Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография
Download 0.55 Mb.
|
978-5-8050-0674-7 (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- ramziylik, ramziylik , meyoriylik bilan toyingan
|
mexanik yo'l - bu hodisalar yuqorida aytib o'tilganidek, bir-biridan "o'stirilgan". Bunday holda, biz bir-biriga hech qanday tarzda kamaytirilmaydigan qarama-qarshiliklar bilan shug'ullanamiz ;
komplementarlik usuli bu qarama-qarshiliklar o'rtasida "to'ldiruvchilik" munosabatlari ko'rinishidagi ma'lum bog'lanishlarni o'rnatishni nazarda tutadi, uning mohiyatini to'lqin-zarracha ikkilik muammosiga nisbatan V. Geyzenberg go'zal ifodalagan: ikkala rasm - to'lqin va korpuskulyar - "Bir-biringizni istisno qiling, chunki ma'lum bir ob'ekt bir vaqtning o'zida zarra bo'la olmaydi. va to‘lqin... Lekin ikkala rasm ham bir-birini to‘ldiradi” [86, b. 29]; dialektik usul qarama-qarshi yoki qarama-qarshi hodisalar uchun umumiy qonuniyatlarni topish tamoyiliga asoslanadi . Eng maqbul, albatta, oxirgi usul. Dialektika "jonli voqelikni bir butun sifatida qamrab olishga qodir bo'lgan yagona usul " [253, p. 617]. Uning o'zagi yuqorida muhokama qilingan chuqur integratsiyalashgan qonunlar va tamoyillardan iborat. Dialektik va bir-birini to'ldiruvchi yondashuvlar qutbli qarama-qarshiliklarning birga yashashiga imkon beruvchi "muvozanatli fikrlash" ning namoyon bo'lish shakllari deb ataladi [494]. "Anti-Leontiev" mulohazasining asosiy kamchiligi tashqi va ichki faoliyat o'rtasidagi dialektik aloqani buzishga urinishdir, bu A. N. Leontievning fikriga ko'ra, ikki xil tomon emas, balki yagona inson faoliyatining mavjudligi shakllari [241]. . o'rganishning samarali kontseptsiyalarining rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi . Misol uchun, biz qiziqishning pasayishi sababini taxmin qilamiz 1960—70-yillarda grammatik oʻrganish. uning texnik va texnologik omillarining yetarlicha hisobga olinmaganligi ham unchalik katta bo'lmagan . Ularning pedagogik mohiyati to'liq ochib berilmagan, bir-biridan ajralgan turli xil hodisalar bo'lgan pedagogik, psixologik , texnik va texnologik tarkibiy qismlarning haqiqiy integratsiyasi mavjud emas edi. O'quv ma'lumotlarini o'zlashtirish jarayoniga psixologik talablarni ustuvor hisobga olish printsipi ustunlik qildi . Psixologik tuzilmalarning ahamiyatini mutlaqlashtirish , asosan, "inson omili" ni noto'g'ri tushunish - inson va mashina o'rtasidagi munosabatlarning ajralmas xususiyati paradoksal natijaga olib keldi: psixologik tomonga haddan tashqari e'tibor qaratishga qaramay, o'qitish mavzusi dasturlashtirilgan ta'limning noqulay tizimidagi "tishli" edi. Aslida u sub'ekt emas edi , u bo'lish uchun motiv va maqsadlar bo'lishi kerak. Dasturlashtirilgan ta'lim sub'ekti faoliyatni qisqartirilgan (operatsion) shaklda amalga oshirdi. aqliy retseptorlar ishiga qisqartirgan xulq-atvor psixologiyasi talablariga muvofiq aqliy jarayonlar harakati mantiqining gipertrofiyalangan ko'payishiga olib keldi. yaxlit ta'lim faoliyatini yo'q qilishga . Shunisi e'tiborga loyiqki, dasturlashtirilgan o'qitish samaradorligi , uni qo'llash jarayonida faoliyat kontseptsiyasining elementlariga e'tibor berila boshlaganida sezilarli darajada oshdi. Biroq, uning asosida yotgan, insonning o'rganishning murakkab tabiatini inkor etuvchi, o'rganishdan ancha uzoqroq bo'lgan va insonning ichki va tashqi faoliyatining tarkibiy qismlarini o'zida mujassam etgan xulq-atvor g'oyasi shu qadar kuchli "mening" bo'lib chiqdiki, u shunga qaramay " ta’lim tizimiga putur yetkazadi” . Dasturlashtirilgan ta'limning bevosita davomchisi modulli ta'limdir. Faoliyat yondashuviga e'tibor bermaslik tajribasi bu erda aniq hisobga olinadi, u asosan tizim-faoliyat tushunchalariga asoslanadi . Dizayn jarayonini