Poliimidlarni sintez qilish Poliimidlarni ishlab chiqarish Poliimidlarni xossalari

MA’RUZA-11
POLIIMIDLAR VA ULARNI ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI.
REJA:

1. 
   Poliimidlar
   
2. 
   Poliimidlarni sintez qilish
   
3. 
   Poliimidlarni ishlab chiqarish
   
4. 
   Poliimidlarni xossalari
   
5. 
   Poliimidlarning ishlatilishi
   

Poliimidlar
P oliimidlar, tarkibida benzol yoki boshqa sikllar bilan kon­densirlangan, siklik imid guruhlari saqlovchi, xaroratbardoshligi yuqori geterotsiklotsepli polimerlardir:

Birinchi marotaba poliimidlar 1908 yilda olingan. Ammo, po­liimidlarni keng o‘rganish 1950-1960 yillarda boshlandi. Bunga ko‘p­gina poliimidlar uchun xom ashyo hisoblangan tetrakarbon kislotala­rini sanoatda ishlab chiqarila boshlangani sabab bo‘ldi. Hozirgi vaqtda poliimidlarni ishlab chiqarish (AQSH, Fransiya, Rossiya va boshqa mamlakatlarda) yo‘lga qo‘yilgan. Poliimidlar asosida deyarli barcha hil polimer materiallari olinadi (pardalar, plastmassalar, lokli qoplamalar, tolalar, ko‘pik materiallar, quyish kompaundla­ri). Bu polimerlar juda katta harorat chegarasida (-270 dan 300 S gacha) o‘z fizik-mexanik xossalarini uzoq saqlab turganliklari sa­babli, ular aviatsiya, kosmik texnika va elektronikada eng qo‘lla­niladi.

POLIIMIDLARNI SINTEZ QILISH.
Kimyoviy tuzilishi bo‘yicha poliimidlar - alifatik, aromatik, chiziqli va to‘rsimon turlarga bo‘linadi. Besh-, olti- va etti a’zo­li imid siklli poliimidlar ham bor. Poliimidlar polimerlanish va polikondensatlanish reaksiyalari yordamida olinadi. Amaliy aha­miyatga ega bo‘lgan besh a’zoli imid siklli poliimidlar, odatda bir-biriga nisbatan orto - holatda juft karboksil guruhlari saqlov­chi tetrakarbon kislotalarini (ko‘proq ularni diangidridlarini) diaminlar bilan polikondensatlab olinadi. Ko‘pincha poliimidlar ikki bosqichda olinadi: birinchi bosqichda yuqori molekulali eruvchi poliamidokislotalar olinadi, ikkinchi bosqichda esa ulardan parda­lar, tolalar, qoplamalar olib turib, shu tayyor buyumlarda polii­midlargacha siklogidratlash o‘tkaziladi (ya’ni poliimidlarga qayta ishlash jarayonida o‘tkazadilar).

