Психологияи умумї, синнусолї ва тиббї

Характер. Зуњуроти характери мактаббачаи хурдсолна бояд њамчун 
шаклњои устувору мустањкамшудаи рафтор њисобида шавад. Характер 

---

151 
дар синни хурди мактабї ташаккул меёбад ва он бо ноустуворию 
пуршиддат гузариаш фарќ мекунанд. 
Дар рафтори мактаббачаи хурдсол ба таври равшан хусусиятњои 
типологии фаъолияти олии асаб зоњир мешаванд, ки онњо минбаъд бо 
шалкњои муќаррарии дар њаёт ба вуљуд омадаи рафтор «пардапуш» 
мешаванд. Бахаёї, дамдуздї зуњуротњои бевоситаи сустии системаи асаб, 
њаќњои беихтиёрона, худдорї карда натавонистани зуњуроти сустии 
протсесси боздорї, њаракати љавобии суст ва гузариш аз як намуди 
фаъолият ба дигараш-зуњуроти ками серњаракати протсессњои асабї 
шуда метавонанд. 
Характери мактаббачаи хурдсол бо баъзе хусусиятњои худ низ фарќ 
мекунад. Ин бачањо асосан пуршиддат мебошанд, онњо дар зери таъсири 
бевоситаи шиддату хоњишњои худ фикр накарда ва њамаи вазъиятро ба 
инобат нагирифта, аз рўи сабабњои тасодуфї зуд ба амал кардан майл 
доранд. 
Нокифоягии умумии ирода њам хусусияти синнусолї мебошад: 
мактаббачаи хурдсол (махсусан дар 7-8 солагї) њоло бањри ба даст 
даровардани маќсади гузошташуда таљрибаи муборизаи дурудароз 
бурдан ба бартараф намудани душворию монеањоро надорад. 
Дар синни хурди мактабї бисёр ваќт инљиќї ва якравї мушоњида 
карда мешавад. Камбудињои тарбия дар оила сабаби инљиќию якравї 
мегардад. Кудак ба он одат кардааст, ки њамаи хоњишу талабњояш 
ќаноат кунонида шаванд. Ў ягон маротиба ба рад кардани хоњиши худ 
дучор нашудааст. Инљикї ва якравї шакли ба худ хоси эътирози кудак 
ба он талабњои ќатъие мебошад, ки онњоро мактаб дар наздаш 
мегузорад. 
Ба хусусиятњои синнусолии характери мактаббачаи хурдсол чунин 
хислатњои мусбат ба монанди мењрубонї, донишдустї, табиї будани 
рафтор, зудбоварї низ дохил мешаванд. Хусусияти муњими ин давраи 

---

152 
синнусолї таќлид аст, ки мактаббачаи хурдсол кушиши ба калонсолон, 
ба баъзе њамсолон ва инчунин ќањрамонињои китобу филмњои дустдошта 
пайравї кардан мекунанд. 
Мактаббачаи хурдсол нињоят эмотсионалї мебошад. Аввалан, 
идроќ, мушоњида, хаёл, фаъолияти фикрии мактаббачаи хурдсол тобиши 
эмотсионалї дорад. дуюм, мактаббачањои хурдсол (махсусан дар 
синфњои якуму дуюм) њиссиёти худ ва зуњуроти беруниионро нигоњ 
доштан наметавонанд, онњо хурсандї, ѓамгинї, ѓусса, тарс, мамнуният 
ва норизогии худро бевосита ва ошкоро ифода менамоянд. Сеюм, 
њаяљоннокии мактаббачањои хурдсол дар ноустувории калони худи 
њаяљони онњо, зуд-зуд иваз шудани њолати рўњї, ба аффект майл доштан, 
дар зухуроти кутохмуддат ва пурчушу-хуруши хурсандй, гамгинй, газаб 
ва таре ифода меёбад. Ќобилияти ба тартиб даровардани њиссиёти худ, 
боздоштани зуњуроти нофорами он сол аз сол бештар тараќќї мекунад. 
Солњои аввали тањсил дар мактаб солњои тараќќиёти пурављи 
шавќу њавас мебошад. Шавќу њаваси аз њама асосї - ин шавќу њаваси 
маърифатї, дониста гирифтани дунёи ињотакарда, саъю кушиши њарчї 
зиёдтар дониста гирифтани он мебошад. Чи тавре ки психологњо ќайд 
мекунанд аввал шавќу њавас ба фактњою њодисахои алоњида (дар 
синфњои 1-2) зоњир мешаванд, сипас шавку хавас ба ошкор кардани 
сабаб, конуният, алокњо ва вобастагии байнињамдигарии њодисањо 
(синфи 3 ва махсусан 4) алоќаманд аст. 
Дар синни хурди мактабї тараќќиёти бадеї-эстетикии бачањо 
бомуваффаќият мегузарад. Бачањои ин синну сол одатан ба расмкашї, 
њайкалсозї, сурудхонї ва мусиќии шавќу њавас зоњир менамоянд. 
Синни хурди мактабї барои тарбияи муносибатњои коллективистї 
имкониятњои калон дорад. Хонандањои синфи якум њануз худашонро 
њамчун кисми коллективи ягона хис намекунанд, онњо то дараљае дар 
маънои муайян аз њамдигар људо ва новобаста мебошанд, аксар ваќт дар 

---

153 
онњо зуњуроти бегонагї, дурї, хасадбарї, худситоии соддалавхонаро 
дидан мумкин аст. Коллектив њамон ваќт ташкил меёбад, ки агар бачањо 
дар зери таъсири кори махсуси муаллим якумин маротиба ба 
бомуваффаќиятию бемуваффаќиятї, комёбї хатоњои њамсинфонашон 
шавќу њаваси хайрхоњона зоњир мекардагї шаванд. 
Бозињои коллективонаи бача њам барои муттањид шудани 
коллектив ёрї мерасонад. Бозї на танњо ирода, муташаккилї, уњдабарої 
ва ташаббускориро тарбия менамояд, балки коллективро ба вуљуд 
меорад, њиссиёти рафоќатро тарбия мекунад. 
Њамин 
тариќ 
дар 
синни 
хурди 
мактабї 
зери 
таъсири 
омўзишдигаргунињои љиддие дар тараќќиёти психикии кудакон ба вуљуд 
меояд, ки онњоро ба давраи аз њама масъулиятноки њаёташон-синни 
наврасї тайёр менамоянд.