Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevraldagi O‘zbekiston

Vrevskiy qonuniga binoan, azeotrop eritmalarni ajratish uchun bosimni 
o’zgartirib haydash yoki rektifikatsiya qilish jarayonlaridan foydalanish mumkin. 
Bir-birida erimaydigan yoki qisman eriydigan suyuqlik aralashmalari. Agar,
A va B komponentlar bir-birida toliq erisa, komponentlar molekulalarining o’zaro 
tortishish kuchlari nolga teng bo’ladi. Bunda, har bir komponent o’zini mustaqil 
tutadi va quyidagi bosimda qaynaydi: 
В
А
Р
Р
Р
+
=
3.2.4-rasm. Qisman eriydigan aralashmalarning fazaviy diagrammalari. 

---

54
Agar, aralashma komponentlari bir - birida erimasa, istalgan komponent 
parsial bosimi, uning o’sha temperaturada to’yingan bug’ bosimiga teng. 
Aralashmaning qaynash temperaturasi suyuq aralashmaning tarkibiga bog’liq 
emas (3.2.4-rasm abd chiziq). 
Aralashmaning qaynash temperaturasi har doim toza komponentlar qaynash 
temperaturalaridan past bo’ladi. Tabiatda bir - birida absolyut erimaydigan 
moddalar 
kamdan-kam 
uchraydi. 
Agar, 
qisman 
eriydigan 
suyuqlik 
aralashmalarida qaynash temperaturasi ac yoki dc chizig’i bo’ylab eritmaning 
asosiy komponentining qaynash temperaturasigacha o’zgaradi.
Bug’ning kondensatsiyalanish temperaturasi cb va eb chiziqlari bo’ylab 
o’zgaradi. Diagrammadagi b nuqtada 
y
0
= R
a
/R = const tarkibli bug’ 
kondensatsiyalanadi. 
3.2.1 
Rektifikatsion 
kolonnalarni 
loyihalash 
uchun 
soddalashtirilgan usullar. 
Rektifikatsiya jarayonini soddalashtirilgan usullarga ko’ra loyihalash 
kolonna parametrlari tenglamalarini soddalashtirilgan usullarda hisoblashga 
asoslanadi. 
Ushbu usulga ko’ra rektifikatsiya muommosini taxlil qilish kolonnaning 
ishlash chegaralari va parametrlarini oldindan aniqlash uchun xizmat qiladi. 
Ushbu usullarga misol qilib Fenske-Underwood Gilliland usuli va MeCabe-Thieli 
grafik diagrammalarini keltirish mumkin. Ushbu usul orqali rektifikatsiya 
tizimlarini hisoblay olamiz. 
Minimal flegmalar soni
𝑅
𝐿𝑚𝑖𝑛
=
𝑥
𝐷𝑖
−𝑦
𝐹𝑖
𝑦
𝐹𝑖
−𝑥
𝐹𝑖
(3.2.9) 

---

55
Bu yerda 
𝑥
𝐷𝑖
-distilyatdagi i-komponentning suyuq fazadagi molyar ulushi, 
𝑦
𝐹𝑖
– i-komponentning kolonnaga kirishdagi muvozonat holatdagi bug’ fazadagi 
molyar ulushi, 
𝑥
𝐹𝑖
- i-komponentning kolonnaga kirishdagi muvozonat holatdagi 
suyuq fazadagi molyar ulushi. 
Haqiqiy flegma sonini tanlash o’ta murakkab masaladir, chunki uning 
miqdoriga qarab rektifikatsion kolonna o’lchamlari va issiqlik eltkichlar sarfi 
o’zgaradi. Kolonnalarni ishlatish uchun zarur sarflar va kapital xarajatlar hamda 
energetik sarflar flegma soniga bog’liq.