Poliimidlar olishni birinchi bosqichi - poliamidokislotalarni olish bo‘lib, ular tetrakarbon kislotasi diangidridi bilan diaminlarni ekvi­mol miqdorlarini eritmada past haroratda polikondensatlab olina­di. Poliamidokislotalarni olish muvozanatli reaksiya bo‘lib, bu re­aksiyani muvozanat konstantasi ko‘p jihatdan xom ashyolarni kimyoviy tarkibi va erituvchilarni tabiatiga, hamda reaksiya xaroratiga bog‘liq. Erituvchilar sifatida N,N- dimetilformamid, N,N- dimetilatsetamid, N- metilpirrolidon, dimetilsulfoksid va boshqa xom ashyo hamda poli­merni eritadigan erituvchilar ishlatiladi. Alifatik ketonlar (atse­ton), oddiy siklik efirlar (dioksan yoki tetragidrofuran) erituv­chi sifatida ishlatilganda, yuqori molekulali poliamidokislotalar hosil qilish uchun reaksiya muhitiga ko‘p miqdorda (30% (mass.)gacha) suv qo‘shiladi. Suv reaksiyani tezlatuvchi hisoblanadi. Poliamido­kislotalarni hosil bo‘lishida karbon kislotalari katalizator bo‘lib xizmat qiladi. Bunday katalizatorlar, ayniqsa, past asosli dia­minlar va reaksiyaga kirishishi qiyin diangidridlar o‘rtasidagi re­aksiyalarda katta ahamiyat kasb etadi. SHu moddalar asosidagi reak­siya, hosil bo‘layotgan moddalar tarkibidagi karboksil guruhlari hisobiga ham tezlashadi, ya’ni avtokataliz kuzatiladi. Odatda re­aksiyani 15-25⁰S da, qator hollarda esa yuqoriroq xaroratda, ya’ni 50-75⁰S da ham o‘tkaziladi. Poliamidokislota konsentratsiyasi erit­mada 10-25% (mass.) bo‘ladi. Poliamidokislotalarning o‘rtacha mas­saviy molekula massasi 22500 dan 266.000 gacha bo‘ladi.
Poliamidokislotalarni o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, o‘z-o‘zidan ketadigan destruksiya reaksiyalaridir (reaksiyani qaytar­ligi asosida). Bu reaksiyalar poliamidokislotalarni molekula mas­sasini kamayishiga olib keladi. Destruksiya eritmada ham (suyuqlan­gan va konsentrlangan), qattiq fazada ham ketadi. Poliamidokislo­talarni parchalanishga moyilligi, orto-karboksiamid gruhining tuzi­lishi bilan bog‘liq. Amid bog‘iga nisbatan orto-holatda bo‘lgan karbok­sil gruhi, amid bog‘ini parchalanishini juda ham tezlatib yuboradi, buning natijasida parchalangan amid bog‘i angidrid sikliga aylana­di. Angidrid sikli esa namlik ishtirokida kislotagacha gidrolizla­nadi. SHuning uchun ham bu reaksiyalar xo‘l amid erituvchilarida olib borilganida, hamda poliamidokislotalarni ha­rorat ta’sirida sikllashda (bu reaksiya suv ajralib chiqishi bilan boradi) katta ahamiyat kasb etadi.
Poliamidokislotalarni siklik holga o‘tkazish faqat harorat ta’sirida, yoki kimyoviy birikmalar ishtirokida (katalitik) amalga oshiriladi. Xarorat ta’sirida sikllash, poliamidokislota eritmasi­ni, yoki asosan undan olingan parda, tola yoki kukunni vakuumda yoki inert atmosferada, xaroratni 300⁰S gacha ko‘tarib amalga oshi­riladi. Bunda, avvaliga molekula massa (polimerlanish darajasi) sezilarli darajada pasayadi (xarorat 100-180⁰S o‘rtasida) va ke­yinchalik yuqoriroq xaroratlarda yana orta boshlaydi (zanjir uchidagi amin va angidrid gruhlarini polikondensatlanishi natijasida). Demak, poliamidokislotalarni xarorat ta’sirida siklodegid­ratlanishi murakkab jarayon bo‘lib, bunda oldinma-ketin yoki bir vaqtni o‘zida, imidlanish, poliamidokislotalarni parchalanish va ho­sil bo‘layotgan yangi makromolekulalarni polikondensatlanish reaksi­yalari ketadi. Qaysi reaksiyani ko‘proq ketishi reaksiya sharoitiga bog‘liq. Poliamidokislota eritmalariga yoki undan olingan kukun va boshqa buyumlarga, kimyoviy birikmalar-asosan karbon kislotalari­ning angidridlari (sirka angidridi) va uchlamchi aminlar (piridin) aralashmasi bilan ishlov berish, sikllash xaroratni 20-100⁰S gachapasayish imkonini beradi. Bunda poliimid­larni polimerlanish darajasi, boshlang‘ich poliamidokislotalar poli­merlanish darajasidan sezilarli farq qilmaydi. Katalitik sikllash tugaganidan so‘ng bir xil hollarda qisqa vaqt ichida 300-350⁰S da ushlab turilishi mumkin. Poliamidokislotalarga -ditsiklogeksilkar­bodiimid yoki uchftorsirka kislotasining angidridi ta’sir ettiril­sa, izoimid gruxli (iminolakton gruxli) polimerlar hosil bo‘la­di va bu gruhlar yuqori xaroratlarda normal imid sikllariga ay­lanadi. Imid sikllari hosil bo‘lganidan keyin ham qayta ishlash mumkin bo‘lgan, eruvchi va suyuqlanma holiga o‘tuvchi poliimidlarni bir bosqichda ham olish mumkin. Bunda jarayon yuqori xaroratda qaynovchi erituvchilarda (nitrobenzol, M-krezol) 160-210 S da o‘tkaziladi. Bir bosqichli usulda polikondensatlanish natijasida poliamidokis­lotalarni molekula massasini ortishi imid sikllarini hosil bo‘lishi bilan bir vaqtda amalga oshadi. Ko‘pgina hollarda reaksiyani umumiy tezligi, sikllanish reaksiyasini tezligi bilan emas, balki polia­midokislotani hosil bo‘lish tezligi bilan belgilanadi. Poliimidlar ishlab chiqarishni bir bosqichli reaksiyasi qaytar (muvozanatli) re­aksiyalardan bo‘lganidan, yuqori molekulali poliimidlar olish uchun, reaksiya muhitidan ajralib chiqayotgan suvni tezlikda muhitdan chiqarib turish kerak. Buning uchun reaksiya muhitidan doimo inert gaz (argon, azot) o‘tkazib turiladi. Ushbu jarayon karbon kislotalari, uchlamchi aminlar, karbon kislotalarining amidlari kabi kataliza­torlar ishtirokida sezilarli darajada tezlashadi. SHuning natijasi­da reaksiyani o‘tkazish xaroratini 200-210⁰S dan 140-160⁰S gacha pa­saytirish mumkin bo‘ladi, yoki yuqori xaroratda jarayon vaqti anchagi­na qisqaradi. Karbon kislotalari ishtirokida bir bosqichli polikondensatla­nish o‘tkazib, diangidrid sifatida 1,4,5,8 - naftalintetrakarbon kislotasining diangidridi ishlatilib, olti a’zoli imid siklli po­liimidlar ham olingan.
Bir bosqichli polikondensatlanish yuqori xaroratda, yoki kata­lizatorlar ishtirokida o‘tkazilib, sikllanish darajasi salkam 100, (99, va yuqori) bo‘lgan poliimidlar olinadi. Poliimidlarni olishni yana bir usuli, tetrakarbon kislotala­rining diangidridlarini, diizotsianatlar bilan reaksiyaga uchratib, quyidagi sxema bo‘yicha olinishidir:

