Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

7

---

8

---

J=
.22
.5
e
■o
51
CU
D
fc.
«
С
с
W
>
3СЛ
S3
S
£
S3
ee
s
L.
О
e
'e
a.
ci
2
i
E
h

---

Polim er kompozitsiyalami ko‘piklash, shuningdek, polimerlar 
yoki suyuq formopolimerlarni m a’lum shaklda polimerlash guruhga
(V) birlashtirilgan.
IV guruhning barcha jarayonlari uch un polimerizatsiya yoki 
polikondensatsiya reaksiyalari qonuniyatlari xarakterlidir. M onom er 
initsiator yoki katalizator bilan aralashtiriladi va suyuq holatda 
shaklga quyiladi, natijada kimyoviy reaksiya sodir bo‘lib polimer 
hosil bo'ladi. Shaklda m onom erlarni polimerizatsiyalash usulida list 
h o latid ag i m ateriallar (organik sh ish a-list), shuningdek, tu rli 
konfiguratsiyadagi buyum lar o lin ad i (m asalan , k aprolan dlar). 
Oriyentatsiya, pnevmovakuum shakllash va shtam plash usullarida 
yuqori elastik holatdagi list va plyonka materiallar qayta ishlanadi
(VI). U lar kalandrlash yoki ekstruziya usullari bilan olinadi. Bu 
u su lla r u c h u n p o lim e rla rn in g c h o 'z ilis h d a g i d efo rm atsiy asi, 
rekristallanishi va oriyentatsiyasi xosdir. Shuning uchun ular VI 
guruhga birlashtirilgan.
Turli xil usullar bilan olingan buyumlarga qo‘shimcha ishlov 
beriladi.
Term oreaktiv materiallam i qayta ishlash usullari ham shunga 
o'xshash sinflarga b o ‘lingan. Bunda buyum lam i pressmateriallardan 
yoki ayrim kom ponentlardan (suyuq polim erlar, to ‘ldiruvchilar, 
armirlovchi materiallar) tayyorlash mumkin.
V II g u ru h n in g b a rc h a u s u lla rid a b u y u m la rn i sh a k lla sh
(kompozitsiyaga zarur konfiguratsiya berish) qovushqoq - oquvchan 
holatda b o ‘lgan pressm aterialning siljib oqishi hisobiga amalga 
o s h a d i, s o 'n g r a b o g ‘lo v c h i m a te r ia l y o r d a m id a q o tir ilib
suyuqlanm aydigan va erimaydigan holatga o'tad i. Bu jarayonlar 
um um iy fizik-kim yoviy qonuniyatlarni (n o n y u to n suyuqlikning 
q o v u sh q o q oq ish i va b o g ‘lovchi y o rd am id a q o tish kim yoviy 
reaksiyasi) o ‘z ichiga olgani uchun bir guruhga birlashtirilgan.
Suyuq bog‘lovchilar shim dirilgan, so 'n g ra qotirilib arm ir- 
lanadigan m ateriallarga m a ’lum konfiguratsiya berib olinadigan 
usullar V III guruhga birlashtirilgan.
K o ‘p ira d ig a n te rm o re ak tiv k o m p o z itsiy a lard an b u y u m lar 
tayyorlash m aqsadida q o lla n ilad ig an qayta ishlash usullari IX 
guruhga kiritilgan. Bu usullarning o‘ziga xos tom oni shundaki, bunda 
g ‘ovak hosil bo‘lishi va qotish kimyoviy reaksiyasi bir vaqtda sodir 
bo'ladi.
10

---

P lastm assalarni buyum larga va y arim tayy or m ah su lo tlarg a 
aylantirishda quyidagilarga ahamiyat berish kerak:
— plastm assa yoki kom pozitsion m ateriallarni ekspluatatsiya 
sharoitiga bog‘liq xususiyatlariga ko‘ra tayyorlash (ta’minlash);
— ulam i shaklni oson qabul qiladigan holatga o'tkazish;
— plastmassalarga buyum yoki yarim m ahsulot shaklini berish 
ISallari va tegishli rejimlami yaxshi bilish;
— buyum yoki yarim mahsulotga tugallangan shakl berish.
1. Termoplastlardan buyum olish usullari qanday sinflarga bo'linadi?
2. Termoreaktiv materiallardan buyum olish usullari qanday sinflarga 
I'linadi?
3. Termoplastlarning termomexanik egri chizig‘i qanday va bu 
b'rsatkich bo‘yicha buyum qanday olinadi?
4. Oattiq holatdagi termoplastlardan qanday usul bilan buyum olish
5. Yuqori elastik holatda buyumning qanday xossasini oshirish 
Somkin?
6. Qaysi usul bilan buyum olishda polimerda faqat fizik o'zgarishlar 
Itdir bo'ladi?
f 7. Monomer va oligomerlardan buyum olishda qanday o‘zgarishlar 
gdir bo‘ladi?