Polyarimetriya. Issi qlik nurlanishi va ularni xarakteristik asi

2. Malyus qonuni. 
A amplitudaning polyarizator tekisligi bilan φ burchak hosil qiluvchi tekislikda 
yuz berayotgan tebranishini ikkita A
1
= A cosφ va A
1
= A sinφ tebranishlarga 
ajratish mumkin. O‟tgan to‟lqinning intensivligi A
1
2
= A
2
cos
2
φ va A
1
2
= A
2
sin
2
φ miqdorga proporsional, ya‟ni cos φ ga teng. bu erda L amplitudasi A bo‟lgan 
tebranishning intensivligi (2-rasm). Polyarizatorga amplitudasi A
0
va intensivligi 
1
0
bo‟lgan yassi qutblangan 
yorug‟lik tushayotgan bo‟lsin.
Asbob orqali tebranishning A-
A
0
amplitudali eltuvchisi 
o‟tadi. Bunda φ – tushayotgan 
yorug‟likning 
tebranish 
tekisligi orasidagi burchak. 
Demak, o‟tan yorug‟likning I 
intensivligi
I=I
0
cos
2
φ
(1) 
Ifoda bilan aniqlanadi. Bu munosabat Malyus qonuni deb yuritiladi. Malyus 
qonuniga ko‟ra ikkinchi polyarizatordan intensivligi quyidagiga teng: 
I=(1/2)I 
teb
·cos
2
φ
(2) 
3. Qaytgan va singan nurlarning qutblanishi. Bryuster qonuni. 
Agar tekislikning ikkita dielektrikni ajratib turuvchi chegara tushish burchagi 0 
ga teng bo‟lmasa, qaytgan va singan nurlar qisman qutblangan bo‟ladi. qaytgan 
nurda tushish tekisligiga perpendikulyar tebranishlar ko‟proq bo;ladi (3-rasm), 
singan nurda esa tushish tekisligiga parallel tebranishlar ko‟proq bo‟ladi. 
qutblanish darajasi tushish burchagiga bog‟liq. Agar tushish burchagi
tg i = n
12
(3)
Shartni qanoatlantirsa (bunda n
12
ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan 
sindirish ko‟rsatkichi) , qaytgan nur to‟la qutblangan bo‟ladi. tushish burchagi ib 
ga teng bo‟lganda singan nurning qutblanish darajasi eng katta qiymatga erishadi. 
Lekin bu nur faqat qisman qutblanishicha qoladi. (3) Munosabat  
Bryuster
 qonuni 
nomi bilan yuritiladi. i burchak Bryuster burchagi yoki to‟la qutblanish burchagi 
deb ataladi. Yorug‟lik Bryuster burchagi ostida tushganda qaytgan va singan nurlar 
o‟zaro perpendikulyar bo‟lishini tekshirib ko‟rish mumkin. Qaytgan va singan 
nurlarning turli tushish burchaklari uchun qutblanish darajalari dielektriklarda 
Maksvell tenglamalarini echish yo‟li bilan topiladi. Dielektriklar chegaradagi 
shartlarga quyidagilar kiradi. Chegaraning ikki tomonidagi E va N vektorlar 
potensial tashkil etuvchilarining tengligi. Natijada quyidagi formulalar hosil 
bo‟ladi: 
(A
1
)
┴
= (A
1
)·(Sin (t
1 
-t
2
)/ sin (t
1
–t
2
)) } (A
2
) 
"
= (A
1
)
(A
2
)
┴ 
= (A
1
)·(2sint
2
·cost
1
/
sin(t
1
+t
2
))
}·(2sint
2
·cost
1
/sin(i
1
–i
2
)cos(i
1
–i
2
) (4)
(A
1
)
" 
=(A
1
)
" 
(tg(t
1
–t
2
)/ tg (t
1
–t
2
)) }
bu erda (A
1
)
┴
(A
1
)
┴ 
(A
2
)
┴ 
tegishli ravishda tushuvchi qaytgan va singan nurlar 
tushish tekisligi perpendikulyar tashkil etuvchilarining amplitudalaridir. (A
1
)
" 
, 
(A
1
)
" 
va (A
2
) 
" 
tushish tekisligiga parallel tashkil etuvchilar xuddi o‟sha 

---

kattalikdir: i
1 
tushish burchagi, i
2
sinish burchagi. Tushish burchagi kichik 
bo‟lganda (3) formuladagi sinuslarni va tangenslarni burchaklarining o‟zi bilan 
almashtirish mumkin 
(A
1
)
┴ 
= -(A
1
)
┴
(t
1
– t
2
)/(i
1
– i
2
)
= - (A
1
)
┴ 
(n
12
-1)/(n
12
+1)
(A
2
)
┴ 
= (A
1
)
┴
(2i
2
/ (i
1
+i
2
))= (A
1
)(2/(n
12
-1))
(A
1
‟
)
"
=(A
1
)
" 
(i
1
–i
2
)/( i
1
+i
2
)
= (A
1
)
"
(n
12
-1)/( n
12
+1) 
(A
2
)
"
=
(A
1
)
" 
(2i
2
/(i
1
+ i
2
))= (A
1
)
"
(2/(n+1))
(5)
Qaytgan 
yorug‟likning 
I
1
‟
intensivligini 
ikkala 
tashkil 
etuvchilarning (I
1
)
┴ 
va (I
1
) 
"
intensivligining tushuvchi yorug‟lik I
1
intensivligiga nisbatan olib. Berilgan 
sirtning ρ qaytarish koeffisentini 
olamiz. (6) bilan muvofiq ravishda
I
1
‟
= J((n
12
-1)/( n
12
+1)) 
2
ρ = ((n
12
-1)/( n
12
+1)) 
2
(6)
I
2
= n
12
· J · (2/( n
12 
+1))
(7) 
agar ikilamchi to‟lqinni tarqatuvchi zaryadlaridan birini olib qarasak, zaryadning 
tebranishini ikkita tebranishga ajratamiz. U tebranishlardan biri tushish tezligida 
yuz beradi. (5-rasm). Ikkinchisi esa, bu tekislikga perpendikulyar yo‟nalishda yuz 
beradi. Tebranishlarning har biriga yassi qutblangan ikkilamchi to‟lqin mos keladi. 
Tebranuvchi zaryadning nurlanish yo‟nalishi bo‟ladi, zaryad tebranishlar 
yo‟nalishiga perpendikulyar yo‟nalishlarda eng ko‟p nurlanadi. Tebranishlar 
yo‟nalishida zaryad nurlanmaydi. Yorug‟lik to‟lqin uzunligidan ko‟p marta kichik 
zarralardan yorug‟likning sochilishi vaqtida ham qutblanish yuz beradi. 
Sochilayotgan yorug‟lik dastasi zarralarda zaryadlarning shunday tebranishlarini 
tug‟diradiki, ularning yo‟nalishi dastaga perpendikulyar tekislikda yotadi (6-rasm).
Ikkilamchi to‟lqinda E vektorning tebranishlar yo‟nalishi orqali o‟tadigan 
tekislikda sodir bo‟ladi. dasta bilan π /2 dan farqli burchak tashkil qiluvchi
yo‟nalishlarda sochilayotgan yorug‟lik faqat qisman qutblangan bo‟ladi.