Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар
YOSH O‘QUVCHILAR ORASIDA O‘QISHNING PSIXOLOGIK JIHATI
Download 3.75 Mb. Pdf ko'rish
|
10.Pedagogika yonalishi 3 qism
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
10
YOSH O‘QUVCHILAR ORASIDA O‘QISHNING PSIXOLOGIK JIHATI Muxtorova Nilufar Sultonovna Navoiy shahar 13- maktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi Telefon: +998(93) 433 03 30 munismalikam@gmail.com Annotatsiya: Ushbu maqolada yosh o‘quvchilar orasida o‘qishning psixologik jihati, nutqiy kamchiliklar va ularni bartaraf etishdagi choralar haqida aytib o‘tilgan. Kalit so‘zlar: badiiy o‘qish san’ati, nutq, badiiy talaffuz qilish, qobiliyat, anatomik, fiziologik, diskursiv fikrlash. Nutqning ekspressivligini o‘rgatish maktab sharoitida badiiy o‘qish san’ati sifatida qaraladi, chunki og‘zaki nutq madaniyatini va adabiyotni vizual o‘qitish madaniyatini oshirish usullaridan biri sifatida qaraladi, chunki bu badiiy asarni majoziy tahlilini chuqurlashtirishga olib keladi va yozuvchining mahoratini ochib beradi. O‘tgan asrda va sovet ta’lim tizimlarida har kimga faqat mantiqiy o‘qishni o‘rgatish kerak deb ishonilgan. Emotsional-majoziy o‘qish mahorati hamma uchun mavjud emas edi va shunga ko‘ra, hamma ham unga o‘qitilmagan. Shu munosabat bilan, ifodali o‘qish qobiliyati bormi, matnni badiiy talaffuz qilish qobiliyati bormi yoki bunday faoliyat har kimga xosmi degan savol tug‘iladi. Ushbu savolga javob berish uchun, psixologiya nuqtai nazaridan, iste’dod, qobiliyat, qobiliyat, temperament va sezgi kabi tushunchalar qanday paydo bo‘lganligini ko‘rib chiqing. Ifodali o‘qishning asosiy prinsipi o‘qilayotgan narsaning g‘oyaviy va badiiy ma’nosiga kirib borishdir. biror asarni o‘qishga tayyorgarlik ko‘rayotganda, o‘qituvchi uni diqqat bilan o‘qiydi, mazmunini o‘rganadi, o‘zi uchun bu asar g‘oyasi nima ekanligini, uning sabablari, hayot hodisalari doirasi haqida gapirishni, voqealar qanday tartibda taqdim etilishini, qanday odamlar harakat qilishini tushunadi. Zamonaviy psixologlar har kimning qobiliyatlari har xil ekanligini inkor etmaydi, lekin ular tug‘ma emas, chunki anatomik va fiziologik xususiyatlardan (inson rivojlanishiga moyil bo‘lgan narsalardan) farqli o‘laroq, ular rivojlanishning natijasi bo‘lib qolmoqda. Ular nafaqat har qanday faoliyat jarayonida paydo bo‘ladi, balki juda muhim bo‘lgan narsa bir xil faoliyat davomida yaratiladi. Shunday qilib, agar biz barcha bolalarni o‘qishni muntazam ravishda o‘rgatsak, ularning qobiliyatlari paydo bo‘lib rivojlana boshlaydi. Badiiy ijodning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u bilan har qanday aloqalar, shu jumladan asarlarni ifodali o‘qish intuitiv idrokga asoslangan. Zamonaviy psixologiyada sezgi - bu hech bo‘lmaganda ichki nutqda og‘zaki ravishda shakllantirilgan diskursiv fikrlashdan farq qiluvchi aqliy faoliyatning maxsus turi. Agar diskursiv fikrlash “ongning yorqin joyida” bo‘lsa, I.P. Pavlov, keyin intuitiv fikrlash ushbu “nuqta” dan tashqarida sodir bo‘lgan jarayonlar bilan bog‘liq. Ushbu jarayonlar o‘zlarini ongli ravishda boshqarishga imkon bermaydi, shuning uchun bunday fikrlashning natijalari kutilmaganda va kutilmagan bo‘ladi. Ammo bu faqat ko‘rinadigan hodisa, chunki to‘satdan intuitiv fikrlash uzoq va qizg‘in aqliy mehnatdan, o‘ziga xos tayyorgarlik jarayonidan iborat. Shunday qilib, bu jarayon pedagogik ta’sir ob’ekti hisoblanadi. Shunday qilib, ifodali o‘qish mahoratini shakllantirish qisman yosh o‘quvchining psixologik xususiyatlariga bog‘liq. Ammo bu qobiliyat fikrlash, tasavvur va hissiy sezgirlik kabi eng muhim aqliy jarayonlarning rivojlanishiga ko‘proq hissa qo‘shadi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Черкасов В.А. формирование навыка выразительного чтения у младших школьников на уроках литературного чтения. Белгород 2018 |
