Pedagogikalıq sheberlik haqqında tu`sinik, onın` oqıtıwshı xızmetindegi ornı ha`m a`hmiyeti. J o b a

3. Ka`siplik bilim ha`m pedagogikaliq uqipliliq
Sheber mug`allim o`z jumisin barliq waqitta eki umtiliwshiliq ko`rinisleri arqali iske asiradi. Onin` birinshisi - o`zi oqitatug`in pa`nge qizig`iwshiliq bolsa, ekinshisi balalar menen jaqsi mu`na`sibette boliw. Ka`siplik bilim degenimiz pedagogikaliq sheberliktin` teoriyaliq tiykari bolip sanaladi. Mug`allim o`zinde ilimiy bilimler sistemasin tu`p-tiykarinan iyelewi kerek boladi. Al, pedagogika - psixologiya pa`ni boyinsha bilimler pedagogikaliq sheberlikti iyelewde u`lken rol` oynaydi. Mug`allimnin`, ha`mme waqit o`zi oqitatug`in predmet boyinsha bilimlerdi tan` qalarliq da`rejede iyelewine tura keledi. Biraq oni oqiwshilarg`a jetkerip bere almawi mu`mkin. Ilim tiykarlari boyinsha bilimge iye bolg`ani menen ayirim mug`allimler klass penen baylanis jasay almaydi. Balalar menen qarama-qarsiliq payda etedi, eregisedi. Bunin` ba`rlig`i ta`rbiyashiliq uqipliliq haqqinda jeterli da`rejede bilimlerdi iyelemegenliginen derek beredi. Pedagogtin` ka`siplik bilimi tiykarinda pedagogikaliq uqip printsipi ha`m qag`iydalar ja`mlesken boladi. Bul printsip ha`m qag`iydalarddi ha`r bir mug`allim o`z ta`jiriybesi tiykarinda jetilistiredi. Na`tiyjede mug`allimdegi ka`siplik bilimler metodologiyaliq (rawajlaniwdin`, ta`rbiyanin` nizamlilig`i), teoriyaliq, metodikaliq, texnologiyaliq jaqtan rawajlanip baradi. Bunin` ushin mug`allimge rawajlang`an ka`siplik pikir ju`rgiziw, tan`lay biliw, aniqlay biliw uqibi kerek boladi.
Pedagogikaliq uqipliliq. Pedagogikaliq sheberliktin` en` bir a`hmiyetli elementinin` biri bul pedagogikaliq is-ha`reket uqiplilig`i bolip esaplanadi. En` a`hmiyetlisi jetekshi uqipliliqti tan`lap aliwdan ibarat bolip, olarsiz mug`allim o`z isinin` sheberi bola almaydi. Sebebi, mug`allimnin` ka`siplik jumisinin` tabisli boliwi pedagogikaliq uqipliliqlarg`a tikkeley baylanisli. Ol o`z ishine jeke uqipliliq, didaktikaliq uqipliliq ha`m sho`lkemlestiriwshilik uqipliliqlardi ja`mleydi.
Jeke uqipliliq balalarg`a beyimlilikten baslanadi. Beyimlilik degende biz balag`a su`yispenshilikti, olar menen qarim-qatnasta boliwdi, balalarg`a jaqsi tilekler aytiwdi tu`sinemiz. Sebebi, mugallim balalarg`a ju`da` diqqatli ha`m na`zik sezimli boliwina tuwra keledi. Bunin` ushin mug`allimge sabirliliq ha`m o`zin-o`zi tuta biliwshilikte kerek boladi. Mug`allim ha`r qanday jag`dayda da o`zin sabirli tutiwi, diqqat-itibarli boliwi, o`z minez-qulqin basqara aliwi, oni qadag`alay biliwi ha`m olardi duris paydalaniwdi yaddan shig`armag`ani maqul boladi.
