«problems of research and education of the uzbek language»

www.myscience.uz 
47 | 
Olovlarga sachragan, 
Shiroqlarni ko‘rgan cho‘pon
Cho‘lig‘imsan Vatanim . 
Kim Qashqarni qildi makon, 
Kim Enasoy tomonda, 
Jaloliddin - Qurdistonda, 
Boburing - Hindistonda, 
Bu qanday yuz qarolig` deb 
Yotarlar zimistonda, 
Tarqab ketgan to`qson olti 
Urug`imsan, Vatanim… 
O`g`lim desang osmonlarga 
G`irot bo`lib uchgayman, 
Chambil yurtda Alpomishga 
Navkar bo`lib tushgayman, 
Padarkushdan pana qilib 
Ulug`beging quchgayman, 
G`ichir-g`ichir tishimdagi 
So`lig`imsan, Vatanim…
“Vatanim” she’rida bir qancha tarixiy shaxslar va ularning qahramonliklari 
shoir tomonidan bitta so‘z, allyuziya bilan ochib berilgan. Kitobxon she’rni o‘qish 
jarayonida Mashrab, Navoiy, Yassaviy kabi buyuk ulamolarning o‘z davridagi 
turmush tarzi va xalq bilan bo‘lgan munosabatini bir misardayoq anglashi tabiiydir. 
 Sen Mashrabsan,
Xalqqa tumor, 
Balxda dorga osilgan 
Mashrabning hayot yo‘liga nazar solsak, uning biror shahar-qishloqqa borishi 
izsiz o‘tmagan. Ma’lum bir shov-shuv yoki muhokamaga sabab bo‘lgan. Oddiy xalq 

---

International scientific-theoretical conference on the topic:
«PROBLEMS OF RESEARCH AND EDUCATION OF THE UZBEK LANGUAGE» 
www.myscience.uz 
48 | 
uni samimiyat va xursanchilik bilan kutib olgan. Hokim, amaldor, riyokor kishilar 
esa uni hadiksirab, dushman sifatida sovuq qarshi olgan. Shu sababdan ham 
misralarda “xalqqa tumor” bo‘lgani uchun hokim tabaqa va bir guruh riyokorlar
Mashrabga dushman sifatida qarab jisman yo‘q qilish niyatida bo‘lgani va Balxda 
Mahmudbek Qatag‘onning hukmi bilan qatl etilgani haqidagi tarixiy voqelik 
nazarda tutilgan.
Navoiysan shoh yonida 
Faqirni duo qilgan - Navoiy esa vazir bo‘lgan vaqtda ham oddiy 
xalq uchun, xalqning turmush tarzini yaxshilash uchun bir qancha ishlarni amalga 
oshirganini misralarda ko‘rsatgan. Navoiy xalq uchun masjid, madrasa va 
hammomgacha qurdirgani bizga sir emas.
Muqannasan qorachig‘i
 Olovlarga sachragan - Muqanna isyoni Movorounnahrda Arab 
xalifaligiga qarshi ko‘tarilgan xalq ozodlik harakati bo‘lgan. Isyonda dehqonlar, 
qishloq hunarmandlari va mahalliy zodagonlarning bir qismi qatnashgan. Bunda 
oddiy xalq ijtimoiy tenglikni targ‘ib qilgan. Uzoq davom etgan jangda oq 
kiyimlilar qo‘li baland kelayotgan bir payda Muqannaning ukasi Qabzam 3000 
kishilik qo‘shini bilan Sayd Harashiyga taslim bo‘ladi. Ammo arablarga taslim 
bo‘lishni istamagan Muqanna o‘zini yonib turgan tandirga tashlab halok bo‘ladi. Bu 
orqali shoir xalq tarixidagi o‘ziga xos jihatlarni, qiyinchiliklarni ham qalamga olgan.
Shiroqlarni ko‘rgan cho‘pon
Cho‘lig‘imsan Vatanim - Shiroq oddiy bir cho‘pon bo‘lgan. Shiroq 
xalqini Doro I bosib olishini istamay, unga ga qarshi fitna ishlatadi. Quloq burnini 
kesib qo‘shin oldiga chiqadi va yolg‘ondan ularni shaharga kiritmasdan sahoroga 
qarab olib ketadi. Bu orqali ijodkor vatan oldida hattoki o‘z jonini berishga tayyor 
Shiroq kabi mard, jasur farzandlaring bo‘lgan va hozir ham uning avlodlari yo‘q 
emas degan fikrni ixcham, lo‘nda tarzda intertekst sifatida bayon qilgan.

---