P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xalqaro mehnat taqsimoti
|
4-BOB. JAHON XO‘JALIGI
http://eduportal.uz http://eduportal.uz 41 tarmoqlari tayyor mahsulot yaratishga yo‘naltirilgan bo‘lsa, aholiga xizmat ko‘rsatish uchlamchi sektorning asosiy vazifasi hisoblanadi (13-rasm). Jahon iqtisodiyoti sohalari Birlamchi sektor Ikkilamchi sektor Uchlamchi sektor Qishloq xo‘jaligi Undiruvchi sanoat Baliqchilik va ovchilik Qayta ishlovchi sanoat Qurilish Yo‘lovchi transport Bank va moliya xizmatlari Boshqa xizmat ko‘rsatish sohalari 13-rasm. Jahon iqtisodiyotining tarkibiy tuzilishi. Qishloq xo‘jaligi, sanoat va xizmat ko‘rsatish tarmoqlarining iqtisodi- yotda tutgan o‘rniga ko‘ra davlatlarni turli guruhlarga ajratish mumkin. Hozirda jahon davlatlari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish holatiga ko‘ra ag- rar (iqtisodiyotning tarmoq tarkibida qishloq xo‘jaligi salmog‘i yuqori), industrial (iqtisodiyotning tarmoq tarkibida sanoat va qurilish sohalari salmog‘i yuqori) va postindustrial (iqtisodiyotning tarmoq tarkibida xizmat ko‘rsatish, ayniqsa, intellektual soha tarmoqlari salmog‘i yuqori) tiplarga ajratiladi. Shu bilan birga iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi va sanoat sal- mog‘iga ko‘ra agrar-industrial yoki industrial-agrar davlatlar ham ajrati- ladi. Senegal agrar, Braziliya industrial, GFR postindustrial, O‘zbekiston industrial-agrar, Kambodja agrar-industrial davlatlarga misol bo‘la oladi. Jahon xo‘jaligining yagona tizim sifatida rivojlanishi xalqaro mehnat taqsimotiga tayanadi. Xalqaro mehnat taqsimoti deb, ayrim davlatlar xo‘jaligining ma’lum mahsulotlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashishi va bu mahsulotlarni boshqa davlatlar bilan ayirboshlashiga aytiladi. Dav- latlarning xalqaro mehnat taqsimotidagi o‘rniga ularning ijtimoiy-iqti- sodiy taraqqiyoti, iqtisodiy geografik o‘rni xususiyatlari (ayniqsa, den- giz yo‘llariga nisbatan joylashishi), tabiiy resurslari kabi omillar ta’sir ko‘rsatadi. http://eduportal.uz http://eduportal.uz 42 Har bir davlatda xalqaro ixtisoslashuv tarmoqlari, ya’ni eksportga mah- sulot ishlab chiqaruvchi tarmoqlar shakllanadi. Masalan, Yaponiya jahon- dagi radioelektronika, robottexnikasi mahsulotlari, avtomobil va dengiz kemalari eksporti bo‘yicha peshqadam bo‘lsa, Saudiya Arabistoni, BAA, Kuvayt kabi davlatlar yoqilg‘i xomashyosining asosiy eksportyorlari hi- soblanadi. Peru, Zambiya va Kongo Demokratik Respublikasi mis rudasi va tozalangan misni, Burundi va Uganda esa kofe xomashyosini jahon bozoriga ko‘p miqdorda olib kiradi. Aynan xalqaro ixtisoslashuv davlat- larning jahon iqtisodiyotidagi o‘rnini belgilaydi. 1. Jahon xo‘jaligi deganda nima tushuniladi? 2. Xalqaro mehnat taqsimoti nima? 3. Jahon xo‘jaligi qanday sektorlarga bo‘linadi? 4. Xalqaro ixtisoslashuv tarmog‘i deganda nima tushuniladi? Download 4.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|