Paradigmalari
Download 365.85 Kb. Pdf ko'rish
|
Маъруза 1
|
Geoaxborot paradigmasi. Zamonaviy dunyoda informatsion davlat va jamiyat
shakllanishi bilan axborot omili geosiyosatning qudratli qurollaridan biriga aylandi. Bizning fikrimizcha, geoaxborot quroli geosiyosat mexanizmlari ichida eng ta’sirchan va xavflisi hisoblanadi, zeroki axborot maydonida barcha uchun yagona bo‘lgan global nazorat mavjud emas.
17 Геополитическая парадигма. https://helpiks.org/8-71622.html 18 Хантингтон С. Столкновение цивилизаций. – ACT, 1996. – C. 26-32. Ta’kidlash joizki, yuqorida keltirilgan zamonaviy paradigmalar orasida geosiyosiy paradigma alohida ajralib, qolgan paradigmalar uning tarkibiy qismini tashkil etadi. Geosiyosiy paradigmani boshqa shaklda ifoda etuvchi konseptual qarashlar ham yo‘q emas. Masalan, siyosiy texnolog, jurnalist E.A. Senshin geosiyosiy konsepsiyalarning quyidagi turlari klassifikatsiyasini taklif etadi: 1. Klassik geosiyosat. Ushbu konseptual qarashda geografik determenizm tamoyili ustuvorlik kasb etadi va unda geosiyosat aktori davlat, hududiy makon esa uning asosiy paradigmasidir. 2. Revizionistik geosiyosat. Bu konsepsiyaga binoan, davlatlar ittifoqi va bloklar geosiyosiy aktorlar hisoblanadi va uning asl mohiyatida mafkuraviy paradigma yotadi. 3. Modernistik geosiyosat. Unga ko‘ra, davlat siyosatini iqtisodiy paradigma belgilaydi. Uning aktorlari esa Transmilliy va nohukumat siyosiy tuzilmalar hisoblanadi 19 .
o‘zgarishlar tez orada boshqa mintaqaga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatish xususiyatiga ega ekanligi bilan ahamiyatga molikdir. SHu boisdan, aksariyat tadqiqotchilar hozirgi davr geosiyosiy jarayonlarini globalizatsiya omili bilan bog‘liq ravishda ko‘rib chiqish zarur, deb hisoblashmoqda. Xususan, Arizona universiteti sotsiologiya maktabi direktori A.Bergesen va Jahon hamjamiyati fondi prezidenti K.Sater fikrlariga ko‘ra, XXI asrda geosiyosat va globalizatsiya o‘rtasida uzviy bog‘liklik vujudga kelmoqda, geosiyosatni amalga oshirish vositalari ham doimiy ravishda o‘zgarib borayotir, shu nuqtai nazardan ham jahon geosiyosiy tizimida qudratli kuchlarning manfaatlari ma’lum bir hududda to‘qnashishi natijasida uning boshqa hududlarga ta’sir etish holatlari ham o‘z-o‘zidan namoyon bo‘lmoqda 20 .
maqsadga muvofiq bo‘ladi. “Geosiyosiy globalizm”ning mohiyati shundan
19 Сеньшин Е.А. Эволюция геополитических парадигм в трансформирующемся мире // Известия Уральского государственного университета. Сер. 3, Общественные науки. № 48, вып. 2. 2007.– С.60-61. 20 Bergesen A. Suter Ch. The Return of Geopolitics in the Early 21 st Century: The Globalization/Geopolitics Cycles / The Return of Geopolitics. World Society Foundation Zurich, Switzerland, 2018. – P.7.
iboratki, globalizm geosiyosiy xususiyat kasb etadi, uning asl zamirida geosiyosiy maqsadlar yashirin bo‘ladi. O‘z navbatida, zamonaviy geosiyosat mintaqalarda neft, gaz va boshqa tabiiy resurslar uchun kurash, axborot va savdo urushi singari omillarni o‘z ichiga olgan yangi davr geosiyosiy jarayonlari bilan ham to‘lib bormoqda. Geosiyosatning zamonaviy paradigmalarini tahlil etar ekanmiz, muhim ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan konseptual qarashlarni ham qalamga olishimiz lozim bo‘ladi. Xususan, shunday konsepsiya sirasiga Aerokratiya (Havo makoni) va Efirokratiyani (Kosmos makoni) kiritish mumkin. Innovatsion strategik aviatsiyaning taraqqiy etishi, yangi yadroviy qurollarni fazoviy sinovdan o‘tkazishga urinishlar hamda shu orqali geosiyosiy istiqbolni tasavvur etish singari omillar Aerokratiya va Efirokratiyani dolzarb xususiyatini aks ettirmoqda. Bizning fikrimizcha, shu omillar o‘laroq, istiqboldagi geosiyosatda Heartland yoki Rimland modellaridan ko‘ra, “Airland” modeli ustuvor o‘rin egallaydi. “Airland” formulasining mohiyatini quyidagicha tasvirlashimiz mumkin: “Kim Heartland
Download 365.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|