Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

Potensial integrativ-pedagogik qonuniyatlar , aslida, pedagogik qonuniyatlarning butun majmuidir: ­ularning har biri mavjud bo'lgan muayyan aloqalarning ifodasi bo'lgan 150
undagi birlashtiruvchi jarayonlar oqimiga ta'sir ko'rsatishga qodir . ­Ushbu turdagi naqshlar pedagogik naqshlarning deyarli har qanday tasnifida o'zini namoyon qiladi ­. Shunday qilib, I.P.Podlasy tasnifi quyidagi ­o'rganish naqshlarini o'z ichiga oladi [321]:
a) o'quv natijalari qo'llaniladigan usullarga bog'liq;
b) ta'lim natijalari mashg'ulot davomiyligiga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir ;­
v) takrorlashlar soni ­mashg'ulot unumdorligiga kuchli ta'sir qiladi.
Amalga oshirilgan integrativ-pedagogik qonuniyatlar ­- bu pedagogikadagi muayyan birlashtiruvchi jarayonlarning ma'lum tomonlari ­turli darajadagi jiddiylik ­- fanlararo aloqalar, o'zaro bog'liqliklar ­, uzluksizliklarda namoyon bo'ladigan qonuniyatlardir.
Haqiqiy integrativ-pedagogik qoliplar integrativ-pedagogik tushunchalar doirasida aniqlangan qoliplardir. Demak, kasb-hunar ta’limi mazmunini integratsiyalash qonuniyatlari tizimi barpo etilmoqda [35]. L. D. Fedotova boshlang'ich kasb-hunar ta'limining ­integratsiyalashgan mazmunining didaktik tizimining qonuniyatlarini ta'kidlaydi ­[409]:

1. 
   boshlang'ich kasb-hunar ta'limi mazmunining integratsiyalashuvi va tabaqalanishining kasbiy shartliligi ;­
   
2. 
   boshlang'ich kasb-hunar ta'limi mazmuni ­bilan shaxsning shakllanishi va rivojlanishi o'rtasidagi bog'liqlik;
   
3. 
   boshlang'ich kasb-hunar ta'limi mazmunidagi integratsiya va differentsiatsiyaning birligi ­.
   

