Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi

 
Ximiyaviy yoki ximik-gal'vanik qoplash 
 
Bu usul bilan polimer yuzasi ximiyaviy reaktsiya hosilqilib uni metall bilan
qoplaShdir. Buning uchun yuza yaxShilab tayyorlanadi, so`ng yuzaga metallni
qayta tiklaSh katalizatori o`rnatilib, yupqa metall qatlami hosilqilish uchun metall
eritmasi purkaladi, bunda katalizator tufayli o`z xoliga keltiriladi.
Gal'vanik qoplaSh deyarli Shu usulda bajariladi, Shuning uchun avval
kuchsiz tok beriladi, so`ngra esa qoplama qalinligi talab etiladigan qolatga
kelguncha tok miqdori oShirib boriladi. Bu usul bilan ko`p qatlamli qoplama ham
olinadi.
Elimlash 
86
Plastmassalarni o`zaro va boshqa materiallar bilan birlaShtirib buyum
olishda (ayniksa, texnik buyumlar) elimlaSh usuli keng tarqalgan, bunga sabab bu
usulning oddiyligi va arzonligi.
Bu usulning afzalliklari quyidagilardan iborat:
1.
ElimlaSh orqali yupqa va qalin qatlamli mustahkam ko`rsatkichlarga ega
bo`lgan har xil detallar olinadi;
2.
ElimlaSh orqali birlaShgan joylarda ichki kuchlaniSh bir tekisda
taqsimlaniShi tufayli turg’unligi oShadi.
3.
Elimlangan yuza odatda silliq bo`lib chiqadi.
Elimlashning kamchiliklari: 

---

 
1. Ko`pgina polimerlardan tayyorlangan elimlar faqat issiqlik ta`sirida
qotadi.
2. Polimer elimlari ko`p holatda toksik moddalarni o`zida saqlaydi yoki
qotiSh jarayonida bunga o`xShash moddalar ajralib chiqadi, bu o`z navbatida
protsessni murakkablaShiShiga olib keladi.
ElimlaSh jarayonini fiziko-kimyoviy nuqtai nazardan haraganda bunga
"adgeziya" va "kogeziya" kuchlari katta rol' o`ynaydi. Eslatib o`tilgan adgeziya bu
elim zarrachalari va elimlanayotgan yuza o`rtasidagi boqlaniShdir, kogeziya esa
elim bo`laklari orasidagi qovuShiShdir. Kogeziya va adgeziya kuchlariga qarab
elimlangan buyumda uziliSh elim bo`yicha ketiShi mumkin yoki elim asos yuzasi
bo`yicha (keltirilgan rasmga karang). Agar uziliSh yuza orqali ketsa unda elim
Shu Shu yuza uchun yaxShi tanlanmaganlikdan dalolat beradi yoki yuza yaxShi
87
tayyorlanmagan bo`ladi. Elim massasida uziliSh - elim qalinligi, qaddan taShhari
qalinligi yoki qotgandan so`ng uning mexanik musta?kamligisabab bo`liShi
mumkin.
Elim
orqali
biriktiriSh
(birikkan
joyi
bardoShligi)
elimni
to`qri
tayyorlanganidan taShhari va boShqa faktorlarga boqliq: yuzani tayyorlaSh; elim
qalinligi; elimlaShda bosim beriSh; elimlaShni davomati vaharorat ostida uShlab
turiSh va xakozalar.
Elim sifatida asosan quyidagi polimerlar iShlatiladi:
- Epoksid va kremniy organik birikmalar (birgalikda iShlatilsa yuqori
adgeziya kuchiga ega va yuqori haroratga chidamli elim beradi).
- Fenol-formal'degid smolalar kauchuklar bilan birgalikda.
- Termoplast va termoreaktiv smolalar aralaShmasi (masalan BF elim
kogeziya va adgeziya kuchlari).
Suyuq elimlardan taShhari qattiq va plyonka holatidagi elimlovchi
materiallar ham ko`p qo`llaniladi.
TAYANCH SO`Z VA IBORALAR
1.
PayvandlaSh
2.
CHanglatiSh
3.
ElimlaSh
4.

---

Diffuzion payvandlaSh
5.
Kimyoviy payvandlaSh
6.
Metall bilan choklaSh
7.
Adgeziya
8.
Kogeziya
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR
1.
Plastmassalarni metall bilan qoplaShdan asosiy maqsad nimadan iboratq
2.
Plastmassani metall bilan qoplaShning afzalligi va kamchiligini aytib
bering.
3.
Plastmassalarni payvandlaSh qaysi usullar bilan amalga oShiriladiq
4.
ElimlaSh usulini fizik-kimyoviy asosi nimadan iboratq
5.
Elimlarga qanday talablar qo`yiladi va konkret plastmassa buyumni
elimlaSh uchun qanday qilib elim tanlab olinadiq