Reaksiya dimetilformamid, dimetilatsetamid va boshqa diqutbli aproton erituvchilarda, uchlamchi aminlar yoki mo­nokarbon kislotalari katalizatorlari ishtirokida o‘tkaziladi. Bu reaksiyalar, ay­niqsa, oxirgi vaqtlarda keng amaliy ahamiyat kasb etayotgan polia­midoimidlarni olishda ham keng qo‘llaniladi. Bu holda tetrakarbon kislotalari o‘rniga, uchkarbon kislotalarining hosilalari (asosan uchmellit kislotasining angidridi) ishlatiladi. Poliamidoimidlar quyidagi sxema bo‘yicha olinadi:


Termoreaktiv poliimidlarni polimerlanish reaksiyalari yordami­da to‘yinmagan bisimidlar yoki oligoimidlarni (m: bismalinimi­dodifenilmetanni) diaminlar, bismerkaptanlar (m: 4,4` - diaminodi­fenilmetan) bilan, to‘yinmagan komponentni ortiqcha miqdori ishtiro­kida, ta’sirlantirib olinadi.Ushbu ko‘rinishdagi to‘rsimon poliamidlarni hosil bo‘lishida, past molekulali moddalar ajralib chiqmaydi. Bunday jarayonlar 160-200 S da o‘tkaziladi.

