Polyarimetriya. Issi qlik nurlanishi va ularni xarakteristik asi

7. Absolyut qora jism. 
Absolyut qora jismning nurlanishini nazariy tushintirish fizika tarixida misli 
ko‟rilmagan darajada katta ahamiyatga ega bo‟ladi- u energiya kvanti 
tushinchasining kashf etilishiga olib keldi. ƒ(ω,T) funksiyasining ko‟rinishini 
nazariy keltirib chiqarish uchun juda ko‟p urinishlar uzoq vaqt masalaning 
umumiy echilishini bera olmadi. Stefan (1879) eksperimental natijalarni analiz 
qilib, istalgan jismning R
e
energiyaviy yorituvchanlik absalyut temperaturasining
to‟rtinchi darajasiga proporsional degan xulosaga keladi.
8. Stefan – Bolsman qonuni. 
Lekin keyingi aniq o‟lchashlar uning xulosasida xato borligini ko‟rsatadi. 
Bol‟sman (1884) termodinamik mulohazalarga asoslanib, absalyut qora jismning 
energiyaviy yorituvchanligi uchun quyidagi ifodani nazariy yo‟l bilan topdi:
R
e
=


0
T)dù
ƒ(ù,
=σT
4
(11)
Bu erda σ – o‟zgarmas kattalik, T- absalyut temperatura. Shunday qilib, Stefanning
qora bo‟lmagan jismlar uchun qilgan xulosasi (u absalyut qora jismlar bilan 
eksperiment o‟tkazmagan) , faqat absolyut qora jismlar uchungina o‟rinli bo‟lib 
chiqdi. 
Absalyut qora jismning energiyaviy yorituvchanligi bilan absalyut temperatura 
orasidagi (11) munosabat Stefan – Bol‟sman qonuni deb atalgan. Doimiy kattalik 
σ– konstantasini Stefan – Bol‟sman doimiysi deb ataladi. Uning tajribaviy qiymati 
σ=5,67·10
-8
Vt/m
2
K
4
ga tengligi aniqlangan. Vin (1893) termodinamikadan 
tashqari yana elektromagnit nazariyadan ham foydalanib, spektral taqsimot 
funksiyasi quyidagi ko‟rinishga ega bo‟lishini ko‟rsatdi: 
ƒ(ω,T)=ω
3
F(ω/T)
(12) 
bu erda F- chastotaning temperaturaga nisbatining noma‟lum funksiyasi. 
φ(λ,T)= (2πc/λ
2
)ƒ((2πc/λ),T)
(13) 
formulaga asosan φ (λ,T) funksiya uchun quyidagi ifoda hosil bo‟ladi: 
φ(λ,T)=(2πc/λ
2
)(2πc/λ)
3
F(2πc/λT)=(1/λ
5
)φ(λ,T)
(14) 
bu erda φ(λ,T)-λT ko‟paytmaning noma‟lum funksiyasi (14) munosabat φ(λ,T) 
funksiyaning maksimumi to‟g‟ri kelgan λ
m
to‟lqin uzunligi bilan temperatura 
orasidagi bog‟lanishni keltirib chiqarishga imkon beradi. (14)ni λ ga nisbatan 
differensiyallaymiz: 
dφ/dλ=(1/λ
5
)Tφ (λ,T)-(5/λ
6
)φ (λ,T)=(1/λ
5
)[λTφ (λT)-5φ (λ,T)] (15) 
kvadrat qavs ichidagi ifoda biror φ(λT) funksiyani beradi. φ(λ,T) funksiyaning 
maksimumiga mos kelgan λ
m 
to‟lqin uzunligi uchun (15) ifoda nolga aylanishi 
lozim:
(dφ/dλ)
λ = λm
=(1/λ 
m
5
)φ(λ 
m
T)=0
(16)
Tajribalardan kelib chiqadiki, λ
m 
≠ ∞ da φ (λ 
m
T) =0 shart bajarilishi lozim. 
Oxirgi tenglamaning λ
m 
* T noma‟lumga nisbatan echimi biror sonni beradi. Biz 
uni b harfi bilan belgilaymiz. Shunday qilib, Vinning siljish qonuni deb ataluvchi

---

Tλ
m
=b 
(17) 
Munosabat hosil bo‟ladi. konstanta b ning eksperemental qiymati quyidagiga teng:
b=2,90·10
7
A
0
grad=2,90·10
3
mk . grad.