Xususiy pedagogik nazariyalar va tushunchalar darajasida ­ta'lim nazariyasida allaqachon taqdim etilgan naqshlarga o'xshashlik yo'li bilan naqshlarni chiqarish holatlari mavjud. Masalan, " ­o'quv ­jarayonini samarali qurish qonuniyatlari" yaxlit pedagogik jarayonning qonuniyatlari asosida quriladi .
jarayoni [19]. Shu sababli, ushbu tadqiqot doirasida biz ­integratsiyalashgan ta'limni samarali qurishning quyidagi modellarini shakllantirish imkoniyatini tan olishimiz mumkin:
a) integratsiyalashgan ta'limning vazifalari va mazmuni ­jamiyat ehtiyojlari bilan belgilanadi;
b) integrallashgan ta'lim samaradorligi, agar uning mazmuni barcha vazifalarni hal qilishga imkon bersa, ilmiy, tizimli va izchil o'rganilsa, atrofdagi hayot bilan bog'liq bo'lsa, ta'minlanadi;
v) integral ta'limning vazifalari va mazmuni bevosita o'quvchilarning real ta'lim imkoniyatlariga bog'liq va hokazo.
Yuqorida qayd etilgan integral-pedagogik qonuniyatlarning barchasi ­mahalliy xususiyatga ega: ular pedagogik faoliyatning alohida tarmoqlari va turlariga taalluqlidir. Savol tug'iladi: pedagogik integratsiyaning ­invariant naqshlarini olish mumkinmi ? Hozirgi vaqtda bunday naqshlarni aniqlashning ba'zi usullarini taxminiy belgilash imkoniyati mavjud .­
Bu, birinchi navbatda, umumiy integratsiya, xususan, pedagogik integratsiyaning qonuniyatlarini (qonunlarini) ajratib ko'rsatish tajribasini hisobga oladi. Masalan, ichida. P . Kuzmin borliq sifatlarini ikki baravar oshirish, uni umuminsoniy integratsiya qonuni darajasiga ko‘tarish qonunini shakllantiradi ­: “... biz evolyutsiya zinapoyasiga qanchalik baland ko‘tarilgan bo‘lsak, o‘rganish uchun qanchalik katta va murakkabroq ob’ektlarni qabul qilsak, shunchalik ko‘p va ko‘p bo‘ladi. Sifatli muhim aniqlikning ikkita qatorining mavjudligi va mavjudligi aniq ­: qism va butun, "element" va jamilik ­, ob'ekt va tizim, individual va tur va boshqalar. [229, b. 260-261].
Bugungi kunga qadar ­pedagogikada umumiy integrativ qonunning bevosita formulalari topilmagan. Shu bilan birga, unga umuman yoki hech bo'lmaganda uning asosiy ­qismlariga (pedagogik jarayon va pedagogika faniga) tegishli bir qator qoidalar mavjud bo'lib, ular ­etarlicha kuchli integrativ salohiyatga ega. Bu ­, masalan, A. S. Makarenkoning taniqli pozitsiyasiga taalluqlidir - "odam ­qismlarga bo'linib tarbiyalanmaydi" [255]. Uning asosida 152 ga ega bo'lgan pedagogik integratsiyaning qonuniyatlarini shakllantirish mumkin­
umumlashtirishning ancha yuqori darajasi. Qonunlar va qonuniyatlarning og'zaki ta'riflari ­turli xil mantiqiy sxemalar yordamida tuzilishi mumkinligini hisobga olsak ("agar ... keyin ...", "nima ... bu ...", "agar va faqat keyin. qachon"). ­shuningdek, tasdiqlovchi mulohazalar [321] yordamida ­ushbu qonuniyatlarni shakllantirishning quyidagi variantlari ehtimoldan yiroq: “Agar taʼlim qisman xarakterga ega boʻlsa, u parchalanuvchi, demak, unumsiz boʻladi” ­; “ Ta’lim jarayonida shaxsning integrativ-yaxlit tabiati qanchalik ko‘p e’tiborga olinsa, uning natijalari shunchalik samarali bo‘ladi”; ­"Shunda va shundan keyingina to'liq integral ta'lim sodir bo'ladi, uning predmeti inson ­o'zining ichki va tashqi aloqalari va munosabatlarining barcha boyligida ­, o'zining haqiqiy, dolzarb va potentsial jamida ­, shu jumladan "mehnat faoliyati" bilan bog'liq bo'ladi. ” va “faqat ma’lum pedagogik ta’sir, qobiliyat, ­imkoniyatlar, qiziqishlar, ehtiyoj va istaklar bilan shakllangan” va hokazo.
Pedagogik integratsiyaning invariant qonuniyatlarini aniqlashning yana bir usuli ­pedagogik qonuniyatlarni (qonunlarni) tasniflashda mavjud tajribadan foydalanishni nazarda tutadi . ­Bu yana ancha yuqori darajadagi umumlashtirishga ega bo'lgan qonuniyatlarga taalluqlidir , masalan, ­ta'limni keng ma'noda amalga oshiradigan pedagogik jarayonning birinchi namunasi : "Yaxlit pedagogik jarayon, uning maqsadi, vazifalari, mazmuni, shakllari va usullari quyidagilar bilan belgilanadi. jamiyatning ­ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlari, ­uning mafkurasi va siyosati. Ushbu qonuniyatning minimal o'zgarishi orqali ­biz chinakam o'zgarmas xususiyatga ega bo'lgan pedagogik integratsiyaning yana bir qonuniyatini shakllantiramiz : "Pedagogik integratsiya ­jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlari, uning mafkurasi va siyosati bilan belgilanadi ". ­Ammo bu erda bir narsani hisobga olish kerak: biz shaxsni rivojlantirish, shakllantirish va shakllantirishga qaratilgan pedagogik integratsiya haqida gapiramiz. Bu esa quyidagi qonuniyatning mavjudligi imkoniyatini taklif qilish imkonini beradi : “Pedagogik integratsiya, uning maqsadi, vazifalari, mazmuni, shakllari va usullari ­shaxs, individ va tur sifatida shakllanayotgan, rivojlanayotgan va shakllanayotgan shaxsning ehtiyojlari bilan belgilanadi . ­"
Invariant integrativ-pedagogik naqshlarni aniqlashning yana bir usuli bu ­integratsiyaning ichki komponentlari o'rtasidagi barqaror bog'liqliklardan evristik shartlar sifatida foydalanishdir. ­Masalan, integratsiyaning mohiyati ­elementlarning universallashuvi va ­ular orasidagi aloqalarning uyg'unlashuvining ikki tomonlama jarayoni sifatida namoyon bo'lishidan kelib chiqqan holda [491], universallashtirish va uyg'unlik jarayonlarining birligi va o'zaro bog'liqligi kabi qonuniyatni keltirib chiqarish mumkin ­. pedagogik integratsiyani amalga oshirish. Shu bilan birga, universallashtirish ­birlashtiriladigan qismlarning profil kompetensiyasining kengayishi bilan bog'liq, uyg'unlik esa ­ushbu qismlarning izchilligi, mutanosibligi va muvozanati darajasining oshishi bilan bog'liq.
Invariant guruhga ­umumiy ilmiy-pedagogik kategoriya sifatida integratsiyaning konstitutsiyaviy xususiyatlaridan kelib chiqadigan qoliplarni ham kiritish mumkin. ­Natijada, masalan, ­pedagogik integratsiya jarayonida integratsiya va parchalanish jarayonlarining birligi va o'zaro bog'liqligi kabi qonuniyatlarni olish mumkin; pedagogik integratsiyaning protsessual va natijaviy tarkibiy qismlarining birligi va o'zaro bog'liqligi ; ­pedagogik integratsiyani amalga oshirishda qismlarning va butunning birligi va o'zaro bog'liqligi va boshqalar.­
Shunday qilib, pedagogik integratsiyaning qonuniyatlarini aniqlash ularning integrativ ­-pedagogik hodisalarni (umumiy, xususiy, o'ziga xos integrativ -pedagogik qonuniyatlar) qamrovining kengligini va ­ulardagi integrativ tamoyilning dolzarbligini ­hisobga olish asosida mumkin. ­(potentsial, aktuallashtirilgan, dolzarb integrativ-pedagogik naqshlar). Ularga qo'shimcha ravishda, ­pedagogik integratsiyaning barcha turlarining eng muhim ma'nolarini to'playdigan va ­umuman olganda pedagogik voqelikning barcha darajalari va sohalari uchun ahamiyatli bo'lgan invariant integrativ-pedagogik naqshlarni ajratib ko'rsatishga ruxsat beriladi. ­Integrativ-pedagogik qonuniyatlarni aniqlashning asosiy usuli ­analogiya usulidir.