tahlil qilish, 72 modulli o'qitishni tashkil etish va qo'llash, tadqiqotchilar uning tizimliligini ta'kidlaydilar (o'quv muhitini o'ziga xos tashkil etish, bilimlarni uzatish usullarini tanlash, o'quv jarayonini kuzatish va boshqarish usullari). Faoliyat yondashuvi haqida aytilganlardan xulosa qilishimiz mumkinki, u pedagogik va ishlab chiqarish omillarining integratsiyasini tahlil qilishda muhim uslubiy vosita, tushuntirish tamoyiliga aylanishi mumkin . Darhaqiqat, biz yana bir bor ta'kidlaymizki, sanoatning ob'ektiv mavjudligi insonning asosiy kuchlari, inson psixologiyasining ochiq kitobidan boshqa narsa bo'lmasa, buning aksi ham mumkin: insonning asosiy kuchlari sanoatning ob'ektiv mavjudligini bilvosita o'z ichiga oladi. Mavzu allaqachon inson faoliyatining rag'batlantiruvchi tarkibiy qismini o'z ichiga oladi. Inson yalang'och bo'lib tug'iladi, lekin u kiradigan dunyo umuman yalang'och cho'lga o'xshamaydi, uni ob'ektiv ravishda tuzadigan ramziylik, ramziylik , me'yoriylik bilan to'yingan . Pedagogik integratsiya omillari Pedagogik integratsiya omillari uning asoslarining hosilalari sifatida ishlaydi. Agar asoslar integratsiya jarayonlarini amalga oshirishning potentsial imkoniyatlarini aniqlasa (yoki tushuntirsa), unda omillar ularga bevosita ta'sir qilishi mumkin. "Omillar , - deb ta'kidlaydi A. Ya. Nain, - har qanday hodisaning amal qilish jarayoni bilan bevosita bog'liqdir. Eng umumiy ma'noda "omil " u yoki bu rivojlanish jarayoniga ta'sir qilishning faol elementi sifatida ishlaydi ..." [287, p. 43]. "Omil" tushunchasi ilm-fanda , shu jumladan birlashtiruvchi hodisalarni tavsiflashda juda keng qo'llaniladi. Masalan, A. N. Averyanov tizim hosil qiluvchi tashqi va ichki omillarni belgilaydi [2]. V. I. Nikolaev va V. M. Bruk tizimni yaratuvchi va tizimni buzuvchi omillarni tavsiflaydi [295]. Tadqiqotchilar ilm-fan rivojining zamonaviy bosqichining "eng muhim xususiyatlari" ni: ilmiy bilimlarni dialektizatsiya va nazariylashtirishning chuqurlashishi, uni rasmiylashtirishning kuchayishi, bilimlarning kuchayishi bilan bog'liq bo'lgan " integral omillar" mavjudligiga dalolat beradi. fanni matematiklashtirish, ekologlashtirish va kosmizatsiyalash [107, b. 54-55]. Ilmiy integratsiyaning tashqi va ichki omillarini B. M. Kedrov, P. V. Smirnov va B. G. Yudinlar ajratadilar. « Fanlarning o‘zaro bog‘liqligi , — deb yozadi ular, — birinchi navbatda, ikkita asosiy omilga bog‘liq. Ulardan birinchisi ijtimoiy yaxlitning turli ehtiyojlarini, uning alohida elementlarini, xususan ... sanoat, qishloq xo'jaligi, boshqaruv va boshqalar ehtiyojlarini ifodalaydi. fanning o'zi. " Tashqi (tashqi ilmiy) omillarning mazmuni amaliyotning talab va talablari bilan, ichki (ichki ilmiy) omillar esa fanlarning o‘z ehtiyojlari bilan belgilanadi [270, b. 3]. Har ikki turdagi omillar pedagogik asarlarda ham uchraydi. Shunday qilib, G. I. Baturina " Pedagogika fani va amaliyotida integratsiya jarayonlarining ob'ektiv omillari" ni tavsiflab , bir qator tashqi ilmiy omillarga ishora qiladi: maktabning, ta'lim tizimining ijtimoiy funktsiyalarining kengayishi; yaxlit ta'lim jarayonini yaratish zarurati . Shaxsni shakllantirish jarayonini maqsadli boshqarishning ilmiy asoslangan tizimini yaratish talabida uning ichki xarakteridan dalolat beruvchi lahzalar mavjud [24]. Pedagogikada bilim integratsiyasining fan ichidagi va tashqi ilmiy omillarining butun tizimi V.I.Zagvyazinskiy tomonidan qurilgan [143, 147]. Birinchilar qatorida u pedagogika fanining rivojlanishidagi quyidagi tendentsiyalarga ishora qiladi : analitik tadqiqot jarayonida keng ko'lamli empirik material to'planishi uni yagona nazariy nuqtai nazardan tushunishni talab qiladi; "tarmoqli" pedagogikaning rivojlanishi aniq sharoitlarda shaxsni shakllantirish