Poliimidlarni ishlab chiqarish

CHiziqli aromatik poliimidlar olish texnologiyasi, polikonden­satlanish reaksiyalari yordamida olinadigan boshqa chiziqli polimer­lar texnologiyasidan farqlanadi. Bu farq asosan poliimid olishni ikki bosqichda olib borishdir. PM markali poliimid pardasini ikki bosqichli polikondensat­lanish jarayonida olish sxemasi 14.1 chi rasmda keltirilgan.

Rasm-14.1. PM poliimid pardasini ikki bosqichli polikondensatla­nishda olish sxemasi.

Birinchi bosqich erituvchilarida aromatik poliamidlar olishga o‘xshash. Tetrakar­bon kislotasining diangidridi bilan diaminlar o‘rtasidagi reaksi­yada ko‘p issiqlik ajralib chiqqanidan, reaksiya muhitidan issiqlik­ni vaqtida olib chiqish katta ahamiyatga ega. Buning uchun diaminni quruq dimetilformamiddagi eritmasiga, asta-sekin aralashtirib tu­rib diangidrid qo‘shiladi. Diaminni, diangidrid eritmasiga solish yoki ikkala moddani eritmalarini aralashtirish, pastroq molekula massali poliamidokislotalar hosil bo‘lishiga olib keladi. Ko‘pincha sintez inert gaz atmosferasida o‘tkaziladi. Ammo har doim ham ju­da yuqori molekula massali poliamidokislotalar olish maqsadga mu­vofiq emas. CHunki bunda quvurlardan o‘tkazish va qayta ishlash qiyin bo‘lgan yuqori qovushqoqli eritmalar hosil bo‘ladi. SHuni ham esdan chiqarmaslik kerakki, poliamidokislotalarni saqlaganda va 100⁰S dan yuqori xaroratda qizdirilganda, destruksiya hisobiga ularni molekula massasi kamayib ketadi. Poliamidokislotalarni destruk­siyalanishini oldini olish maqsadida, ularni 0-5⁰S da saqlanadi.
Poliamidokislota eritmasi yaxshilab filtrlanadi, erigan havo­dan tozalanadi va metall tasma ustiga yotqizilgan ingichka polii­mid asosga uzluksiz qo‘yiladi. Tasmani 100⁰S gacha qizdirilgan qu­ruq azot aylanib turgan quritish kamerasidan o‘tkazib, erituvchi uchirib yuboriladi. So‘ngra xarorati 150 dan 300⁰S gacha o‘zgaradigan (azot atmosferasida) issiqlik kamerasidan o‘tkaziladi. Oxirgi ish­lov berish, pardani juda yuqori xaroratda (400⁰S atrofida) qisqa vaqt (15 minut) ichida ushlab turib amalga oshiriladi. Poliimid pardalarini ikki o‘q yo‘nalishida orientatsiyalanishini taminlash maqsadida, ularni mahsus, kirishishiga yo‘l qo‘ymaydigan qisqichlarda tortib qo‘yib xarorat ta’sirida ushlab turiladi. Bu­ning natijasida poliimid pardalarini mexanik mustahkamligi sezi­larli darajada ortadi. Erituvchini va sikllash jarayonida ajralib chiqayotgan suvni to‘liq chiqarib yuborish maqsadida, poliamidokislota pardasini bosim ostida 250⁰S gacha qizdirilgan bitta yoki bir nech­ta juftlangan vallar orasidan o‘tkaziladi.