3. 
   Pedagogik integratsiya morfologiyasi:
   tashuvchilari, darajalari, tarkibiy qismlari, yo'nalishlari,
   turlari, turlari, shakllari.
   

Pedagogik ishlarda morfologiya tushunchasi va uning hosilalari tobora ortib borayotgan o'rinni egallaydi. Masalan, S. A. Novoselov "muqobil morfologik ma'lumotlar to'plami" toifasini kiritadi. U, shuningdek, muammolarni hal qilishning morfologik yondashuvi g'oyasining mazmunini tushuntirib beradi, bu "yechimni topishning kombinatoryal printsipi ­, bilimning ma'lum elementlarini birlashtirish va shu bilan yangi bilimlarni olish imkoniyati" [297, p. 233]. G. N. Serikov ­ta’kidlaydiki, “har qanday tizim o‘ziga xos morfologiyasi bilan tavsiflanadi”, bu tizimning “barcha elementlar to‘plami”dir [366, b. 17]. Agar ma'lumotlarning morfologik muqobil to'plami (morfologik tahlil) tizimli yondashuvning texnologik jihatini ifodalasa, u holda, biz ko'rib turganimizdek, ikkinchi holatda, biz, aslida, ma'lum bir tizimning tarkibi haqida gapiramiz.
Ushbu tadqiqot doirasida morfologiya tushunchasi ­pedagogik integratsiyaning tarkibiy-komponent va paradigma-tipologik komponentlari majmuini qamrab oladi. Pedagogikadagi birlashtiruvchi jarayonlarning ­tizim-komponent xususiyatlarini aniqlash tajribasiga asoslanib, yetarlilik va zaruriyat tamoyili ­[43, 267, 399 va boshqalar] pedagogikaning eng muhim tarkibiy qismlarini birlashtiruvchi modelni qurish mumkin. integratsiya: tashuvchilar, darajalar, tarkibiy qismlar, yo'nalishlar, turlar, turlar, shakllar.
deyarli barcha sub'ektiv va ob'ekt komponentlari ­pedagogik integratsiyaning tashuvchisi bo'lishi mumkin ­. Shunga ko'ra, sub'ekt va ob'ekt tashuvchilar farqlanadi.