Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Boburiylar saltanati. Bobur 1526 yil 21 aprelda Dehli hukmdori Ibrohim 
Lodiy qo`shinlarini tor-mor keltirdi; natijada Bobur Shimoliy Hindistonni egalladi. 
Dehli shahrida 1526 yil 27 aprelda Bobur nomiga xutba o`qildi, shu tariqa 

---

145 
Hindistonda boburiylar sulolasiga asos solindi. Bobur podshoh Hindistonda bir-
biriga dushman bo`lgan mayda mustaqil rojalarni qilich va siyosat yo`li bilan 
birlashtirdi va markazlashgan yirik saltanatni barpo etdi. Boburiylar saltanati 1858 
yil Buyuk Britaniya Hindistonni to`liq bosib olguniga qadar hukm surdi. Rojalar - 
Hindistondagi mahalliy hukmdorlar. 
Hindistonda va chet ellarda boburiylarni «buyuk mo`g’ullar» deb atashgan, 
bu mutlaqo xato, Boburiylar yurtdoshimiz, temuriyzoda Boburning avlodlaridir. 
Boburiylar tarixiy hujjatlarda o`zlarini «boburiy mirzolar» deb yuritishgan. 
Boburiylarning mo`g’ullar deb xato aytilishiga evropaliklar Temuriylarni 
mo`g’ullardan tarqalgan deb noto`g’ri hisoblashlari sabab bo`lgan. So`nggi yillarda 
«buyuk mo`g’ullar» deb atalgan ibora o`rniga «boburiylar» iborasi qo`llanilishi 
bilan tarixiy haqiqat tiklandi.
Bobur 1530 yil 26 dekabrda, 47 yoshida vafot etdi. U Agra shahrida, Jamna 
daryosi yonidagi «Bog’i Orom»ga dafn etilgan. Boburning vasiyatiga ko`ra uning 
jasadi Boburning o`zi obod qilgan Kobuldagi «Bog’i Kalon»ga ko`chiriladi, 
keyinchalik bu bog’ «Bog’i Bobur» deb ataldi. Bobur Temurdek bunyodkorlik 
ishlariga katta e’tibor bilan qaragan davlat arbobi edi. U dovyurakligi va jasurligi 
uchun yoshligidan «Bobur» (Sher) laqabini oladi. Bobir davlat ishlarini adolat 
bilan yuritgan, turli din va urf-odatlarni hurmat qilgan. Safdosh arboblardan kimki 
o`z vataniga qaytishni istasa ruxsat bergan va muruvvat ko`rsatgan.
Bobur – mutafakkir. Bobur bilimga chanqoq davlat arbobi bo`lgani uchun 
ham bilim olishga intilganlarga otalarcha g’amxo`rlik qilgan. U olim, Alisher 
Navoiydan keyin turadigan shoir va bastakor edi. Bobur «Boburnoma», 
«Mubayyin» (bayon etilgan), «Turkiy devon» kabi asarlar yozgan. «Boburnoma» - 
Movarounnahr, Xuroson va Hindiston tarixini to`g’ri aks ettirgan asardir. 
«Boburnoma» xotira asarlar sirasiga kirib, 1493-1529 yillarda bo`lgan tarixiy 
voqealar haqida yilma-yil hikoya qiladi. Asarda ba’zi temuriyzodalarning 
birgalashib umumiy dushmanga qarshi kurashish o`rniga o`z dushmanlari bilan o`z 
manfaatlari yo`lida kelishishga qilgan harakatlari tanqid qilinadi. Bobur 
«Boburnoma»da Hindiston haqida: «Hindiston bizning viloyatlardan o`zgacha 

---

146 
olamdir. Tog’ va daryosi, jangal va sahrosi, eli va tili o`zgachadir. Aksar viloyati 
tuz erdan bo`libtur. Hindistonning bir aybi, oqar suvi yo`qtur» - deb yozgan.
Boburning «Mubayyin» asari islom huquqshunosligi va islom dinining 
asoslari: namoz, zakot va haj ziyoratining mezonlariga bag’ishlangan. U “Xatti 
Boburiy” deb ataluvchi alifbo ham yaratgan. Bobur Mirzo - davlat arbobi, 
sarkarda, shoir va tarixchi olim edi. Bobur tavalludining 510 yilligi munosabati 
bilan 1993 yil Andijonda Bobur haykali o`rnatildi, ramziy qabr maqbarasi qurildi, 
«Bobur milliy bog’i» va «Bobur va jahon adabiyoti» muzeyi tashkil etildi.