POLIIMIDLARNI XOSSALARI

Aromatik poliimidlar, odatda rangli moddalar bo‘lib, ularni rangi xom ashyo kimyoviy tuzilishi va polimerlarni sintez qilish usu­liga bog‘liq. Masalan, poli - 4,4¢ - difenilenoksidpiromellitimid pardasi och - tillarang, poli - 4,4¢ - difenilenpiromellitimid to‘q qizil ranglidir. Kard gruhli poliimidlardan rangsiz tiniq par­dalar olinadi. Poliimidlarni zich­ligi ko‘pgina organik polimerlardan ancha yuqori (1430 kg/m³ gacha). Aromatik poliimidlarni asosiy turli tartiblikdagi qismi amorf strukturaga ega. Alifatik poliimidlar esa kristall strukturaga ega bo‘lib, aroma­tik poliimidlarni bir xillari (m: 1,4 - fenilenpiromellitimid) ham kristall strukturalidir. Aromatik poliimidlar yuqori issiqbardoshlikka ega material­lardir. Polipiromellitimid va polinaftoilenimidlar eng yuqori is­siqbardoshlikka ega bo‘lib, ular parchalanish xaroratigacha yumshamaydi. Ularni, hisoblab topilgan va kuchlanishni relaksatsiyasi katta­ligidan aniqlangan shishalanish xarorati 500⁰S va undan yuqori. Boshqa poliimidlarni issiqbardoshligi xom ashyoni tabiatini o‘zgartirish orqali o‘zgarishi mumkin va bu issiqbardoshlik 300⁰S dan 430⁰S gacha bo‘ladi.
Aromatik poliimidlarni ko‘pchiligi, ayniqsa, yuqori issiqbar­doshlari, ma’lum organik erituvchilarda erimaydi. Bunday poliimid­lar, surmani pentaxloridi bilan mishyakni uchxloridi aralashmasida eriydi. Konsentrlangan sulfat va azot kislotalarida parchalanish bilan eriydi. Poliimidlarni zanjiriga kard guruhlarini (ftalid, fluoren va boshqalar) kiritish, ularni issiqbardoshligini kamaytir­masdan, eruvchanligini ancha yaxshilaydi. Masalan anilinftaleinni polipirromellitimidi xona xaroratida dimetilformamidda, dimeti­latsetamidda, krezolda, sim-tetraxloretanda, geksaftorizopropa­nolda eriydi. Anilinfluoren hamda 3,3¢,4,4¢ - benzofenontetrakarbon yoki 3,3¢,4,4¢ - difeniloksidtetrakarbon kislotalarining angidrid­lari asosidagi poliimidlar, yuqorida keltirilgan erituvchilardan tashqari metilenxloridda, xloroformda va boshqa erituvchilarda eriydi. Ushbu poliimidlarni molekula massasi ( ) 200.000 ga­cha bo‘ladi.
Aromatik poliimidlar radiatsiya ta’siriga o‘ta chidamlik. Ma­salan, poli - 4,4¢ - difeniloksidpiromellitimid asosidagi parda 10² MDj/kg dozali yuqori quvvatli elektronlar bilan nurlatilga­nidan so‘ng ham yaxshi mexanik va elektr xossalarini saqlaydi. SHuni qayd qilish kerakki polistirol va polietilentereftalat pardalari 5 MDj/kg doza bilan nurlatilganni o‘zida mo‘rt bo‘lib qoladi. Poli­imidlar ozon ta’siriga ham chidamli. Ular tarkibida 2% ozon bor havoda 3700 soat ushlanganidan so‘ng 50% li mustahkamligini saqlab qoladi. Ular, UF - nurlanish ta’siriga ham chidamli.
Poliimidlar, boshqa geterozanjirli polimerlarga nisbatan ko‘proq suv yutadi. SHuning bilan birga poli - 4,4¢ - difenilenok­sidpiromellitimid asosidagi parda suvda 15 kun qaynatilganidan so‘ng ham boshlang‘ich cho‘zilish qobiliyatini 75% ini saqlab qoladi. Poliimidlar gidrazingidrat, ishqorlar, aminlar va kamroq mineral kislotalar ta’sirida parchalanadi; qizdirilganda dimetilformamid va dimetilatsetamid ta’siriga ham chidamsiz. Eng yaxshi gidrolitik barqarorlik, olti a’zoli naftoilenimid siklli poliimidlarga hos.
Poliimidlarni eng yaxshi xossalaridan biri, ularni xarorat­bardoshliligidir. Vakuumda va inert atmosferada o‘tkazilgan dina­mik termogravimetriya natijalari shuni ko‘rsatadiki, aromatik poli­piromellitimidlar 500⁰S gacha chidamli, bu xaroratdan yuqorida ular 35% gacha massalarini yo‘qotadi. Xarorat yana ko‘tarila borsa massa yo‘qotishi barqarorlanadi va qoldiq polimer 1000⁰S gacha sezilarli darajada massasini yo‘qotmaydi.
Poli - 4,4¢ - difenilenoksidpiromellitimidni inert atmosfe­rada 15 soat 400, 450 va 500⁰S da qizdirish natijasida massasini yo‘qotish miqdori mos ravishda 1,5; 3,0 va 7,0% ni tashkil etadi.
Faqat xarorat ta’siridan ko‘ra, xarorat va oksidlanish ta’si­rida poliimidlarni parchalanishi ancha tezlashadi. Masalan, poliimid pardalarini mustahkamligi va elastikliligini yo‘qotishini faollanish quvvati havoda qizdirilganida 163 kDj/mol bo‘lsa, faqat issiqlik ta’sirida 230kDj/molni tashkil etadi. Aromatik poliimidlarni destruksiya mahsuloti, asosan uglerodni oksid va dioksidlaridir.
Poliimidlar yonganida juda kam tutun ajralib chiqadi, ochiq alangadan chetlatilganida esa o‘z-o‘zidan yonish to‘xtaydi.
Poliimidlar orasida poli - 4,4¢ - difenilenoksidpiromelliti­mid juda qimmatli xossalarga ega. Poli - 4,4¢ - difenilenoksidpi­romellitimiddan olingan pardani (MDH davlatlarida PM, AQSHda kap­ton N noml i) xossalari xona xaroratida polietilentereftalat par­dasi xossalaridan farq qilmasada, yuqori xaroratlarda ulardan an­cha yaxshi xossalarga ega:

