bo‘lgan (masalan, AQSH, Fransiya, Turkiya), ikki millatli (masalan, Kanada, Belgiya), kelib chiqishi bir-biriga yaqin millatlardan iborat (masalan, Afg‘oniston, Pokiston), ko‘p millatli (masalan, Hindiston, Indoneziya) davlatlar guruhlariga ajratiladi. Etnos madaniyatining o‘zagi til hisoblanadi. Jahondagi etnoslar tillari- ning o‘xshashligi va qardoshligidan kelib chiqib, 20 dan ortiq til oilalariga birlashtiriladi. Ular orasida hind-yevropa til oilasiga mansub xalqlar soniga ko‘ra yetakchilik qiladi. Jahon aholisining deyarli 1/2 qismi ushbu oila http://eduportal.uz http://eduportal.uz 33 tarkibiga kiruvchi tillarda so‘zlashadi. O‘zbeklar oltoy tillar oilasining turkiy guruhiga mansub millat hisoblanadi. 5-jadval Download 4.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|