Polietilen,polipropilen,nitron tolasi va boshqalar

To’yingan poliuglevodorodlar
Polietilen [−CH₂ − CH₂ − ]

Poliolefin birikmalarning eng oddiy vakillaridan biri polietilen etilenni polimerlash yo’li bilan olinadi. Etilenning o’zi esa, quyidagi usullar bilan olinadi:

a) tabiiy gaz, neft va uning tarkibidagi gazlardan olish. Neftni qayta ishlashda chiqadigan gazlar etilen va uning hosilalarini sintez qilishda eng arzon xom ashyo hisoblanadi. Shuning uchun ham sanoatda etilen, shu usul bilan olinadi.
b) etil spirtdan olish. Bu eski usul bo’lib, etil spirtni alyuminiy oksid katalizatorligida, sul’fat kislota ishtirokida 160-180⁰ da degidratlanadi:
C₂H₅OH → CH₂=CH₂ + H₂O

v) asetilendan olish. Asetilenga palladiy katalizatorligida 180-200⁰ da vodorod biriktirib, etilen hosil qilinadi:

HC≡CH + H₂ → CH₂ = CH₂
yuqorida keltirilgan uch xil bo’yicha olingan etilenning polimerlanish xususiyati ham turlicha bo’ladi. Chunki xom ashyo tarkibida aralashmalar ham uchraydi. Bu aralashmalar oz bo;lsa ham etilenning polimerlanishiga xalal beradi. Etilenni dastlab 1884 yilda rus olimi Gustavson alyuminiy bromid ishtirokida polimerlagan.
Hozir etilen bir necha usulda polimerlanadi. Turli usullarda sintez qilinganpolietilen makromolekulalarining tuzilishi, katta-kichikligi va o’zaro joylashish tartibi bilan farqlanadi, shu sababli ularning fizika-mexanikaviy xossalari ham turlicha bo’ladi. Sanoatda polietilen asosan quyidagi uch usulda ishlab chiqariladi:
1. Yuqori bosim va kislorod katalizatorligida etilenni polimerlsh
2. O’rta bosim (4 – 5 Mpa) va turli metal oksidlari katalizatorligida etilenning uglevodorodlardagi eritmasini polimerlash.
3. Atmosfera boisimi yoki past bosim (0,2 – 0,3 Mpa) da etilenni metalorganik kompleks katalizatorlar ishtirokida polimerlash.
Polietilenning fizika-kimyoviy, mexanik va elektrik xossalari

Xossalari	Yuqori bosim	O’rta bosim	Past bosim
O’rtacha molekulyar massa Suyuqlanish temperaturasi ^0C Issiqbardoshlik, ^0C Sovuqbardoshlik, ^0C Nisbiy cho’ziluvchanlik, % Egiluvchanlik, H/M^2 Qattiqlik, H/M^2 Issiq o’tkazuvchanlik vt/(M.K) Suv yutuvchanlik, 30 sut. % Yonuvchanlik Faza holati Zichligi 20^0da, g/sm^3 Qovushqoqlik hadi, dl/g	1,9*10^4– 4,8*10^4 105 – 115 108 – 110 -80 dan -120 gacha 150 – 600 120 – 260 17 – 25 0.33 – 0.36 0.020 Yonadi Kristall 0.918 – 0.930 0.8- 1.5 ksilol, 85^0	4*10^4– 7*10^4 130 – 135 128 – 133 -70 dan -140 gacha 200 – 800 800 – 1250 60 – 68 0.46 – 0.52 0.01 dan kichik Yonadi Kristall 0.960 – 0.968 0.6 – 8.0 tetralin, 135^0	7*10^4 – 35*10^4 125 – 130 120 – 128 -70 dan -150 gacha 400 – 800 650 – 750 49 – 60 0.42 – 0.44 0.005 Yonadi Kristall 0.954 – 0.960 0.6 – 8.0 tetralin, 135^0