Предмет метрдики преподавания информатики

1.3. IOʻM fanining boshqa fanlar bilan aloqasi
Informatika oʻqitish metodikasi kursining asosiy xususiyati, birinchi navbatda, uslubiy sikl orqali, boshqa fanlar bilan bog'liqligidir. Bu matematikani o'qitish metodikasi bilan, aytish mumkinki, genetik jihatdan bog'liq. Algoritm tushunchasi matematikadan kelib chiqqan. O'xshashlik mavjud: to'plam/element = algoritm/buyruq. Boshqa tomondan, matematikada ko'plab isbotlar algoritmik tuzilishga ega va bu algoritmik komponentni isbotlarda aniqlashni o'rganish vazifasi mavjud.
Vaqti-vaqti bilan informatikani, masalan, matematika bilan uyg'unlashtirish tendentsiyasi paydo bo'ldi va paydo bo'lmoqda. Eng yaxshi holatda, kuchli o'qituvchi fanlararo aloqalarni rivojlantirishi mumkin. Ammo informatikaning o'zi bu holatda muammolarni matematiklashtirish va ular bilan bog'liq qiyinchilikning oshishi tufayli yo'qotishi mumkin. Bu informatika fanini o'rganish boshlanishini matematikadan (kvadrat tenglamalarni yechish) ananasiga ziddir. Shu bilan birga informatikaning boshqa fanlar bilan aloqalari uzilishi mumkin va fanlar alohida o‘rganilishda davom ettiriladi. Matematika va tayyor dasturiy vositalardan foydalanish qobiliyati bilan bog'liq emas.
Kompyuter didaktik jihatdan kuchli vosita bo'lib, muayyan fanlar bo'yicha o'qitishning mazmuni, shakllari va usullarini, butun tizimni qayta ko'rib chiqish zarurligini ta'minlaydi. Kompyuterning matematika kursiga ta'sirini ba’zi misollarda koʻrib chiqamiz:

• 
  Maktab matematikasining logarifmik funktsiyaga an'anaviy ortib borayotgan e'tibori raqamlarni ko'paytirishdan ularning logarifmlarini qo'shishga o'tishda qo'lda hisob-kitoblarni soddalashtirish bilan bog'liq. Kompyuterlardan foydalanilganda logarifmlarning ustuvorligi uchun asos yo'qoladi.
  
• 
  Funksiya grafigini oʻrganishni uni tezda ekranda chizish orqali boshlanishi mumkin va u juda soddalashadi. Agar funktsiya nuqtada mavjud bo'lmasa, kompyuter nolga bo'lingan xatolik xabarini chiqaradi.
  
• 
  Kompyuter yordamida muayyan masalalarni yechishning (kvadrat ildizni hisoblash, tenglamalarni yechish va hokazo) iterativ usullarining ma'nosini tushunish osonroq.
  

Optimal yechim informatikani boshqa fanlar bilan integratsiyalash, lekin akademik soatlarda emas, balki hal qilinayotgan vazifalar, bilimlar tizimi darajasida. Bunda tushunchalarning o'zaro boyitishini, turli xil aloqalarni va umuman bilimning mustahkamligi va foydaliligini kutishimiz mumkin.
Kompyuterdan foydalanish imkoniyatlari fan o'qituvchilari amaliy jihatdan ochib berilishi kerak. Bu jarayon juda sekin kechsa-da, maktab informatika kursi va hisoblash texnikasi xonasi ma'lum bir izolyatsiyada qolmoqda. Buning sabablari aniq. Buni asoslash uchun aytishimiz mumkinki, ta'lim sohasi umuman jamiyatga qaraganda ko'proq inertialdir. Maktab o'quvchilarining ta'limida kompyuterlarga e'tibor bermaslikning yo'qotishlari juda katta.
IOʻMning fizika, kimyo o‘qitish metodlari bilan o‘xshashligi informatikaning tajribaga moyilligida namoyon bo‘ladi. Darhaqiqat, kompyuterda dasturni ishga tushirish o'ziga xos tajribadir. Fizika nuqtai nazaridan kompyuter – bu xatti-harakati tekshirilishi mumkin bo'lgan qurilma. Bunday tajribalarni o'tkazish usullarini fizika usullaridan olish mumkin.
IOʻM manfaatlarining psixologiya bilan kesishish sohasi, birinchi navbatda, aloqa muammolari. Muloqotning maxsus shakli – bu kompyuter o'yini. Informatika usuli allaqachon o'yin elementlarini kompyuter bilan o'quv faoliyatiga organik ravishda kiritishni nazarda tutadi va ishlatadi. Misol uchun, dasturni otladka qilishmi kompyuter bilan o'yin sifatida ko'rib chiqishingiz mumkin – "kim aqlli".
Chet tilini o'rganish usuli bilan bog'liqligi o'ziga xosdir. Masalan, algoritmni ma'lum bir rasmiy tilga (C, Paskal, algoritmik til va boshqalar) tarjima qilish butunlay lingvistik, nutqiy faoliyat, ba'zan qiyin masaladir.
Informatika fanining kuchli aloqalari izchillik va taqdimotning qulayligi tamoyillariga muvofiq materialni o'rganishning optimal tartibini topishning ahamiyatsiz muammosini keltirib chiqaradi. Ketma-ketlikni to'g'ridan-to'g'ri tushunish bilan, o'quv materiali mantiqiy zanjirda joylashgan yoki daraxt shaklida taqdim etilishi mumkin, bu erda mantiqiy doiralar yo'q va takrorlash faqat materialni mustahkamlash sifatida amalga oshiriladi. Turli mavzular o'rtasidagi kuchli ichki aloqalar, masalan, tarix, adabiyot va boshqa fanlarni o'rganishda bo'lgani kabi, "materialni to'g'rilash" ga imkon bermaydi.
Informatika fanida ayrim mavzularni (masalan, sikl operatorini) bir vaqtning o‘zida, bir yoki bir necha ketma-ket darslarda to‘liq o‘rganib bo‘lmaydi. Bu, ayniqsa, "Algoritmlash va dasturlash asoslari" bo'limi uchun to'g'ri keladi. Shuning uchun hatto akademik A.P.Yershov ham ketma-ketlik tamoyilini sikllik shaklida amalga oshirishni taklif qilgan. Bu shuni anglatadiki, dastlab ma'lum bir element amaliyotda eng oddiy, eng keng tarqalgan shaklda o'rganiladi. Keyin bu tushuncha takrorlanadi, yangi imkoniyatlar, qo'shimcha xususiyatlar bilan boyitiladi. Bu boshqa fanlar uchun maqbul yo'l bo'lsa-da, informatika uchun ko'plab bo'limlar yoki mavzularni boshqacha o'rganish mumkin emas.