Polisaxaridlar bo’yicha tushuncha va ularning tasnifi

SHakarsimon polisaxaridlar

• SHakarsimon polisaxaridlar
• Oligosaxaridlar
• SHakarsimon polisaxaridlar jumlasiga molekulasi oltitagacha monosaxarid qoldig‘idan tashkil topgan uglevodlar kiradi. SHakarsimon polisaxaridlarning ikkinchi nomi oligosaxaridlar.
• Oligosaxaridlar bir qancha xossalarga ko‘ra oddiy uglevodlarga ancha yaqin turadi. Masalan: oligosaxaridlar suvda oson erib, chin molekulyar eritmalar xosil qiladi, ko‘p xollarda ular shirin ta’mga ega, yaxshi kristallanadi.
• Gidrolizlanganda xosil bo‘ladigan monosaxaridlar molekulasining soniga qarab oligasaxaridlar disaxaridlarga, trisaxaridlarga, tetrasaxaridlarga, pentasaxaridlarga va geksasaxaridlarga bo‘linadi. Bulardan eng axamiyatlisi disaxaridlar yoki biozasaxaridlar.

Disaxaridlar

• Disaxaridlar
• Gidroliz qilinganda xar bir molekulasi ikki molekula monosaxaridga parchalanadigan oligosaxaridlar disaxaridlar deyiladi. Disaxaridlar S12N22O11 umumiy formula bilan ifodalanadi. Ular glyukozidlar tipi bo‘yicha tuzilgan bo‘lib, undagi aglikon rolini ikkinchi molekula monosaxarid bajaradi.
• Disaxaridlar glyukozidlar tipida tuzilganligi uchun kislotali muxitda oson gidrolizlanadi.
• Disaxaridlar xosil bo‘lishda bir monosaxarid doimo o‘zining glyukozid gidroksili bilan qatnashadi, ikkinchi monosaxarid molekulasi esa yo glyukozid gidroksili bilan yoki boshqa birorta spirt gidroksili bilan qatnashadi. Agar disaxaridlar molekulasi xosil bo‘lishida bir monosaxarid molekulasi glyukosid gidroksili, ikkinchi monosaxarid molekulasi esa spirt gidroksili bilan qatnashsa, bunday disaxaridlar molekulasida aldegid guruxga oson o‘ta oladigan erkin glyukozid gidroksili bo‘ladi. Bunday disaxaridlar mutarotatsiya xodisasini beradi, aldegidlarga xos bo‘lgan reaksiyalarga kirishadi - oksim xosil qiladi.

Feling suyuqligini oson qaytaradi "kumush ko‘zgu" reaksiyasini beradi. SHuning uchun bunday disaxaridlar qaytaruvchi disaxaridlar deyiladi. Maltoza, laktoza va sellobioza shu gurux disaxaridlarga kiradi.

• Feling suyuqligini oson qaytaradi "kumush ko‘zgu" reaksiyasini beradi. SHuning uchun bunday disaxaridlar qaytaruvchi disaxaridlar deyiladi. Maltoza, laktoza va sellobioza shu gurux disaxaridlarga kiradi.
• Ikkala molekula monosaxaridlarning glyukozid gidroksillari o‘zaro ta’sirlanishi natijasida xosil bo‘lgan disaxaridlarning molekulasida aldegid guruxga oson o‘ta oladigan guruxi yo‘q. Bunday disaxaridlar aldegidlarga xos reaksiyalarga kirishmaydi, oksim va gidrazonlar xosil qilmaydi, sianid kislotani biriktirib olmaydi. SHuning uchun xam bunday disaxaridlar qaytarmaydigan disaxaridlar deb ataladi.
• Pentozalar - S5R10O5 tabiatda asosan birikma xolida polisaxarid pentozanlar (S5N8O4)n xamda o‘simlik va yog‘och elimi tarkibida bo‘ladi. Pentozanlar yog‘och, poxol va shu kabilar tarkibida anchagina miqdorda (10-15%) saqlanadi.
• Pentozalar asosan pentozanlarni suyultirilgan mineral kislotalar ishtirokida gidroliz qilib olinadi.
• (S5N8O4)n + nH2O  n C5H10O6
•