P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Shahar aglomeratsiyasi
|
11-rasm.
Jahon mintaqalarida urbanizatsiya darajasining o‘zgarishi (% hisobida). Mintaqalar orasida eng yuqori urbanizatsiya darajasi Shimoliy Ame- himoliy Ame- imoliy Ame- rikaga tegishli (82 %). Bu ko‘rsatkich Lotin Amerikasida 81 %, Yevro- pada 74 %, Avstraliya va Okeaniyada 68 %, Osiyoda 50 %, Afrikada 43 % ni tashkil etadi (11-rasm). Jahonning barcha mintaqalarida urba- http://eduportal.uz http://eduportal.uz 37 nizatsiya darajasi davriy ravishda o‘sib bormoqda. Yevropa, Shimoliy Amerika, Avstraliya va Okeaniya hududlarida mazkur ko‘rsatkichning o‘zgarishi nisbatan sekin yuz bermoqda. Osiyo va Afrikada esa aholining tabiiy o‘sishi yuqoriligi, qishloqlardan shaharlarga faol aholi migratsiyasi ta’sirida urbanizatsiya darajasi tez ortib bormoqda. Lekin rivojlanayotgan davlatlarda shahar aholisi soni ortishi soxta urbanizatsiya ko‘rinishida ham kechadi. Soxta urbanizatsiya natijasida yirik shaharlar atrofida zaruriy infratuzilma elementlariga ega bo‘lmagan, qishloqlardan ko‘chib kelgan aholi tomonidan tartibsiz ravishda bunyod etilgan manzilgohlar shakllanadi (12-rasm). Bunday manzilgohlar maydoni ayniqsa Braziliya va Hindistondagi yirik shaharlarda ancha katta. 12-rasm. Soxta urbanizatsiya ko‘rinishlari. Urbanizatsiya jarayoni natijasida nafaqat shaharlar va shahar aholisi soni ortadi, balki shahar manzilgohlari maydoni ham kengayishi yuz beradi. Natijada shahar aglomeratsiyalari va megalopolislar vujudga keladi. Shahar aglomeratsiyasi – turli kattalikdagi shaharlarning ma’muriy, ishlab chiqarish, ijtimoiy aloqalar natijasida birlashuvi hisoblanadi. Mav- jud aglomeratsiyalar bir markazli va ko‘p markazli bo‘lishi mumkin. Megalopolis (yunoncha megalu – «katta», polis – «shahar») deb yirik shaharlar va shahar aglomeratsiyalarining bir-biriga qo‘shilib ketishiga ay- tiladi. Megalopolislarni bir qancha shahar aglomeratsiyalarining yig‘indisi deb ham atash mumkin. Hozirgi vaqtda jahonda 6 ta to‘liq shakllangan megalopolis mavjud (8-jadval). http://eduportal.uz http://eduportal.uz |