Xossalar	Poliimid (PM pardasi)	Polietilentereftalat
Zichlik, kg/m^3………………………..	1430	1400
SHishalanish harorati, ^oS………...	520	80
Nol baquvvatlik harorati, ^oS*…...	815	248
CHo‘zilishdagi bo‘linish kuchlanishi, MPa
20^oS da………………	170	160
200^oS da……………….	120	50
Uzilishdagi nisbiy kuchlanish, %
20^oS da…………………	70	100
200^oS da………………..	90	125
CHo‘zilishdagi qayishqoqlik moduli, MPa	3000	3850
Harorat ta’sirida eskirish**
250^oS da………………..	10 yil	Suyuqlanadi
300^oS da………………..	1 yil	-
350^oS da………………..	1 oy	-
400^oS da………………..	1 kun	-
Solishtirma hajmiy elektr qarshiligi, Om×m	1×10^4	1×10^4
Dielektrik yo‘qotishning tangens burchagi, 1×10^3 Gs da………………..	0,003	0,005
Dielektrik o‘tish, 1×10^3 Gs da…….	3,5	3,0
Elektr mustahkamlik, kV/25 mkm…..	7	7

* 0,14 MPa kuchlanish ta’sirida 5 sek davomida pardani parchalanmasdan turish harorati
** 1% li deformatsiyaga erishilguncha havoda ushlash vaqti.
PM pardasi kriogen xaroratda ham o‘z egiluvchanligini saqlab qoladi. Toza pardadan tashqari bir yoki ikkala tomoni politetraf­toretilen bilan qoplangan pardalar ham chiqariladi.
Aromatik poliimidlarni juda yuqori issiqbardoshligi, ularni oddiy usullarda qayta ishlashni qiyinlashtiradi. Ulardan monolit plastiklar, kukun metallurgiyasi texnologiyalariga o‘xshash texnologiyalarda olinadi. YArim mahsulotlar 400^oS dan yuqori haroratda, 100-200 MPa bosimda presslab olinadi va keyin mexanik ishlov berib tayyor mahsulotga aylantiriladi. Bu usul ancha murakkab va qimmat. Quyida shunday yarimmahsulotlarni fizik-mexanik xossalari keltirilgan:
Zichligi, 23⁰S da, kg/m³………………………………………………………1420
CHiziqli kengayishning harorat koeffitsienti, 10⁵ K^-1………………….5-6
Deformatsion issiqbardoshlik, ⁰S………………………………………….357
Bo‘linish kuchlanishi, MPa
CHo‘zilishda……………………………………………………………….95
Siqilishda……………………………………………………………...155
Egilishda………………………………………………………………..120
Qayishqoqlik moduli, MPa
CHo‘zilishda………………………………………………….3150
siqilishda……………………………………………………….….3100
Zarbiy qovushqoqlik, kDj/m²
qirqim bilan…………………………………………………….………………37,5
qirqimsiz………………………………………………………………51,4
Elektr mustahkamlik, kV/sm…………………………………………………..220
Elektr kamalagiga chidamlilik, s……………………………………………435
Suv yutishi, %
24 soatda……………………………………………………………………..0,32
muvozanatgacha……………………………………………………3

