Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар
YOSHLARNI INFORMATSION-PSIXOLOGIK XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH
Download 3.75 Mb. Pdf ko'rish
|
10.Pedagogika yonalishi 3 qism
- Bu sahifa navigatsiya:
- Amaliyotchi psixologi +998934287837 Annotatasiya
- Kalit so‘zlar.
|
10
YOSHLARNI INFORMATSION-PSIXOLOGIK XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH VA ULARNING SALBIY INFORMATSION-PSIXOLOGIK TA’SIRLARDAN HIMOYALASH Akbarova Umidaxon Valiyevna Andijon viloyati Baliqchi tumani 6-son Davlat ixtisoslashtirilgan umumta’lim maktab internati Amaliyotchi psixologi +998934287837 Annotatasiya: Maqolada mamlakatimiz yoshlarining informatsion-psixologik xavfsizligini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadigan axborotlardan foydalanish ko‘nikmalari ko‘rsatib o‘tilgan. Kalit so‘zlar. Axborot xavfsizligi, mafkuraviy immunitet, yoshlar, yoshlar siyosati, ta’lim, tarbiya, ijtimoi-psixologik xavfsizlik Oʻzbekiston Respublikasining “Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi Qonuni yoshlarni har tomonlama mukammal etib voyaga yetkazishda ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy va qonuniy chora-tadbirlar tizimini mukammallashtirishni nazarda tutadi. Qonunda yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari ko‘rsatib o‘tilgan bo‘lib, ular qatorida yoshlarni vatanparvarlik, fuqarolik tuyg‘usi, bag‘rikenglik, qonunlarga, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida, zararli ta’sirlar va oqimlarga qarshi tura oladigan, hayotga bo‘lgan qat’iy ishonch va qarashlarga ega qilib tarbiyalash; yoshlarni axloqiy negizlarni buzishga olib keladigan xatti-harakatlardan, terrorizm va diniy ekstremizm, separatizm, fundamentalizm, zo‘ravonlik va shafqatsizlik g‘oyalaridan himoya qilishga alohida e’tibor qaratilgan. Shu jihatdan qaraganda, shaxs va jamiyatning informatsion-psixologik xavfsizligini ta’minlash fanlararo muammo bo‘lib, turli mutaxassislarning birgalikdagi faoliyatini taqozo qiladi. keyingi yillarda mamlakatimiz ilm-fanida shaxs axborot-psixologik xavfsizligini ta’minlashning yo‘l, shakl, vosita, usul, shart-sharoitlariga bag‘ishlangan bir qator tadqiqotlar paydo bo‘ldi. Shaxsni salbiy informatsion ta’sirlardan himoyalash, informatsion-psixologik xavfsizlikni ta’minlash yo‘nalishiga bag‘ishlangan ilmiy adabiyotlar tahlili bu boradagi eng muhim vositalardan biri – insonga qo‘yilgan masala yoki muammo yuzasidan o‘z fikrini bayon qilish, o‘zgalar fikrlarini tanqidiy qayta idrok etish, o‘z nuqtayi nazarini asoslab berish va saqlab qolish imkoniyatiga ega bo‘lishiga asoslanganligini, ya’ni tanqidiy tafakkur shakllanganligini ko‘rsatdi. Ammo yoshlarni salbiy axborot ta’sirlaridan himoyalashda tanqidiy tafakkur shakllantirilishini tadqiq etishning dolzarbligi bir qator mavjud ziddiyatlar bilan tavsiflanadi. Xususan: – ijtimoiy-pedagogik xarakterdagi, ya’ni kasbiy faoliyatda salbiy informatsion ta’sirlardan himoyalanishga, informatsion-psixologik xavfsizligini ta’minlashga qodir mutaxassislarga bo‘lgan jamiyatning ijtimoiy buyurtmasi hamda ijtimoiy tuzilmalarning mazkur vazifani ba’zan yetarli darajada, to‘liq uddalay olmasligi; – ilmiy-nazariy xarakterdagi, ya’ni yoshlarni salbiy axborot ta’sirlaridan himoyalashda tanqidiy tafakkur shakllantirilishining ilmiy asoslangan modelini yaratish zaruriyati hamda uning nazariy jihatdan ishlab chiqilmaganligi; Ushbu ziddiyatlar kasbiy faoliyatda, yoshlarni salbiy axborot ta’sirlaridan himoyalashda tanqidiy tafakkur shakllantirilishining tegishli tamoyillari, mazmuni, shart-sharoitlari, metodikalarini aniqlashtirish muammosini asoslaydi. kasbiy faoliyatdagi salbiy informatsion ta’sir sifatida negativ mazmundagi manipulyativ xarakterga ega informatsion- psixologik ta’sirlarni ko‘rsatish mumkin. Umuman olganda, informatsion-psixologik xavfsizlik – muayyan shaxs yoki shaxslar guruhining informatsion sohada salbiy informatsion-psixologik ta’sirlardan himoyalanganlik holati va shu bilan bog‘liq shaxs, davlat va jamiyatning hayotiy muhim manfaatlari. Salbiy informatsion-psixologik ta’sir – shaxs yoki insonning ruhiyatiga ta’sir etuvchi maxsus vosita va usullar orqali ularning ixtiyori, roziligisiz ta’sir ko‘rsatish. bunday ta’sirning shaxs, davlat hamda jamiyat uchun natijasi salbiy hisoblanadi. 