Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi fanidan ma`ruzalar matni

Rezina buyum ishlab chiharishning umumiy sxemasi
Eng asosiy farq xiluvchi rezinadan buyum iShlab chihariShda mexanik va
kimyoviy jarayonlarni o`zida mujassam xilganligidir.
Oldin kauchuklarni maxsus mexanik iShlov-plastikatsiya ta`sirida qayta iShlaShda unga kerak bo`lgan texnologik xossalarni beriShdir.
Oldindan belgilangan komleks xossaga ega bo`lgan rezina olish uchun avvalo, kauchuk va aniq tarkibga ega bo`lgan ingriedentlar bilan qoriShma tayyorlanadi.
qoriShdan maqsad, ingredientlarni bir
tekisda polimer
ichida
taqsimlaniShini ta`minlaShdir. Kauchuklar choklaniShdan oldin qovuShqoq oquvchan xolatda bo`lib, plastik xossaga, ya`ni mexanik qaytmas deformatsiyaga ega bo`ladi. Ingredientlar kauchuk massasida suriliSh deformatsiyasi (sdvigovaya deformatsiya) ta`sirida bir tekisda taqsimlanadi. Bu jarayon maxsus maShinalarda amalga oShiriladi. Kauchuklarni ingredientlar bilan aralaShtiriShda komponentlar aralaShiShi bilan bir qatorda bir qancha murakkab fizik-kimyoviy va kimyoviy qodisalar sodir bo`ladi. Bular: polimer-strukturaviy o`zgarishlar (mexanik kuchlaniSh ta`sirida), rezina komponentlari orasidagi o`zaro ta`sir va boshqa qodisalardir. Bu sodir bo`layotgan qodisalar xarakteri qayta iShlaShSharoitiga boqliqdir.
Rezina qoriShmasi asosiy yarim fabrikat qisoblanadi va undan rezina buyumlari
tayyorlanadi. Rezina qoriShmasi, kauchuklar singari, plastik
xususiyatga egadirlar. SHuning uchun aniq bir Sharoitda bo`lar har xil usullar orqali ShakllaniShi mumkin. Bu ShakllaniShdan zagotovka tayyorlaShda foydalaniladi.
Rezina qoriShmalaridan ShpritslaSh, kalandrlaSh, presslaSh va boshqa usullar bilan buyum olish mumkin. Rezina qoriShmasi bilan mato, metall va boshqa yuzalarni qoplaShi ham mumkin.
Rezina buyumlarni olishda asosiy va yakunlovchi jarayon vulkanizatsiya qisoblanadi. Vulkanizatsiya jarayonida kauchuk makromolekulalari ko`ndalang (poperechniy) kimyoviy boq hosilqilib, vulkanizatsion uch o`lchamli to`r (setka) hosilqiladi. Buning natijasida plastik rezina aralaShmasi yuqori elastik rezinaga aylanadi.
SHunday qilib, qayta iShlaSh jarayonining vulkanizatsiya bosqichida qayta iShlayotgan maShinada takrorlanmas muqim o`zgariSh, ya`ni material xossasining o`zgariShi sodir bo`ladi.
Vulkanizatsiya oltingugurt hamda aktivlovchi, tezlatuvchi moddalar
ta`sirida kauchuk makromolekulalari ora uch o`lchamli to`r (setka) hosil bo`ladi, bunda issiqlik katta rol' uynaydi. SHuning uchun vulkanlaSh jarayonida taShharidan bosim ostida issiqlik beriladi va bu jarayon har xil apparatlarda olib boriladi. Ayrim paytlarda ShakllaniSh va vulkanizatsiya jarayoni bir vaqtda olib boriladi.
An`anaviy texnologik jarayonlar bilan bir qatorda rezina buyumlarni "qattiq" kauchuklardanolish bilan rezina sanoatida kauchuklarni suvdagi
90
dispersiyasidan lateksdan buyum tayyorlaSh taraqqiy eta boShladi. Bu usul bilan olingan yarim fabrikat kuritiladi, keyin vulkanizatsiyalaShtiriladi.
Rezina sanoatida organik eritmalarda tayyorlangan rezina aralaShmasi eritmalari - rezina elimlari deb ataladi. Ular har xil sohada keng qo`llaniladi.
SHunga o`xShaSh rezina aralaShmasidan kukun xolida yarim fabrikat olish
va uni qo`llaSh, suyu? kauchuklarni, quyi molekulali polimerlarni rezina buyumlar olishda qo`llaSh katta ahamiyatga egadir.