Didaktikaliq uqipliliqqa tu`sindiriw, pikirdi aniq etip jetkeriw siyaqli is ha`reketler jatadi. Bunday uqipqa iye mug`allimler qiyin materiallardi a`piwayilastirip, awirdi jen`illestirip oqiwshilardin` sanasina toliq jetkerip bere aladi. Bunday jag`dayda oqiwshinin` psixologiyasinda esapqa aliw kerek boladi. Xa`zirgi waqittag`i izertlewlerge tiykarlana otirip pedagogikaliq xizmettin` alti jetekshi uqiplilig`in ko`rsetip o`tiwimiz mu`mkin.
1.Kommunikativlik yag`niy adamlarg`a jaqsi til tabiwshiliqta qatnas jasay biliw uqibi.
2. Pertseptiv kabilet-sezgirlik, empatiya, pedagogikaliq entuitsiya.
3.Erikli ta`sir jasaw ha`m logikaliq isendiriwge uqipliliq.
4. Ku`shli sezim, turaqliliq, o`zin-o`zi basqara biliw uqiplilig`i.
5.Optimistlik boljaw uqibi.
6. Do`retiwshilikke bolg`an uqipliliq.
Ha`r bir mug`allim o`zinin` uqibin tekseriwdi qatnas jasay biliw uqibinan baslaw kerek (Ms; Paxtada student, kishkene bala, ata-ana). Sebebi balalar menen jaqsi til taba biliw arqali mug`allim o`zindegi qanaatlaniw sezimin, o`z ka`sibine bolg`an su`yispenshilikti qorg`ap qaladi. Uqipti qorg`aw ju`da` quramali, adam xizmetinin` bir turi. Ol tek ko`rgende, esitkende payda bolmastan, al diqqat awdarilg`an ta`repke qaray qizig`iwshiliq artqanda, sonday-aq mag`liwmatlardi qayta islew boyinsha aqildin` ku`shli jumis islewinde payda boladi. Baqlaw ha`m ta`jiriybeler o`tkeriw adamdag`i sezgirlik uqibinin` rawajlaniwina tiykar boladi. Sheber boliw degen so`z - bul pedagogikaliq protsesstin` barisin aldin ala boljaw degendi de anlatadi. Bunda hesh qanday jasirin sir joq. V.A. Suxomlinskiydin` aytqaninday «Aldi menen bala ju`reginin` ha`reketin biliw kerek».
Dinamizm - bul isendiriw ha`m biylep aliw uqibi, bul ishki energiya ta`sir etiw ha`reketlerinin` ha`r qiyli jan`asha usili. Dinamizm ku`shli sezimtalliq turaqliliq penen baylanisli. Pedagogtin` o`zin-o`zi basqara biliwi ku`shli sezimtalliq turaqlilig`in keltirip shig`aradi ha`m ol ha`r qanday jag`daylarda o`zin-o`zi basqara aliwina mu`mkinshilik beredi.
Optimistlik boljay biliwshilik jetekshi ka`siplik pedagogikaliq uqipliliqtin` baslawshisii. Optimizm – bul keleshekke iseniw, tabisqa iseniw, kewil xoshliq degendi de anlatadi.
Pedagogikaliq texnika mug`allimlerge oqiwshilarg`a ha`m olardin` ata-analari menen qatnas jasag`anda duris jol-joba ko`rsetiw mu`mkinshiligin bildiredi. Balalar menen a`depli, sipayi qatnas jasaw, so`zlerdin` aytiliwi, mimikani, qol ha`reketin duris tan`lawdin` barlig`i pedagogkaliq texnika tu`sinigine kiredi. A.S. Makarenkonin` ko`rsetiwi boyinsha «beri kel» degen so`zdi 15-20 tu`rli dawis penen aytip u`yrengende bet a`lpetinde denesinde ha`m dawisinda 20 tu`rli biliner-bilinbes o`zgerislerdi islep u`yrengennen keyin ol xaqiyqi sheber bolg`an. A.S. Makarenkonin` aytiwi boyinsha pedagogikaliq texnika bul dawis arkali basshiliq etiw iskusstvosi, ko`z-qarastan paydalaniw sheberligi degen so`z.