23 10 G.V. Grachev shaxs informatsion-psixologik xavfsizligini inson psixikasining turli- tuman informatsion omillar ta’siridan himoyalanganligi holati sifatida talqin qiladi. bunday informatsion omillar sirasiga insonning adekvat ijtimoiy xulq-atvori shakllanishiga, shuningdek, uning o‘ziga va atrof-muhitga subyektiv munosabatiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar kiradi. Informatsion- psixologik ta’sir tushunchasi mazmunini oydinlashtirishda G.V. Grachev muayyan jihatlarga e’tibor qaratadi. birinchidan, mazkur tushunchada axborotning insonlarga yo‘naltirilgan maxsus vosita sifatidagi maqsadli funksiyasiga urg‘u beriladi. Ikkinchidan, informatsion ta’sir obyekti – inson psixikasi xususiyatlari tahlil etiladi. hozirgi kunda ushbu tushunchani qo‘llash inson hissiyotlari va sezgi organlariga ramziy-belgi hamda timsolli vositalar orqali ko‘rsatiladigan psixologik ta’sir turini tavsiflashga asos bo‘ladi. Informatsion jarayonlar shiddat bilan kechayotgan hozirgi davrda o‘zida aqliy-ratsional (informatsion jihat) va hissiy (psixologik jihat) unsurlarni jamlovchi informatsion- psixologik ta’sir insonlar salomatligiga putur yetishiga ham sabab bo‘lyapti. Xususan, ekologiya va ijtimoiy xavfsizlik nuqtayi nazaridan hozirgi zamon odami uchun real xavf-xatar mavjuddir. Shu yo‘nalishda tadqiqotlar olib borayotgan olimlarning fikricha, informatsion-psixologik xavfsizlik deganda, inson psixikasining turli destruktiv information ta’sir (shaxs ongi yoki ong osti sohasiga muayyan buzg‘unchi g‘oya, halokatga olib keluvchi yoki zararli axborotning kiritilishi)dan himoyalanishi nazarda tutiladi. Informatsion-psixologik jihatdan muhofaza qilinmagan inson yon-atrofdagi voqealarni noadekvat idrok etadi, uning hayotiy muhim manfaatlari, erki, qadr- qimmati poymol etiladi. Yoshlarni destruktiv g‘oyalar ta’siridan himoyalash, ularni salbiy-informatsion- psixologik ta’sirdan muhofaza qilishning ijtimoiy-psixologik asoslarini yaratishda antimanipulyativ xulq- atvorni shakllantirishga alohida e’tibor berish zarur. Antimanipulyativ xulq dogmatik xarakterga ega bo‘lmasdan, uning rivojlanishiga ijtimoiy, biologik, psixologik va siyosiy omillar ta’sir o‘tkazadi. Ushbu xulq modelini yaratishda ijtimoiy- biologik, ruhiy-ijtimoiy unsurlardan foydalanish samarali natija beradi. Shaxsga xos bo‘lgan individual-psixologik xususiyatlar bilan nosog‘lom ijtimoiy muhit o‘rtasidagi o‘zaro moslik va ularning bir-birini to‘ldirishi yoshlarning yot, buzg‘unchi g‘oyalar ta’siriga tushib qolishiga imkon yaratadi. Yoshlarda tegishli xulq shakllanmaganligi, mafkuraviy immunitet tarkib topmaganligi, axborot iste’moli madaniyati lozim darajada rivojlanmaganligi ularning nojoiz g‘oyalar ta’siriga tushishida asosiy sabablar sifatida namoyon bo‘ladi. O‘smirlar, yigit va qizlarni destruktiv g‘oyalar ta’siridan himoyalashga qaratilgan chora-tadbirlar va tavsiyalarni ishlab chiqishda ijtimoiy-psixologik, individual- psixologik, yosh, jinsiy, hududiy, demografik, etnopsixologik xususiyatlarni inobatga olish lozim. Xulosa oʻrnida shuni aytish mumkinki, yoshlar xulqining anglanmagan regulyativ mexanizmlarini o‘rganish, shaxs xususiyatlari bilan bog‘liq yoshlik davriga xos himoya mexanizmlarini tadqiq etish, jins xususiyatlari bilan bog‘liq ravishda yoshlik davridagi psixologik himoya ko‘rinishlarining o‘ziga xos jihatlarini tahlil qilish, shaxsning yoshlik davrini tavsiflovchi hissiy-irodaviy, kommunikativ, intellektual xususiyatlarini o‘rganish, shaxsning individual-psixologik tavsifi va turli himoya mexanizmlari xususiyatlari o‘rtasidagi mutanosiblik, bog‘liqlikni batafsil tadqiq qilish psixologiya va ijtimoiy-gumanitar fanlar oldida turgan dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. foydalanilgan adabiyotlar. 1. Qodirov U.d. Yoshlarni destruktiv ta’sirlardan himoyalashning psixologik jihatlari. Monografiya. – T.: fan va texnologiyalar nashriyoti, 2013 2. грачев г.В. Личность и общество: информационно-психологическая безопасность и психологическая защита. – м.: ПЕРСЭ, 2003. 3. Решетникова С.ю., Смолян г.Л. Проблемы информационно-психологи- ческой без- опасности: сборник статей и материалов конференции. – м.: Изд- во ин-та психологии РАН, 1996 |