nazariyasi va metodologiyasini ishlab chiqish uchun asos bo'la oladigan umumiy, o'zgarmas asoslarni aniqlashni talab qiladi; pedagogikaning nafaqat ob'ektini, balki predmetini ham o'zgartirish (ular tobora yashirin, chuqurlashmoqda, aniqlash va ulardan foydalanish qiyin bo'lgan jarayonlar) ko'plab fanlarning qoidalari va usullaridan foydalanishni talab qiladi ; pedagogika fanining ierarxik tuzilishi, uning yetakchi tushunchalari va kategoriyalari haqida bosqichma-bosqich tushuncha mavjud. Tashqi ilmiy omillarning roli pedagogik amaliyotning quyidagi talablari bilan amalga oshirilishi mumkin: kompleks yondashuvni amalga oshirish , jumladan, oila va jamoatchilikni yosh avlod tarbiyasiga jalb qilish; mehnat jamoalarida tarbiyaviy ishlarni kuchaytirish; xususiy, "bo'lim" tavsiyalarini umumlashtirilgan nazariy pozitsiyalar bilan almashtirish , pedagogik jarayonni tizimli tahlil qilish ; umumta'lim maktablarida o'qitish va tarbiyani yaxshilash yo'llarini izlash. Shunday qilib, ilmiy va pedagogik adabiyotlarda ham omillar, birinchidan, amaliyot ehtiyojlarini, ikkinchidan , zamonaviy fanning rivojlanish tendentsiyalari va xususiyatlarini aks ettiradi. Shuning uchun integratsiyaning umumiy va xususan pedagogik integratsiyaning fandan tashqari va fan ichidagi omillari mavjudligi haqida gapirish mantiqan to'g'ri keladi. Pedagogik integratsiya omillari pedagogik bo'lmagan va to'g'ri bo'lgan dinamik tizimni tashkil qiladi pedagogik komponentlar . Nopedagogik omillar ijtimoiy yaxlitlik va uning nopedagogik tarkibiy qismlari rivojlanishining talab va xususiyatlarini (tentsiyalari, yo'nalishlari va boshqalar) ifodalaydi , ta'lim nazariyasi va amaliyoti sohasida integratsiya jarayonlarining mavjudligi va amalga oshirilishini boshlaydi. Haqiqatan ham pedagogik omillar pedagogikaning ijtimoiy voqelik sohasi sifatida rivojlanishining ehtiyojlari va xususiyatlarini (tentsiyalari, yo'nalishlari va boshqalar) aks ettiradi , ular ta'lim nazariyasi va amaliyoti sohasida integrativ jarayonlarning mavjudligi va amalga oshirilishini belgilaydi. Pedagogikdan tashqari va to'g'ri pedagogik omillar, o'z navbatida, tashqi ilmiy va fan ichidagi omillarga bo'linadi . Birinchisi ijtimoiy faoliyat sohasida, shu jumladan pedagogik , ikkinchisi - ilmiy bilimlar, shu jumladan ilmiy va pedagogik sohalarda paydo bo'ladi va shakllanadi. Tashqi ilmiy va fan ichidagi omillarga tizimni yaratuvchi va tizimni buzuvchi omillar kiradi. Ijtimoiy tizimlar rivojlanishidagi negentropik momentni ifodalovchi tizim yaratuvchi omillar bevosita integratsion komponentni o'z ichiga oladi va shu bilan bevosita ta'sir qilish qobiliyatiga ega . integrativ-pedagogik jarayonlarni ishlab chiqish va amalga oshirish. Tizimni buzuvchi omillar , aksincha, ijtimoiy tizimlar rivojlanishining entropik tomonini - ularning tartibsizlik va tartibsizlik holatiga harakat qilish momentini ifodalaydi . Ularning integrativ-pedagogik jarayonlarning rivojlanishiga ta'siri bilvosita xarakterga ega va tizimning salbiy holatga ma'lum ijobiy reaktsiyasi sifatida "aksincha" formatida amalga oshiriladi . Mazmun jihatidan pedagogik integratsiya omillari ijtimoiy amaliyot va fanning umumiy hamda pedagogik amaliyot va xususan, fanning ijobiy va salbiy xarakterini rivojlantirishning muayyan ehtiyojlari, tendentsiyalari, xususiyatlarini ifodalaydi. Funktsional jihatdan ular pedagogik integratsiyaning mavjudligi va amalga oshirilishi uchun belgilovchi va shartli moment sifatida xizmat qilishga chaqiriladi . Jadvalda. Pedagogik integratsiya omillarining 1 guruhi ajratilgan. 1-jadval Pedagogik integratsiya omillarining tasnifi
Jadvalning oxiri. 1
Keling, omillarning ajratilgan guruhlarini batafsil ko'rib chiqaylik. Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||