Mustaqil Davlatlar Hamjihatligida amin yoki kislotali komponent qoldiqlarida oddiy efir bog‘lari saqlovchi poliimidlar ishlab chiqilgan. Bu polimerlarni 50-200 MPa bosimda 370-390⁰S da presslash usulida qayta ishlash mumkin. SHunday polimerlarni fizik-mexanik xossalari quyida keltirilgan:

Zichlik, kg/m³ 1380
Egilishdagi qayishqoqlik moduli, MPa 3200
Zarbiy qovushqoqlik, kDj/m²50-80
Vik bo‘yicha issiqbardoshlik, ⁰S 270
Uzoq ishlash mumkin bo‘lgan harorat, ⁰S210-230
Suv yutishi, 100⁰S da, % 0,8

Uzun polimetilen halqalaridan tashkil topgan diaminlar (1,12-dodekametilendiamin) asosidagi polipiromellitimidlarni ekstruziya usulida qayta ishlash mumkin. Poliimid bog‘lovchilari asosida quyidagi xossalrga ega shishaplastiklar olingan (MDH da STPB, AQSH da Skaybond 700 va b.):

Katta miqdordagi erituvchilar va past molekulali moddalarni ajralib chiqishi (siklga o‘tish vaqtida), shishaplastiklarni qayta ishlab shakllantirishda ancha qiyinchiliklar tug‘diradi. SHuning uchun ham, engil uchuvchi moddalarni chiqib ketishini osonlashtiradigan vakuum-shakllash usuli, shishaplastiklardan yuqori zichlikka ega buyumlar olish imkonini beradi. Juda oz g‘ovaklar saqlovchi armirlangan plastiklar, bog‘lovchi sifatida, bismaleinimidodifenilmetan bilan 4,4¢-diaminodifenilmetanni aralashmasidan iborat nisbatan past haroratda suyuqlanuvchi, reaksiyaga faol oligomer aralashmalari asosida o‘rash yoki presslash usulida olinadi. SHunday armirlangan shishaplastikni xossalari quyida keltirilgan:

Zichlik, kg/m³ da 1900

CHiziqli kengayishning haroratiy koeffitsienti, 10⁵ K^-1 1,5
Deformatsion issiqbardoshlik (1,84 MPa da), ⁰S 349
Bo‘linish kuchlanishi, MPa
23⁰S da 186
260⁰S da 157
statik egilishda
23⁰S da 343
260⁰S da 245
siqilishda 23⁰S da 230
Suv yutishi (24 soatda), % 0,2

Poliimidlar asosida elastik va qattiq ko‘pik plastiklar olingan. Ko‘pirish va sikllash jarayonlari alohida, ko‘pincha esa bir jarayonni o‘zida, 300⁰S da bir necha soat davomida amalga oshiriladi.

Poliimidlarning ishlatilishi

Poliimid pardalari elektr dvigatellarida pazlar va obmotkalar, kondensatorlarda, egiluvchan pechat sxemalarida izolyasiya sifatida ishlatiladi. Poliimidlardan olingan plastiklar porshenli halqalarda, podshipniklarda, zichlantiruvchilarda, elektrlarni ulash bo‘g‘imlarida, turbinalarda, atom reaktorlari armaturasida ishlatiladi. Armirlangan shishaplastiklar, turbinalarni kuraklari, samolyotlarni elektron pechatlash sxemalari sifatida ishlatiladi. Poliimidlar asosidagi ko‘pik plastiklar reaktiv dvigatellarda, yuqori haroratlarga chidamli tovush izolyatorlari sifatida ishlatiladi.